Les 4, deel 2/3: Genetische modificatie

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Basisschool
• Groep 6

Les 4: Genetische modificatie

DEEL 2

NB:
Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

             weet je meer over het nieuws;

             weet je meer over genetische modificatie en de voor- en nadelen

             van de gemodificeerde banaan;

             kun je de tekst samenvatten met behulp van een mindmap;

             kun je de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

het nieuws

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 

Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?

Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.

Het is niet te kort, maar ook niet te lang.

Je kunt er veel vragen over stellen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je kunt er je mening over geven.

Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

    

Kies nu zelf een nieuwsartikel van een van deze websites en lees het goed.

Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.

Trouw

NOS.nl

AD

NU.nl

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op welke website heb jij een artikel gelezen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is de titel van jouw artikel?

het nieuws

de tekst

terugblikken

           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.

Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.

In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Samenvatten?

Denk aan:

• Over wie (of wat) gaat het?
• Wat is er aan de hand?
• Waar was dat?
• Wanneer was dat?
• Waarom was dat?
• Hoe is het gebeurd?
• Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?
  

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

TIP:

In bijlage I van de Algemene Handleiding PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

de tekst

'Bananenrepubliek' Oeganda

kweekt zijn eigen genetisch gemodificeerde banaan

het nieuws

de tekst

terugblikken

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?

Lees de hele zin.

Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende slides gaan we de alinea's een voor een langs.

het nieuws

de tekst

terugblikken

bron

Bron: Trouw-De Voedselzaak (2018, door M. Schenkel)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Wat ga je in de tekst lezen over de genetisch gemodificeerde banaan, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

'Bananenrepubliek' Oeganda kweekt met behulp van genetische modificatie zijn eigen banaan

Oeganda is letterlijk een bananenrepubliek: nergens worden er meer gegeten. Om de explosief groeiende bevolking ermee te blijven voeden, werken lokale onderzoekers aan genetische modificatie. Wat het Westen er ook van vindt.

de titel en de inleiding

Klik hier voor de betekenis van de oranje woorden.

de genetische modificatie

Betekenis: het aanpassen van de erfelijke eigenschappen van een plant of een dier met een speciale techniek 

het nieuws

de tekst

terugblikken

Het woord 'bananenrepubliek' wordt ook wel eens figuurlijk in plaats van letterlijk gebruikt. Wat is de figuurlijke betekenis? Zoek het op.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Landen waar het politiek en economisch onrustig is en waar veel mensen geld aannemen om dingen voor iemand te doen die verboden zijn worden ook wel 'bananenrepublieken' genoemd. Deze landen hebben vaak ook veel grondstoffen.

Wat denk je dat het Westen (West-Europa, de Verenigde Staten en Canada) vindt van de genetische modificatie van de Oegandese banaan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de eerste alinea

Toekomst

Bioloog Stephen Buah (42) draagt een witte doktersjas en witte plastic handschoenen. Hij opent een zoemende koelmachine van 2 meter hoog. Tussen ijzige dampen en onder luid gekraak verschijnen tientallen reageerbuisjes en plastic doosjes met bevroren poeders (zie figuur 1). ‘We zien hier de toekomst van de voedselvoorziening in Oeganda’, zegt Buah enthousiast. ‘Oeganda krijgt straks te eten uit deze ijskast.’ De monsters die Buah laat zien, zijn van de eerste genetisch gemodificeerde kookbananen in Oeganda. 

de voedselvoorziening

Betekenis: het zorgen dat er voedsel is

de bioloog

Betekenis: iemand die alles wat leeft (mensen, dieren en planten) bestudeert

het monster

Betekenis: het kleine beetje of stukje als voorbeeld of om te onderzoeken

het nieuws

de tekst

terugblikken

figuur 1

Bespreeksuggestie(s):

• Bekijk met je leerlingen figuur 1 en vraag ze waar ze de reageerbuisjes zien.  Bespreek wat het zijn.
  

Wat bedoelt de bioloog met ‘Oeganda krijgt straks te eten uit deze ijskast’?

Beschrijf het in je eigen woorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

De bioloog bedoelt dat de genetisch gemodificeerde kookbananen die de Oegandezen over een poos eten, in die ijskast in dat laboratorium begonnen is. Daar is door de biologen deze soort gemaakt.

de tweede alinea

van oudsher

Betekenis: altijd al, zolang je je kunt herinneren

Kookbananen

Bananen zijn in grote delen van dit land van oudsher het hoofdvoedsel. Het gaat dan niet over de gele, zoete bananen maar de groene, stevige kookbananen, matooke genoemd. Oeganda is letterlijk een bananenrepubliek. Dag in, dag uit zie je zware trossen matooke op fietsen, minibusjes, trucks en boda boda's, brommertaxi’s (zie figuur 2). Matooke wordt gekookt, geprakt en dampend opgediend in een paarsige saus van pinda’s.

figuur 2

het nieuws

de tekst

terugblikken

Welke voedingsmiddelen worden in Nederland van oudsher

het meest gegeten?

het nieuws

terugblikken

1. vis, rijst en groenten
2. eieren, peulvruchten en maïs
3. brood, zuivelproducten, groente, vlees en aardappelen
4. koek en gebak, snoep en vlees

de derde alinea

Banana ‘21

De Oegandese wet verbiedt nu nog de consumptie van genetisch gemodificeerd voedsel, maar de onderzoekers hier geloven er heilig in dat hun bananen op de markt komt rond het jaar 2021. ‘Banana 21’ heet hun project dan ook. ‘Wij bouwen een superbanaan’, zegt Buah nadat hij zijn ijskast weer heeft dichtgedaan. Met de genetische modificatie van de matooke zijn ze vooral gericht op het creëren van een matooke die bestand is tegen verschillende ziektes of juist met extra vitamine A. Daarnaast ontwikkelt men een matooke die beter bestand is tegen droogte.

de consumptie

Betekenis: het opeten of drinken van iets

bestand zijn tegen

Betekenis: ergens goed tegen kunnen

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Wat betekent de uitdrukking 'ergens heilig in geloven'?
• Waarom geloven de onderzoekers er heilig in dat hun bananen rond 2021 op de markt komen? Zie ook de vraag op slide 22).
  
• Zouden deze bananen inderdaad al op de markt zijn? Een idee voor een onderzoeksvraag?
  

Waarom denk je dat de Oegandese overheid de consumptie van genetisch gemodificeerd voedsel nog verbiedt?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat betekent 'op de markt komen'?

Weet je het niet? Zoek het dan op!

het nieuws

terugblikken

1. dat je het kunt kopen op de markt in je dorp of stad
2. dat er een marktkraam komt waar het product verkocht wordt
3. dat het product niet meer verkocht wordt
4. dat er een nieuw product verkocht gaat worden

Wat wordt bedoeld met Banana '21?

het nieuws

terugblikken

1. Dat is de naam van het Oegandese project om bananen te modificeren tegen ziektes
2. Dat is de naam voor alle bananen uit het jaar 2021
3. Dat is de naam voor alle groene bananen
4. Dat is de naam voor bananen die ziektes uit het jaar 2021 niet overleven

Wat zijn de voordelen van de genetisch gemodificeerde matooke?

het nieuws

de tekst

terugblikken

In deze alinea worden de volgende voordelen genoemd van de genetisch gemodificeerde matooke:

• hij is beter bestand tegen ziektes
• hij is beter bestand tegen droogte
• hij bevat extra vitamine A
  

de vierde alinea

Op de markt

Als genetisch gemodificeerde matooke daadwerkelijk op de markt verschijnt, zal de smaak de belangrijkste voorwaarde voor succes zijn. ‘Zullen mensen het wel lekker vinden? Ze eten hier natuurlijk altijd al matooke, ze zijn zeer kritisch’, zegt Namaya, een collega van Stephen Buah. Zij is ook betrokken bij ‘Banana 21’ en hield onlangs een geurpanel met medewerkers en omwonenden van het laboratorium. Vijftien mensen kregen hier in de bananenplantage gekookte, gemodificeerde matooke voorgeschoteld en ‘gewone’ matooke. Ze mochten de bananen ook kneden. ‘Bijna iedereen beoordeelde de gemodificeerde als de beste’, zegt Namanya.

de voorwaarde

Betekenis: iets dat nodig is, voordat iets anders kan gebeuren

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Wat is een panel?
• Is een panel van 15 personen wel groot genoeg om de gemodificeerde banaan te 'testen' denk je?
  

Wat zijn, behalve smaak, nog meer belangrijke voorwaarden voor succes voor de genetisch gemodificeerde matooke, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom is smaak de belangrijkste voorwaarde voor succes van Banana ’21? 

het nieuws

de tekst

terugblikken

In deze alinea staat dat smaak de belangrijkste voorwaarde voor succes is, omdat de Oegandezen zó veel banaan eten dat hij wel echt lekker moet zijn. De Oegandezen letten daar heel erg op. Als de banaan niet lekker is, eten ze hem niet!

de laatste alinea

Tegenstanders

Namanya is boos op organisaties die tegen genetisch gemodificeerd voedsel zijn. Die wijzen op eventuele gezondheidsrisico’s en zijn ook actief in Oeganda, vaak met geld uit Europa of Amerika. Namanya vindt dat helemaal geen goed idee en zegt: ‘Het Westen heeft er belang bij dat de voedselschaarste in Afrika blijft voortbestaan’, zegt Namanya in haar laboratorium. ‘Als er dan weer ergens in Afrika een voedseltekort is, kan het Westen ons eten sturen. ‘Maar wat het Westen beter kan doen, is Afrika helpen zichzelf te leren voeden door steun te geven aan ontwikkeling en genetische modificatie'.

ergens belang bij hebben

Betekenis: ergens voordeel van hebben

de schaarste

Betekenis: het tekort aan iets

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is het nadeel van de genetisch gemodificeerde

matooke volgens de tegenstanders?

het nieuws

de tekst

terugblikken

De tegenstanders van de genetisch gemodificeerde matooke zien de eventuele gezondheidsrisico's als groot nadeel.

Waarom wil het Westen dat er voedselschaarste blijft bestaan in Afrika?

Leg het uit in je eigen woorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Volgens Namanya wil het Westen dat er voedselschaarste in Afrika blijft bestaan, omdat de westerse landen dan voedsel kunnen blijven sturen en daar geld aan kunnen blijven verdienen.

Zou je zelf deze genetisch gemodificeerde bananen eten?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom wel of niet? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.

Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Maak op een groot vel wit papier een mindmap van de tekst.

Maak een foto van je mindmap en upload die hier.

Een mindmap maken?

Vraag aan je leerkracht de handout 'Een mindmap maken'!`Daarin staat precies hoe je dat een beste kunt doen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Voor het maken van een mindmap is een hand-out beschikbaar (zie lesplan). Print hem uit voor je leerlingen zodat ze hem kunnen gebruiken bij deze opdracht.

terugblikken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hier staan de doelen van dit deel van de les.

Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

het nieuws

de tekst

terugblikken

terugblikken

Ja, dit doel heb ik behaald.

Nee, aan dit doel moet ik nog werken

Ik weet meer over het nieuws.

Ik weet wat genetische modificatie is.

Ik kan vertellen wat de voor- en nadelen zijn van

een genetisch gemodificeerde banaan.

Ik weet waarom de Matooke
genetisch gemodificeerd wordt.

Ik kan de tekst samenvatten met behulp van een mindmap.

Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.

Veel plezier met deel 3!

het nieuws

de tekst

terugblikken