HV3 5.4 Ioniserende straling gebruiken V3

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

P5.4 Ioniserende straling gebruiken

hv 3 - natuurkunde overal

Leerdoelen P5.4

Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe ioniserende straling wordt gebruikt bij:

1. de productie van voedsel
2. bij de fabricage van goederen
3. bij het onderzoek van voorwerpen zoals schilderijen
4. bij de controle van goederen bij het transport ervan

Bacteriën en insecten

Niet alleen het menselijk lichaam is gevoelig voor straling. Ook dieren en ongedierte is er gevoelig voor. Met name kleinere organismen zoals bacteriën en insecten kun je met behulp van straling goed bestrijden door ze te doden óf onvruchtbaar te maken. 

Toepassingen

Planten en oogst (zoals appels) kunnen worden bestraald.

+ de oogst zal minder snel mislukken

+ de oogst kan langer worden bewaard zonder voedselbederf

Medische artikelen kunnen worden gesteriliseerd.

+ bacterien zijn gedood waardoor een wond (minder snel) geinfecteerd kan raken

Is het veilig om bestraalde appels te eten?
Leg uit waarom wel/niet.

Welk type straling gebruiken ze
om appels te bestralen, en waarom?

In de industrie

In sommige fabrieken komen bij de productie van materialen giftige gassen vrij. Sommige gassen kun je verwijderen met behulp van snelle elektronen. 

In de industrie

De dikte van metaalplaten 

kan nauwkeurig worden

gemeten met de hoeveel-

heid straling die doorgelaten

wordt. 

Bestudeer het figuur.

Als de detector teveel straling meet,
is de plaat dan te dik of te dun?
Leg je antwoord uit.

Onderzoek met rontgenstraling

Koffers, tassen en containers kunnen worden doorstraald om te zien wat erin zit zónder dat de douane ze hoeft te openen. 

Bij verdachte inhoud opent de douane een koffer/tas/container alsnog. 

Onderzoek met rontgenstraling

Schildersdoeken zijn/waren duur. Hierdoor hergebruikten schilders zoals Vincent van Gogh zijn doeken. Onder zijn bekende werken zitten vaak nog andere schilderijen verstopt. 

Met onder andere rontgenstraling kunnen ze deze schilderijen 'zichtbaar' maken. 

03:01

Leg uit waarom we de botten wit zien op de rontgenfoto.

04:34

Verf

Vroeger bevatte witte verf lood. Lood heeft een hoge dichtheid en is daarom goed zichtbaar op rontgenfoto's. 

Andere kleuren bevatte geen lood, waardoor deze kleuren niet/nauwelijks te zien zijn. 

05:38

Als je het interessant vind kun je dit filmpje zeker afkijken. Anders mag je verder met de lesson-up.

Wat laat meer straling door: dikke verf of dunne verf?

Inleiding op de vraag;

Een grote wolk radioactieve stof was na het ongeluk in Tjernobyl over Europa gewaaid en neergedaald. Op boerderijen in de buurt werden koeien gehouden voor de melk en voor het vlees. 

Leg uit waarom besmetting voor consumptie erger is dan bestraling.

Leg uit waarom melkkoeien een acuter gevaar vormen dan vleeskoeien.

Bekijk de leerdoelen, kun je ze nu?
Zijn er nog vragen?

Huiswerk:

invulsamenvatting afmaken

havo boek: 61, 63, 65 

vwo boek: 63, 67, 68, 70

Lever hier je invulsamenvatting in