Les 1, deel 2/3: Jeff Koons troeft Rijksmuseum af

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Basisschool
• Groep 8

Les 1: Jeff Koons troeft Rijksmuseum af

DEEL 2

NB:
Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

 

          

          weet je meer over het nieuws;

          kun je vertellen wie Jeff Koons is en hoe hij het Rijksmuseum aftroefde;

       

          kun je de tekst samenvatten met behulp van de vraagwoorden

          wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe?;

  

          kun je de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

het nieuws

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 

Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?

Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.

Het is niet te kort, maar ook niet te lang.

Je kunt er veel vragen over stellen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je kunt er je mening over geven.

Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

    

Kies nu zelf een nieuwsartikel van één van deze websites en lees het goed.

Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.

Trouw

NOS.nl

AD

NU.nl

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op welke website heb jij een artikel gelezen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is de titel van jouw artikel?

het nieuws

de tekst

terugblikken

           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.

Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.

In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Samenvatten?

Denk aan:

• Over wie (of wat) gaat het?
• Wat is er aan de hand?
• Waar was dat?
• Wanneer was dat?
• Waarom was dat?
• Hoe is het gebeurd?
• Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?
  

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

TIP:

PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

de tekst

Kunstenaar Jeff Koons troefde Rijksmuseum af op veiling, maar leent ‘Hollandse Michelangelo’ binnenkort uit

het nieuws

de tekst

terugblikken

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?

Lees de hele zin.

Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende slides gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: Volkskrant (15/6/2021)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over Jeff Koons en 

het Rijksmuseum denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de titel en de inleiding

Kunstenaar Jeff Koons troefde Rijksmuseum af op veiling, maar leent ‘Hollandse Michelangelo’ binnenkort uit

De Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons gaat een schilderij van de ‘Hollandse Michelangelo’ uitlenen aan het Rijksmuseum in Amsterdam. Het betreft Hercules en Acheloüs (1590) (zie figuur 1) van Cornelis van Haarlem (1562-1638). Het Rijksmuseum probeerde het in 2008 te kopen op een veiling, maar werd overboden door Koons. Hij betaalde er 8,1 miljoen dollar voor (6,6 miljoen euro).

de veiling

Betekenis: de openbare verkoop aan degene die het meeste biedt

Klik hier voor de betekenis van deze woorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

figuur 1

Klik hier en luister mee!

Bespreeksuggestie(s):

• Waarom zou Cornelis van Haarlem worden vergeleken met Michelangelo? Bekijk samen met je leerlingen het werk van beide kunstschilders. Ook een prima onderwerp voor het onderzoek (in deel 3 van deze les)!
  

Wie is de 'Hollandse Michelangelo' waarover in deze inleiding wordt gesproken?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. de in Nederland geboren broer van de Italiaanse schilder Michelango
2. Hercules en Acheloüs
3. de schilder Cornelis van Haarlem
4. de kunstenaar Jeff Koons

Waarom staat 'Hollandse Michelangelo' tussen 

enkele aanhalingstekens, denk je?  

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

Bespreek met je leerlingen het gebruik van enkele aanhalingstekens. Die worden bijvoorbeeld gebruikt bij:

• Woorden die voor de lezer waarschijnlijk onbekend zijn, bijvoorbeeld omdat het gaat om nieuwe of anderstalige woorden. Die  worden de eerste keer in een tekst vaak tussen aanhalingstekens gezet (of schuin gedrukt). Soms volgt dan ook een (korte) uitleg van het woord.
• woorden die je zelf hebt bedacht om iets te omschrijven. Je kunt dan aanhalingstekens gebruiken om aan de lezer duidelijk te maken dat het om een zelfbedacht woord gaat.
• Als een woord anders bedoeld is dan gebruikelijk (ironisch, sarcastisch, spottend, grappend), kun je dat aangeven met enkele aanhalingstekens.

Bron

Van welke van bovenstaande opties is hier sprake denken je leerlingen?

Zie ook de bespreeksuggestie bij slide 14!

Vertel in je eigen woorden wat volgens jou het 'aftroeven' uit de titel is. 

TIP: denk goed na over wat er gebeurd is op die veiling!

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op de veiling heeft Jeff Koons meer geld geboden voor het schilderij dan het Rijksmuseum; hij heeft overboden (= meer geboden dan..) en daarom heeft hij het uiteindelijk gekregen. Jeff Koens heeft dus eigenlijk 'gewonnen' van het Rijksmuseum.

Bespreeksuggestie(s):

• Waar komt de term 'aftroeven' vandaan? Kijk bijvoorbeeld eens op www.etymologiebank.nl

de tweede alinea

Het schilderij toont een theatraal verhaal uit de Griekse Oudheid. Hercules vecht met de Griekse riviergod Acheloüs, die zich heeft veranderd in een stier. Volgens de Griekse mythologie wint Hercules de strijd en wordt later de ‘hoorn des overvloeds’ uit de hoorn van de stier gemaakt. Een ander werk van Cornelis van Haarlem, De kindermoord in Bethlehem (ook uit 1590), wordt permanent tentoongesteld in het Rijksmuseum.

permanent

Betekenis: als iets altijd blijft of doorgaat

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Heb je in de klas al aandacht besteed aan de Griekse Oudheid/Griekse mythologie? Goed te combineren met geschiedenis/handvaardigheid etc.
  
• Uit de Griekse mythologie komt ook het begrip 'de hoorn des overvloeds' (cornucopia). Kijk bijvoorbeeld hier naar de betekenis en herkomst van dit begrip.
  

Wat betekent het woord 'theatraal' hier denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. heel groot en stevig
2. theater-achtig (met drama en lekker overdreven), want dat woord herken ik erin
3. het schilderij is gemaakt voor een theatervoorstelling, want dat woord herken ik erin
4. zelfverzonnen

de derde en vierde alinea

Jeff Koons, van wie in 2019 een uit de kluiten gewassen zilverkleurig opblaaskonijn voor 81,3 miljoen euro werd geveild, was vrijdag in Nederland voor tv-programma College Tour, vanavond op NPO 2. In Nederland werd Koons bekend, nadat het Stedelijk museum in Amsterdam in 1988 een als kitscherig bestempeld houten beeld van hem kocht: Ushering in Banality (De banaliteit binnenhalen): een varken met een strik, begeleid door twee blonde engeltjes met een jongetje erachter.

Voorafgaand aan de opnames van College Tour sprak hij in het Rijksmuseum met directeur Taco Dibbits. Daarbij kwam de bruikleen van Hercules en Acheloüs ter sprake. ‘Koons staat ervoor open het schilderij aan ons uit te lenen’, zegt Dibbits. ‘Het hangt nu bij hem thuis in zijn eetkamer. Hij gaf het eerder in bruikleen aan het Metropolitan in New York. We hebben altijd gehoopt dat we het een keer konden laten zien, nadat we het niet konden kopen op de veiling.’

uit de kluiten gewassen

Betekenis: heel groot en stevig

de kitsch/kitscherig

Betekenis: de nepkunst/lijkend op kitsch

banaal/de banaliteit

Betekenis: zó gewoon dat het vervelend is/het banaal-zijn

het nieuws

de tekst

terugblikken

Ushering in Banality?

Bekijk hier een afbeelding van dit kunstwerk en andere werken van Jeff Koons (bijvoorbeeld het opgeblazen konijn)!

Bespreeksuggestie(s):

• de uitzending van College Tour met Jeff Koons is eventueel via NPO Plus terug te kijken.

Een kunstwerk verkocht voor 81,3 miljoen euro!! Wat vind jij daarvan?

Bespreek samen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Ik vind dat best normaal.

Ik vind dat echt belachelijk

Ik heb een andere mening

Wat betekent het woord 'bestempelen' hier denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. er is een stempel opgezet zodat iedereen ziet dat het kitsch is
2. nagemaakt
3. zo genoemd worden
4. verkocht

Bekijk een aantal afbeeldingen van kunstwerken van Jeff Koons (via de link in de 4e hotspot). Vind jij ook dat zijn werken kitsch(erig) zijn? Leg uit waarom wel/niet.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom denk je dat Jeff Koons ervoor open staat om het schilderij in bruikleen te geven aan het Rijksmuseum?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Bespreek met je leerlingen wat (zij denken dat) 'open staan voor' betekent.
• Bespreek met je leerlingen wat (ze denken dat) 'bruikleen' betekent (herkennen ze delen van dit woord?).
  

de vijfde en zesde alinea

Viriel schilderij
Veilinghuis Christie’s in New York bood het schilderij in 2008 aan voor een richtprijs van 1- tot 1,5 miljoen dollar. Het Rijksmuseum probeerde het werk te verwerven met steun van het Mondriaan Fonds en de Vereniging Rembrandt. Wim Pijbes, voormalig hoofddirecteur van het Rijksmuseum, herinnert zich de veiling nog goed.

‘We kwamen er later achter dat we waren overboden door Jeff Koons. Hij stond toen nog niet bekend als koper van oude meesters. Het verbaast me niet dat hij het wilde hebben, het is een spannend, viriel schilderij’, aldus Pijbes. ‘Het is een fabelachtig pronkstuk, het past bij hem. Koons heeft het goed gezien.’ Pijbes ontmoette Koons in 2014 in Parijs en viste toen ook al naar een bruikleen voor het Rijksmuseum.

het nieuws

de tekst

terugblikken

de oude meesters

Betekenis: de opgeleide schilders die tussen 1400 en 1800 werkten

het pronkstuk

Betekenis: het voorwerp waarmee iemand pronkt (pronken = showen om te laten zien wat je kan of wat je hebt)

viriel??

Viriel is een moeilijk woord! Lees eerst deze twee alinea's helemaal. Kun je bedenken wat het woord betekent? Lukt dat niet, zoek dan de betekenis op in een (online) woordenboek!

Bespreeksuggestie(s):

• Waarom noemt Pijbes het schilderij fabelachtig?
  

Waarom had het Rijksmuseum de steun van het Mondriaan Fonds en de Vereniging Rembrandt nodig denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Kennen de leerlingen Mondriaan?
  
• Wat betekent 'verwerven'?
  

Klik op de hotspots. Wat denk jij, werk van een oude meester of niet?

Klik de hotspots weer dicht en sleep ze vervolgens naar de juiste plek.

de tekst

het nieuws

terugblikken

oude meester

geen oude meester

Bespreeksuggestie(s):

• 
  

Leg in je eigen woorden uit waarom het schilderij volgens Pijbes goed bij Jeff Koons past.

het nieuws

de tekst

terugblikken

In het antwoord moet (ook) de link gelegd worden met 'pronken/pronkstuk' en het soort kunstwerken dat Jeff Koons maakt: kunst die als kitscherig wordt betiteld, waar hij (waarschijnlijk) ook graag mee pronkt.

Vind jij het kopje van deze alinea goed passen bij de inhoud ervan? Leg uit waarom wel/niet en bedenk eventueel een beter kopje.

het nieuws

de tekst

terugblikken

de laatste alinea's

Polychromie
Koons heeft in zijn privécollectie werk van onder anderen Manet, Magritte en Picasso. Tijdens zijn bezoek aan het Rijksmuseum afgelopen week was hij vooral nieuwsgierig naar polychromie, beschilderde beelden. Dibbits: ‘Hij was benieuwd naar de techniek, omdat hij zelf bezig is met het beschilderen van roestvrij stalen beelden.’

Hercules en Acheloüs zal op z’n vroegst over een jaar of twee in het Rijksmuseum te zien zijn, aldus Dibbits. ‘We werken lang vooruit met het plannen van tentoonstellingen.’ Volgens de museumdirecteur is er niet gesproken over een tegenprestatie, zoals een expositie van grote beelden van Koons in de tuin van het Rijks. ‘Als we dat ooit zouden doen, staat dat los van deze bruikleen. Voor Koons is het ook bijzonder om het schilderij in een andere context te zien.’

de collectie

Betekenis: de verzameling van (kostbare of zeldzame) dingen die bij elkaar horen

het nieuws

de tekst

terugblikken

de expositie

Betekenis: de tentoonstelling

de context

Betekenis: de omgeving (letterlijk of figuurlijk!) waarin iets gebeurt of staat

Bespreeksuggestie(s):

• Ook hier interessant om de betekenis van het woord 'polychromie' te herleiden. Kijk bijvoorbeeld op www.encyclo.nl of op Wikipedia.
• Bespreek de betekenis van 'de context' nader met de leerlingen. Geef eventueel extra voorbeelden.
  
• Dit artikel is uit 2021. Zou het schilderij al in het Rijksmuseum tentoongesteld zijn? En is er al een expositie van Jeff Koons geweest?
  

Waarom is het schilderij pas op z'n vroegst over twee jaar 

in het Rijksmuseum te zien?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Leg in eigen woorden uit wat een tegenprestatie is.

het nieuws

de tekst

terugblikken

viriel??

Viriel is een moeilijk woord! Lees eerst deze twee alinea's helemaal. Kun je bedenken wat het woord betekent? Lukt dat niet, zoek dan de betekenis op in een (online) woordenboek!

Moeilijk woord?

Weet je niet wat 'tegenprestatie' (precies) betekent? Bedenk dat wat je kunt doen om de betekenis te achterhalen!

In slide 24 heb je verteld waarom jij denkt dat Jeff Koons ervoor open staat om het schilderij in bruikleen te geven aan het Rijksmuseum. Welke reden wordt hier in de laatste alinea genoemd?

de ziektekiem

Betekenis: het virus of de bacterie waar je ziek van wordt

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat vind jij, past het werk van Jeff Koons in het Rijksmuseum? 

Bespreek het samen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.

Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Maak een samenvatting van de tekst met behulp van de vraagwoorden 

wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe.

terugblikken

de tekst

terugblikken

terugblikken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hier staan de doelen van dit deel van de les.
Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Nee, aan dit doel moet ik nog werken!

Ja, dit doel heb ik behaald!

Ik kan vertellen wie Jeff Koons is en hoe hij het Rijksmuseum aftroefde.

Ik weet meer over het nieuws.

Ik kan de tekst samenvatten met behulp van de vraagwoorden wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe?

Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.

Veel plezier met deel 3!

het nieuws

de tekst

terugblikken