Voornaamwoorden les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom!

10 minuten stil lezen uit je leesboek

Leg al je boeken op tafel en ga rustig op je plaats zitten

Leg je huiswerk op de hoek van je tafel (opdracht 1, 2 en 5 op bladzijde 90-91)

Grammatica woordsoorten

Voornaamwoorden

Wat gaan we doen vandaag?

- Huiswerk bespreken 

- Wat weet je al?

- Theorie 

- Oefenen

- Werken aan de opdracht

- Aan het einde van deze les kan je een persoonlijk voornaamwoord in een zin benoemen. 

- Aan het einde van deze les kan je een bezittelijk voornaamwoord in een zin benoemen. 

- Aan het einde van deze les kan je een aanwijzend voornaamwoord in een zin benoemen. 

- Aan het einde van deze les kan je een vragend voornaamwoord in een zin benoemen. 

- Aan het einde van de les kan je een wederkerend voornaamwoord in een zin benoemen.

- Aan het einde van de les kan je een wederkerig voornaamwoord in een zin benoemen.

- Aan het einde van de les kan je een betrekkelijk voornaamwoord in een zin benoemen.

- Aan het einde van de les kan je een onbepaald voornaamwoord in een zin benoemen.

Huiswerk

 Opdracht 1, 2 en 5 op bladzijde 90-91

Wat weet je nog/al?

Welke voornaamwoorden ken je al?

Hoe kun je zoiets over je lieve tante beweren?

je (lieve tante) =

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. aanwijzend voornaamwoord

Weet jij nog wat wij elkaar voor Sinterklaas hebben gegeven?

jij =

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. aanwijzend voornaamwoord

Zulke opmerkingen kan je beter niet maken.

zulke =

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. aanwijzend voornaamwoord

Zulke opmerkingen kan je beter niet maken.

zulke =

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. aanwijzend voornaamwoord

De jongen die daar loopt, is mijn neefje.

die =

1. onbepaald voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Wat ligt daar op de grond?

wat =

1. onbepaald voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Er was niemand naar haar verjaardag geweest.

niemand =

1. onbepaald voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Ik zit mij voor het vensterglas onnoemlijk te vervelen.

mij =

1. betrekkelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Zij zijn blij met elkaar

elkaar =

1. betrekkelijk voornaamwoord
2. onbepaald voornaamwoord
3. wederkerig voornaamwoord
4. wederkerend voornaamwoord

Uitleg theorie 

Voornaamwoorden

Persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord

• Een persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw) duidt een persoon of ding aan.
• Bijvoorbeeld: ik ben verliefd, ze zijn erg mooi

• Een bezittelijk voornaamwoord (bez.vnm) geeft aan van wie iets is. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.
• Bijvoorbeeld: mijn jas, onze fietsen, haar bekendste liedje

Persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord

Vragend voornaamwoord 

Een vragend voornaamwoord (vrv) vraagt naar personen en dingen:

• Wie is dat?
• Welke boeken heb jij dit jaar gelezen?

Het kan zowel zelfstandig (wie ben jij?) als bijvoeglijk (welke boeken heb jij gelezen?)

Er zijn vier vragende voornaamwoorden: wie, wat, welk(e) en wat voor (een)

Vragend voornaamwoord 

Het staat vaak vooraan de zin, maar kan ook aan het begin van een bijzin staan:

• Ik vraag me af wie mij vannacht gebeld heeft?
• Weet jij wat voor rekenmachine het snelst is?

Vragende voornaamwoorden verwijzen altijd naar iets of iemand. Andere woorden aan het beginnen van een vragende zin zijn dus geen vragende voornaamwoorden!

Aanwijzend voornaamwoord 

Een aanwijzend voornaamwoord (aanw.vnw) wijst iets of iemand aan:

• Morgen gaan we naar die film en daarna naar dat leuke restaurant.
• Heb je deze schoenen al gepast?

De meeste aanwijzend voornaamwoorden gebruik je bijvoeglijk, het staat dan voor een zelfstandig naamwoord:

• Het woord - dit / dat -> dit proefwerk 
• De woord - deze / die -> deze vrouw 

Aanwijzend voornaamwoord 

Dit, dat, die en deze kan ook zonder zelfstandig naamwoord gebruikt worden (zelfstandig dus): 

• Dat was leuk! Kunnen we dit nog een keertje doen?
• Mooie sneakers, die wil ik ook! 

Alle aanwijzend voornaamwoorden:

• deze, die, dit, dat, zo'n, zulke, dergelijke, dezelfde, hetzelfde 

Betrekkelijk voornaamwoord

Het betrekkelijk voornaamwoord verbindt een bijzin met het woord of de zin waarnaar het verwijst. Dat woord of die zin heet het antecedent. 

• De woorden die hij zegt zinken als stenen. 

De betrekkelijke voornaamwoorden zijn: die, dat, wie, wat, welk(e), hetgeen

Antecedent of correlatief is een grammaticaal begrip uit de taalkunde en is de naam voor het woord waarnaar een ander woord, meestal een betrekkelijk voornaamwoord, verwijst. Het woord dat verwijst komt meestal net na het antecedent en heet dan anafoor. 

De filosoof overleed vorig jaar. Hij is 74 jaar oud geworden.

De woordgroep 'De filosoof' is het antecedent van de anafoor 'Hij'.

 

Wederkerig voornaamwoord

Het wederkerig voornaamwoord geeft aan dat de actief of toestand in de zin wederzijds is. Wat de een doet in de richting van de ander, doet die ander tegelijkertijd ook in de richting van die ene: 

Noa verveelt Bram en Bram verveelt Noa -> Noa en Bram vervelen elkaar.

De wederkerige voornaamwoorden zijn: elkaar, elkander, mekaar 

Wederkerend voornaamwoord

Het wederkerend voornaamwoord verwijst terug naar het onderwerp van de zin. 

• Ik zit mij voor het vensterglas onnoemlijk te vervelen.

	Enkelvoud	Meervoud
eerste persoon	me(zelf), mij(zelf)	ons(zelf)
tweede persoon	je(zelf), u(zelf), zich(zelf)	je(zelf), u(zelf), zich(zelf)
derde persoon	zich(zelf)	zich(zelf

Onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord (onbep.vnw) duidt een persoon of een zaak aan, maar zegt niet precies wie of wat bedoeld wordt.

• Er was iemand aan de telefoon die jou iets wilde vragen. 
• Men vraagt zich af of die paddenstoelen wel gezond zijn.
•  Weten jullie voor welke artiest iedereen hier in de rij staat?

Onbepaald voornaamwoord

Drie lastige gevallen:

• Het woord je is een onbepaald voornaamwoord als het men betekent:
  - Zulke goedkopen schaatsen kan je maar beter niet kopen. 
• Het woord wat is een onbepaald voornaamwoord als het iets betekent:
  - Heb je nog wat gekocht bij de Primark?
• Het woord het is een onbepaald voornaamwoord als het niet naar iets verwijst, maar tijd, weersomstandigheden of sfeer aangeeft:
  - Het is vier uur en buiten is het guur. 

Oefenen

Oefenen

1. Wat men in zo'n geval moet doen, weet iedereen die zijn rijbewijs gehaald heeft.  
2. Wij moeten aan de belastingdienst alle bedragen opgeven die door ons in dit jaar zijn uitbetaald. 
3. Het is onwaarschijnlijk, dat iemand jou zal vragen naar je persoonsgegevens.
4. De kapper scheert zichzelf het liefst met een ouderwets scheermes.
5. Zij hebben elkaar gisteren nog gezien.

Werken aan de opdracht

Wat? Maak opdracht 4, 6, 7 en 8 op bladzijde 92-93

Hoe? Zelfstandig

Tijd?  10 minuten, het is huiswerk voor 28/11

Vragen? Steek je hand op en ik kom bij je langs

Klaar? Lees verder uit je leesboek of maak ander huiswerk. 

Gebruik bladzijde 178-179 van je handboek voor de theorie. 

Huiswerk

Voor volgende week donderdag (28/11) moet opdracht 4, 6, 7 en 8 op bladzijde 92-93 af zijn.

Schrijf dit op in je plenda!