Les 1, deel 2/3: De wereld van plastic

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Basisschool
• Groep 8

Les 1: De wereld van plastic

DEEL 2

NB:
Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

 

             weet je meer over het nieuws;

             kun je vertellen wie plastic heeft uitgevonden en waar het van 

             gemaakt wordt;

             kun je voor- en nadelen van plastic noemen;

             kun je de tekst samenvatten door toetsvragen te bedenken over

             de belangrijkste informatie uit de tekst;

             kun je de twaalf (!!) nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

het nieuws

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 

Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?

Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.

Het is niet te kort, maar ook niet te lang.

Je kunt er veel vragen over stellen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je kunt er je mening over geven.

Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

    

Kies nu zelf een nieuwsartikel van één van deze websites en lees het goed.

Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.

Trouw

NOS.nl

AD

NU.nl

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op welke website heb jij een artikel gelezen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is de titel van jouw artikel?

het nieuws

de tekst

terugblikken

           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.

Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.

In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Samenvatten?

Denk aan:

• Over wie (of wat) gaat het?
• Wat is er aan de hand?
• Waar was dat?
• Wanneer was dat?
• Waarom was dat?
• Hoe is het gebeurd?
• Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?
  

het nieuws

de tekst

terugblikken

TIP:

In bijlage I van de Algemene Handleiding PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de tekst

Wat is plastic en hoe maak je het?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?

Lees de hele zin.

Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende slides gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: NPO Kennis (12/1/2022)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over plastic, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de titel en de inleiding

Wat is plastic en hoe maak je het?

Per jaar produceren we zo'n 368 miljoen ton aan plastic, verdeeld over een oneindigheid aan verschillende producten als speelgoed, boodschappentasjes en zelfs cosmetica. Hoe wordt plastic eigenlijk gemaakt?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Bespreeksuggestie(s):

• Hoeveel kilo is een ton?
• Hebben de leerlingen een voorstelling bij 368 miljoen ton kilo plastic? Dat is 368 met 9 nullen!
  

Wat is er bij jou thuis of in de klas allemaal van plastic gemaakt?

gemaakt van plastic

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hoe denk jij dat plastic gemaakt wordt? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

het eerste kopje

Waar wordt plastic van gemaakt?
Overal waar je kijkt, zie je plastic. Vanaf 1950 verandert het materiaal de manier waarop we leven ingrijpend. Het zit in onze kleren, cosmetica, speelgoed, smartphones en auto’s. Iedereen kent het, maar wat is het eigenlijk?
Plastic is een overkoepelende term voor kunststof materialen die we maken uit grondstoffen als aardolie, aardgas en planten. Plastic bestaat uit polymeren, lange moleculen (zie figuur 1) die bestaan uit steeds dezelfde bouwstenen. Je kan het vergelijken met een ketting met allemaal dezelfde kralen. In de natuur komen polymeren overal voor. In bijvoorbeeld hout, katoen, rubber en DNA. Dit noem je ook wel natuurlijke polymeren. Plastics zijn zogenoemde kunstmatige polymeren. De grondstof van de meeste plastics is aardolie. Met tien kilo aardolie heb je al voldoende voor het maken van zo’n drieduizend Albert Heijn-tasjes. Van ongeveer tien procent van de olie maken we plastic, de rest zetten we om in bijvoorbeeld benzine of stookolie.

het materiaal

Betekenis: alles waarvan iets is gemaakt, of waarmee je iets kunt doen

ingrijpend

Betekenis: met een groot effect

TIP: In deze alinea wordt gesproken over 'polymeren'. Klik vóór of na het lezen van de alinea op deze link en bekijk het filmpje van 1.37 - 2:42 minuut. Daar wordt duidelijk uitgelegd wat 'polymeren' zijn.

het nieuws

de tekst

terugblikken

de grondstof

Betekenis: het basismateriaal om iets van te maken

de kunststof

Betekenis: het niet natuurlijke materiaal (ook wel ander woord voor plastic)

figuur 1

Klik hier en luister mee!

de molecuul

Betekenis: het kleinste deeltje van een stof

Bekijk de afbeelding hiernaast. 

Wat is de betekenis van een 'overkoepelende term'?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Afbeelding

1. de term voor een koepel, een soort bolvormig dak op een gebouw
2. een verzamelnaam voor woorden die allemaal onder die term ('koepel' of 'paraplu') vallen
3. een term voor woorden die allemaal hetzelfde betekenen
4. woorden die over koepels en termen gaan.

Waarom denk je dat we kunststof materialen gebruiken?

Er zijn toch ook natuurlijke polymeren? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

het tweede kopje

Welke soorten plastic zijn er?
Er zijn verschillende soorten plastic die we allemaal voor andere doeleinden gebruiken. Ze zijn te verdelen in drie families: thermoplasten, die zacht worden wanneer je ze verhit, thermoharders, die bij verhitting dezelfde vorm behouden, en elastomeren, die elastisch zijn. Thermoplasten hebben als groot voordeel dat ze makkelijker van vorm te veranderen zijn. Veel van onze gebruiksvoorwerpen, zoals plastic zakken, speelgoed en piepschuim, zijn gemaakt van dit soort plastic. De moleculen van thermoplasten bestaan uit lange ketens, die losjes aan elkaar plakken. Als ze verwarmd worden, kunnen de ketens makkelijk langs elkaar bewegen, wat het stofje vormbaar maakt.
Thermoharders bestaan uit polymeren die op veel plekken sterk met elkaar verbonden zijn. De ketens zitten stevig vast en kunnen niet afzonderlijk van elkaar bewegen. Bij hoge temperaturen verbrandt het materiaal. Thermoharders zijn vaak moeilijker te maken. Elastomeren, die bijvoorbeeld gebruikt worden om schoonmaakhandschoenen van te maken, hebben op sommige plekken dwarsverbindingen tussen de molecuulketens. Daardoor zijn ze elastisch en kun je ze uitrekken zonder dat ze hun oorspronkelijke vorm verliezen.

afzonderlijk

Betekenis: los van iets/iemand anders, apart

het nieuws

de tekst

terugblikken

In dit stukje tekst staan veel moeilijke termen. Die hoef je niet allemaal te onthouden ;-) 

Bespreeksuggestie(s):

• Wat betekent het woord 'doeleinden'? De leerlingen kunnen hierin het woord 'doel' herkennen. Doeleinde is daar een soort synoniem voor.
  
• Weten je leerlingen wat 'elastisch' betekent? Ze herkennen er misschien het woord 'elastiek' in. Wat zijn de eigenschappen van elastiek?
  

Welke drie soorten plastic zijn er volgens deze alinea?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. thermokoepels, polymeren en elastomeren
2. thermoplasten, moleculen en ketens
3. thermoplasten, thermoharders en elastomeren
4. thermometers, thermosofters en elastieken

Noteer hier van elke van deze drie soorten de goede en/of minder goede eigenschappen. Gebruik steekwoorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

De eigenschappen van de drie soorten plastic zijn:

• Thermoplasten: makkelijk vormbaar
• Thermoharders: stevig (hard), moeilijker te maken
  
• Elastomeren: elastisch
  

het laatste kopje (deel 1)

Wie heeft plastic uitgevonden?
Hoewel mensen plastic vaak zien als een moderne kunststof, gebruiken we natuurlijke polymeren al langer. Zo speelt het volk de Olmeken zo’n 1500 jaar voor Christus al met ballen van rubber (ook een natuurlijk polymeer). En middeleeuwse vaklieden maken de ruiten in lantaarns van doorzichtige plakken van koehoorn. Hoorn is gemaakt van keratine, hetzelfde materiaal als onze nagels en haren.
In 1907 maakt de Belgisch-Amerikaanse Leo Baekeland het eerste volledig synthetische plastic uit aardolie. Hij vernoemt het naar zichzelf: bakeliet. De nieuwe stof geleidt geen stroom en kan goed tegen hitte. Men gebruikt het in een breed scala aan producten. Van radio’s en telefoons tot keukengerei, juwelen en speelgoed. Bakeliet is een daverend succes dat binnen korte tijd overal opduikt. Al snel staat het nieuwe materiaal symbool voor het moderne leven.
Ook de oorlog helpt mee aan de opkomst van plastic. Het materiaal is goedkoop, makkelijk te maken en breed toepasbaar, zoals in militaire auto’s, radars en geweren. In 1993 roept de American Chemical Society bakeliet uit tot historische chemische mijlpaal.

synthetisch

Betekenis: niet gemaakt van natuurlijke grondstoffen

het scala

Betekenis: het grote aantal soorten of variaties

het nieuws

de tekst

terugblikken

chemisch

Betekenis: wat met het veranderen, de reacties of de samenstelling van materiaaldeeltjes te maken heeft

de mijlpaal

Betekenis: de belangrijke gebeurtenis

Bespreeksuggestie(s):

• Wat betekent 'een daverend succes'? kennen je leerlingen de uitdrukking 'een daverend applaus'? Hoe klinkt dat? En hoe zou je daarmee 'een daverend' succes kunnen uitleggen
  
• Wat betekent 'de opkomst'? Denk maar aan het opkomen van de zon.
• Bespreek met je leerlingen hoe de oorlog geholpen heeft bij de opkomst van plastic.
  

Welke van deze beweringen is NIET juist?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. keratine is een natuurlijk polymeer
2. rubber is een natuurlijk polymeer
3. de 'uitvinding' van bakeliet was een groot succes
4. bakeliet is een natuurlijk polymeer

Waarom stond bakeliet symbool in die tijd symbool voor het moderne leven?

 Leg in je eigen woorden uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees dit deel van de tekst nog eens goed. 

Beantwoord de vraag van het kopje. Leg in je eigen woorden uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom denk jij dat bakeliet in 1993 uitgeroepen is tot historische chemische mijlpaal? Licht je antwoord toe.

het nieuws

de tekst

terugblikken

het laatste kopje (deel 2)

In de jaren na de bakeliet-boom vinden scheikundigen en uitvinders nieuwe soorten plastic met andere eigenschappen uit. Men ontdekt dat kleine veranderingen aan het polymeer invloed hebben op de hardheid van het plastic en hoe lang het meegaat. Hard plastic blijkt een goede vervanging voor glas. Handig voor drinkbekers en etensbakjes die tegen een stootje moeten kunnen. Glas breekt als het valt, maar plastic stuitert vrolijk omhoog.

Het nieuwe materiaal lijkt oneindig mee te gaan. Jaren later blijkt dat ook een groot nadeel te hebben: in de jaren negentig wordt het steeds duidelijker dat plastic ook een enorm milieuprobleem veroorzaakt. Plastic afval duikt overal op en wordt niet of nauwelijks afgebroken door de natuur. Het ooit zo revolutionaire plastic verandert in een symbool voor vervuiling.

het nieuws

de tekst

terugblikken

afbreken

Betekenis: zorgen dat iets er niet meer is

revolutionair

Betekenis: nieuw, bijzonder en met grote gevolgen (van ideeën en ontwikkelingen)

Lees de alinea nog eens heel goed. Leg in je eigen woorden uit hoe plastic van revolutionaire uitvinding veranderde in een symbool voor vervuiling.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Ga jij, na het lezen van deze tekst, minder plastic gebruiken (of weggooien)?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Licht je antwoord toe.

de ziektekiem

Betekenis: het virus of de bacterie waar je ziek van wordt

het nieuws

de tekst

terugblikken

Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.

Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Toetsvragen maken

Samenvatten van een tekst kun je ook doen door zelf toetsvragen te bedenken bij de belangrijkste informatie uit de tekst. Ook handig voor je juf of meester :-)

Bedenk vier vragen die in een toets gebruikt kunnen worden:

Twee weetvragen: vragen waarvan je het antwoord in de tekst kunt vinden. Noem hierbij ook de juiste antwoorden.

Twee denkvragen: vragen waarvan het antwoord NIET in de tekst staat, maar waarvoor je goed moet nadenken OVER de tekst. Geef bij deze twee denkvragen ook je eigen antwoorden (denk aan de hand-out 'Denkvragen beantwoorden' uit les 1 van dit blok)

In de volgende dia type je je vragen met de antwoorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Typ hier je vier toetsvragen met de antwoorden

het nieuws

de tekst

terugblikken

terugblikken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hier staan de doelen van dit deel van de les.

Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Nee, aan dit doel moet ik nog werken

Ja, dit doel heb ik behaald

Ik weet meer over het nieuws.

Ik kan voor- en nadelen van plastic noemen.

Ik kan vertellen wie plastic heeft uitgevonden en waar het van gemaakt wordt.

Ik kon de tekst samenvatten door toetsvragen te bedenken over de belangrijkste informatie uit de tekst.

Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.

Veel plezier met deel 3!

het nieuws

de tekst

terugblikken