Multatuli's Max Havelaar Voorbespreking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Quiz: hoeveel weet jij nu van Max Havelaar?

Het boek Max Havelaar is een aanklacht tegen de onderdrukking en uitbuiting van de lokale bevolking in Nederlands-Indië door toedoen van het Nederlandse koloniale bestuur. Het boek van schrijver Multatuli bracht veel teweeg en tegenwoordig is het wereldberoemd. 

Multatuli is een pseudoniem, een schuilnaam. Wat is de echte naam van de schrijver van 'Max Havelaar'?

1. Eduard Douwes Dekker
2. Max Havelaar
3. Woutertje Pieterse
4. Batavus Droogstoppel

Hij denkt dat het te gevaarlijk is om zijn eigen naam te gebruiken.

Wat betekent het pseudoniem Multatuli?

1. Ik heb veel gestreden
2. Ik heb mijn doel bereikt
3. Ik ben onterecht ontslagen
4. Ik heb veel gedragen

Eduard Douwes Dekker schrijft Max Havelaar onder de naam Multatuli, wat Latijn is voor ‘ik heb veel leed gedragen’.

Hoe lang is het geleden dat 'Multatuli' Eduard Douwes Dekker geboren werd?

1. 504 jaar
2. 104 jaar
3. 204 jaar
4. 404 jaar

Hoe lang duurde in de tijd van Multatuli de reis naar Indië?

1. Ongeveer een half jaar
2. Twee à drie maanden
3. Twee à drie weken
4. Bijna een jaar

Eduard Douwes Dekker werd in 1856 benoemd tot assistent-resident van een Indische regio. Welke?

1. Sumatra
2. Java
3. Lebak
4. Ambon

Lebak is een regentschap in de provincie Banten, op Java. 

Nederlands-Indië (nu: Indonesië)

In de 18de eeuw beheerste de VOC slechts een kuststrook van Java en de stad Batavia. In het binnenland had ze weinig te vertellen, want daar heersten lokale vorsten. Deze vorsten raakten in strijd met de nieuwe bestuurders nadat het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden in 1816 het gezag over de gehele kolonie had gevestigd.

In 1949 werd Indonesië onafhankelijk. 

Het bestuur in Nederlands-Indië

Nederlandse gouverneur-generaal

Resident

(Javaanse of Soendanese) regent  en een (Nederlandse) assistent-resident

 Demang (Districthoofd)                                      Controleur

In het boek: Raden Adhipatti Karta Nata Negara

In het boek: Slijmering

In het boek: Max Havelaar

Voorganger Slotering is onverwacht gestorven (door vergiftiging)

In het boek: Verbrugge

In 1956 nam Eduard Douwes Dekker ontslag. 

In 1859 schrijft Multatuli in een paar weken tijd het boek
'Max Havelaar of: De koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij'. Maar het boek gaat helemaal niet over koffie. Waarom dan die ondertitel?

1. Hiermee probeerde hij een groot publiek te bereiken: koffie was 'hot' in de 19e eeuw
2. Dit is een grap: het personage Droogstoppel wil namelijk aldoor dat het boek over koffie gaat
3. De lezer vraagt zich hierdoor af of het boek fictie is of niet
4. Zowel A, B als C is juist

Pas na een koloniale oorlog die vier jaar duurt, zal Nederland in 1949 de soevereiniteit overdragen en wordt Nederlands-Indië de republiek Indonesië. 

Wat wil Multatuli/Eduard Douwes Dekker bereiken met zijn boek 'Max Havelaar'?

1. Dat Nederland de kolonie Nederlands-Indië zou opgeven
2. Verbetering van de leefomstandigheden van de Indische boeren en landarbeiders.
3. Hij wilde een literair meesterwerk schrijven
4. Dat de Nederlandse overheid de lokale machthebbers eerlijker zou belonen voor hun werk

In 1830 wordt in Nederlands-Indië een nieuw systeem ingevoerd. Met dit systeem worden boeren gedwongen hun grond beschikbaar te stellen voor het verbouwen van producten voor de Nederlandse handel.
Hoe heet dit stelsel?

1. Het cultuurstelsel
2. Het koloniale systeemstelsel
3. Het poldermodel

Met het cultuurstelsel worden boeren gedwongen om onder andere koffie en specerijen te verbouwen. Deze producten moeten daarna geleverd worden aan Nederland. En Nederland gaat er met de winst vandoor.

• Bestuur:
  
  Naast - en ondergeschikt aan - het Nederlandse bestuur was er een inlands bestuur. De Nederlandse bestuurders hadden de Indische adel een zekere zelfstandigheid laten behouden. De bevolking moest aan deze adel belasting betalen en voerde 'herendiensten' voor hen uit (onbetaalde diensten). 

• Cultuurstelsel
  
  De inheemse boerenbevolking moest voortaan éénvijfde deel van hun grond gebruiken voor de teelt van exportproducten. Deze producten – indigo, suiker en koffie – werden in Europa verkocht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij, die daarop forse winsten behaalde.

De inlandse bevolking werd aan twee kanten uitgeknepen

Waarom doet de lokale bevolking mee aan het cultuurstelsel?

1. De Nederlanders dreigen hen anders uit te hongeren
2. Hun eigen adel wordt omgekocht door de Nederlanders
3. Hun wordt een rijke toekomst beloofd

In de geest van Max Havelaar is in 1988 de stichting Max Havelaar opgericht. De stichting heeft een speciaal keurmerk in het leven geroepen: het Fairtrade keurmerk. Wanneer krijgt een product zo’n keurmerk?

1. Als een product biologisch is
2. Als een product milieuvriendelijk vervoerd wordt
3. Als boeren eerlijk behandeld worden en een eerlijke prijs krijgen

Wat is op termijn het effect van Max Havelaar op Nederlands-Indië?

1. De situatie verslechtert
2. Er verandert niks
3. De situatie verbetert

Max Havelaar brengt een heleboel teweeg in Nederlands-Indië. De misstanden die Eduard aankaart in het boek komen allereerst op de politieke agenda in Nederland te staan. Jaren later worden er scholen en ziekenhuizen gebouwd in Nederlands-Indië en de opbrengsten van het land worden eerlijker verdeeld. 

Het boek Max Havelaar verschijnt in 1860. Wanneer wordt Nederlands-Indië uiteindelijk helemaal onafhankelijk van Nederland en kan het bouwen aan een eigen economie?

1. In 1890
2. In 1919
3. In 1949

Pas na een koloniale oorlog die vier jaar duurt, zal Nederland in 1949 de soevereiniteit overdragen en wordt Nederlands-Indië de republiek Indonesië. 

Multatuli de redenaar

Eduard Douwes Dekker heeft ontzettend veel geschreven, maar hij was ook een beroemd spreker. Alleen tussen 1878 en 1881 al heeft hij maar liefst 140 voordrachten gehouden. In deze speeches stelde hij onrecht aan de kaak zoals de achterstelling van vrouwen en arbeiders en de onderdrukking in de Nederlandse koloniën. Hij riep als vrijdenker op om zélf op onderzoek uit te gaan. 

Hoe sprak Multatuli?

'Wij zaten onder een waterval van woorden en denkbeelden, nu eens spattend in fijne droppelen, dan weer neerdonderend in breed stromen, waarin zich onophoudelijk het meest fantastisch kleurgemengel spiegelde.'

'Wie verveelt, heeft ongelyk.'

Idee 633 (Multatuli)

Maar ook: 'Redenary is 'n kwaal.'

Het ging Multatuli om de inhoud, niet om 'mooipraterij'. 

Wat vind jij 'mooipraterij'? Probeer een korte omschrijving te geven.

De Toespraak tot de hoofden van Lebak

(H8 Max Havelaar)

Wat doet Max Havelaar in zijn speech NIET, om zijn publiek welwillend te stellen?

1. Hij spreekt over Allah
2. Hij belooft hun rijkdom
3. Hij spreekt in het Maleis
4. Hij stelt zich bescheiden op

Max Havelaar is blij dat hij is aangesteld in Lebak, omdat deze regio zeer arm is. Hoe noemen we zo'n schijnbare tegenstrijdigheid?

1. leugen
2. tegenstelling
3. paradox
4. antithese

Waarom stelt Max Havelaar zoveel retorische vragen in zijn toespraak?

1. Hij weet niet hoe het verder moet in Lebak
2. Hij wil in gesprek met zijn toehoorders
3. Hij wil zijn publiek aan het denken zetten
4. Hij wil laten zien dat hij niet zo veel weet als zijn publiek

Waarom zegt Max Havelaar niet gewoon waar het op staat? 'U moet stoppen met het uitbuiten van uw bevolking', zoiets?

De 'Toespraak tot de hoofden van Lebak' is een beroemde speech geworden. Noem één reden hiervoor.

Welke misstand ga jij aan de kaak stellen in jouw speech? 

Het schoolsysteem

Drugscriminaliteit 

Polarisatie

Zinloos geweld 

Aanpak seksueel geweld

Vrijheid van meningsuiting

Verdeling rijkdom

Klimaatschade

Vluchtelingen

Inflatie

Kernenergie

Stikstof

Racisme

Energieprijzen

Asielzoekers

Ongelijke kansen onderwijs

Woningtekort

of een combinatie van onderwerpen...

Lees de toespraak van Max Havelaar helemaal uit. 

Maak opdracht 5 af. Maak daarna opdracht 6 en 8. Van opdracht 8 kies je zes stijlfiguren (je hoeft dus niet de hele lijst te doen).

Morgen nakijken & je gaat aan de slag met de inleiding van je eigen speech!

Waarom wordt de 19e eeuw ook wel
'de ijzeren eeuw' genoemd?

1. Er heerste een onwrikbare, 'ijzeren' moraal
2. Deze eeuw staat bekend om de industriële revolutie.
3. Vóór de negentiende eeuw bestond ijzer niet.
4. Het was een eeuw vol ellende en oorlog.

Welk beroep oefent Eduard Douwes Dekker uit in Nederlands-Indië?

1. Journalist
2. Ambtenaar
3. Gouverneur
4. Regent

Opdracht

Max Havelaar

• Mutatuli: pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker ((Amsterdam 3 maart 1820 - Nieder-Ingelheim 19 februari 1887)
• Ondertitel van het boek: Koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij
• Drie vertellers: Droogstoppel, Stern en Multatuli
• Een van de belangrijkste literaire werken voor de Nederlandse cultuur
• Nederlands-Indie 
• Raamvertelling

Toespraak van Max Havelaar

Pagina 114-124. Wat is er belangrijk aan het fragment?

'Dat bliksems knappe boek: 'Max Havelaar' 

Wat staat er in het artikel?

Waarom een roman?

Essay / krantenartikel leek meer voor de hand te liggen.

• Bereik van een groter publiek
• Grotere overtuigingskracht door fictie
• Moest wel de betrouwbaarheid van een essay hebben (zie laatste hoofstuk!)
  

Het boek heeft een bijzondere vorm

20 hoofdstukken

H.

Introductie Batavus Droogstoppel, een makelaar in koffie die met het plan rondloopt om een boek over koffie wil schrijven.

1

H.

Droogstoppel ontmoet een oude schoolkameraad: Max Havelaar (Sjaalman). 

2

H.

Sjaalman neemt contact op met Droogstoppel en biedt hem een pak manuscripten aan met het verzoek financieel borg te staan. Droogstoppel voelt er in principe niets voor, maar komt dan manuscripten over koffie tegen. Hij vraag zijn werknemer Ernest Stern om het boek voor hem te schrijven. Stern schrijft echter een roman over Max Havelaar, en niet een boek over koffie. 

3-4

H.

Introductie MH, begin van de Lebak-affaire: Havelaars benoeming, aankomst in Lebak, kennismaken met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden

5-8

H.

Droogstoppel is teleurgesteld in het deel dat Stern tot nu toe over MH heeft geschreven en voegt zelf iets toe waaronder een preek van een dominee en een betoog over de onnozelheid van poëzie. 

9-10

H.

Stern beschrijft de problemen van MH in Lebak

11-15

H.

Gaat eveneens over MH en vormt de inleiding op de geschiedenis van Saidjah en Adinda.

16

H.

De geschiedenis van Saidjah en Adinda: een kort verhaal dat Stern heeft gevonden in het pak van Sjaalman waarin MH de treurige geschiedenis vertelt van Saidjah en zijn geliefde Adinda, die een ellendig einde vinden door toedoen van zowel de inlandse hoofden als de Nederlandse overheid. 

17

H.

Stern beschrijft de crisis in de Lebakzaak. De laatste bladzijden van hoofdstuk 20 veranderen echter plots van een roman naar een beschouwing. 

18-20

H.

Multatuli treedt op als schrijver en verteller en stuurt zijn vorige vertellers, Droogstoppel en Stern, van het toneel. Hij spreekt de Nederlandse koning, Willem III, direct aan en wijst hem op het onrecht en haalt zijn doelen aan. 

20

Batavus Droogstoppel

Meerdere vertellers

Max Havelaar

Multatuli

Ernest Stern

Hoe gaat het verder? H. 11-16

Ernest Stern schrijft verder over de gebeurtenissen van Max Havelaar op Lebak. MH doet verder onderzoek op Lebak en vindt bewijzen van de misstanden waar de bevolking de dupe van is, waaronder het onwettig verlenen van herendiensten en de diefstal van buffels door de regenten.  

H.17: Saïdjah en Adinda

• Geschreven door Max Havelaar

• Tragische (liefdes)verhaal van twee personages die ellendig de dood vinden door toedoen van de Nederlandse overheid en inlandse regenten.

H18-H20

Crisis in de Lebak-zaak

• Merkwaardig: einde H20 verandert de roman in een beschouwing

Multatuli komt naar voren

"Genoeg, mijne goede Stern. Ik, Multatuli, neem de pen op. Ge zijt niet geroepen om Havelaars levensgeschiedenis te schrijven. [...] het is genoeg, Stern, ge kunt gaan!"

Multatuli komt naar voren

Ook Droogstoppel krijgt ervan langs

• "Ik heb u geschapen ... ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen ... ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!"
  

Doel

Ja, ik, Multatuli 'die veel gedragen heb' neem de pen op. Ik vraag geen verschoning voor de vorm van mijn boek. Die vorm kwam mij geschikt voor ter bereiking van mijn doel."

Waar ligt Jakarta?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wat is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker?

Hoe noemen we een boek waarin verhalen ín het verhaal verteld worden?

1. Sprookjesboek
2. Raamvertelling
3. Briefroman
4. Novelle

Hoe heet de handelaar in koffie, waar het boek Max Havelaar bij begint?

1. Droogstoppel
2. Stern
3. Verbrugge
4. Adinda