Maatschappijwetenschappen | VWO | H1 - H5

Als je pasgeboren kinderen vergelijkt met pasgeboren dieren valt het op dat kinderen veel hulpelozer zijn. Jonge zoogdieren zijn veel sneller in staat voor zichzelf te zorgen dan mensenkinderen. De onderlinge afhankelijkheid is bij mensen groter dan bij dieren. Wat opvalt is dat mensen na hun opvoeding ook meer verschillen dan volwassen dieren onderling. Deze lange periode van onvolwassenheid is een periode waarin mensen de cultuur van de mensen in hun omgeving overnemen, van de zogenoemde socialisatoren.

Deze paragraaf behandelt eindterm 4.1 en 4.2

Deze paragraaf behandelt eindterm 4.1 en 4.4  

Niet iedereen in een land heeft dezelfde cultuur. Sommige groepen in Nederland hangen bijvoorbeeld wel dezelfde waarden en normen aan maar gebruiken een andere taal. Zo hebben we

Deze paragraaf behandelt eindterm 4.1 en 4.4 

Een samenleving bestaat niet alleen uit cultuur maar kent ook verhoudingen, verschillen in macht, status en bezit. Daarover gaat het in dit hoofdstuk. We noemen dat het hoofdconcept Verhouding. Het verhoudingsvraagstuk gaat over de verschillen in waardering tussen (groepen) mensen in een samenleving. In elke samenleving is er een kleine groep die het in allerlei opzichten beter heeft dan de meeste mensen, maar wie dat zijn verschilt per cultuur. Het verhoudingsvraagstuk speelt een rol bij studies zoals sociologie, economie, internationale betrekkingen, bestuurskunde en politicologie. 

Doelen die dit hoofdstuk centraal staan: 

Het verhoudingsvraagstuk gaat over de betekenis die een samenleving geeft aan verschillen tussen mensen. De consequenties daarvan voor de toedeling van macht, status en bezit noemen we het kernconcept sociale ongelijkheid. Daar gaat deze paragraaf over. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 9.1, 16.2 en 21.3

In deze paragraaf behandelen we het kernconcept macht. Hoewel macht in de Nederlandse cultuur vaak als negatief gezien en geframed wordt, heeft macht ook nut, bijvoorbeeld om het dilemma van de collectieve actie op te lossen. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 10.1 en 16.2

Hebben je ouders of verzorgers macht over je? Als je de definitie van macht gebruikt kun je inderdaad zeggen dat zij jou handelingsmogelijkheden kunnen beperken of vergroten. Je kunt bijvoorbeeld thuis meer of minder vrijheid krijgen, of meer of minder zakgeld of kleedgeld. Maar is macht de belangrijkste reden om rekening te houden met de wensen van je ouders? Waarschijnlijk niet. Als je de macht van je ouders respecteert en gehoorzaamt, spreken we niet van macht maar van gezag. Over dat verschil gaat deze paragraaf. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 10.1

In paragraaf 2.1 heb je voor het eerst het begrip 'collectief goed' geleerd. In paragraaf 2 heb je gelezen hoe lastig het is voor (groepen) mensen om samen te werken aan een collectief goed: het dilemma van de collectieve actie. Dwang is dan een oplossing, maar voor dwang is macht vereist. In deze paragraaf kijken we nogmaals naar hoe mensen samen kunnen werken of elkaar juist kunnen tegenwerken. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 11.1, 11.2 en 11.3

In deze laatste paragraaf van hoofdstuk 2 behandelen we de Verandering en Verhouding in moderne landen. We nemen de verandering in Nederland in de jaren zestig tot tachtig als voorbeeld van het specifieke veranderingsproces democratisering. Ook komt het proces van globalisering weer ter sprake maar dan vanuit het verhoudingsvraagstuk bekeken. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 20.2 en 20.3

Dit hoofdstuk gaat over het hoofdconcept Binding. Het bindingsvraagstuk gaat over de vraag waarom mensen verbinding zoeken met elkaar. Mensen hebben elkaar voor allerlei dingen nodig, van materialen en bescherming tot kennis en liefde. Daarom leven mensen bijna altijd in groepen zoals families, schoolklassen, bedrijven, landen. Binnen die groepen verwachten mensen specifiek gedrag van elkaar.

Iedereen heeft een persoonlijke identiteit. Dit is het proces van socialisatie gevormd door invloed van verschillende socialisatoren. Maar tegelijkertijd hebben mensen een sociale identiteit en horen ze bij groepen. In dit hoofdstuk staat het hoofdconcept Binding centraal en leer je verschillende kernconcepten die daarbij horen. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 14.1 en 14.3

Als je het nieuws volgt, valt het je dan op dat er vaak meer negatieve dan positieve berichten te zien zijn? Mdia hebben vooral aandacht voor opvallende zkane, en negatief nieuws valt nu eenmaal meer op dan positief nieuws. De ene keer lees je over groepen jongeren die zich op straat of in de studentenvereniging misdragen, de andere keer over werknemers die op luidruchtige wijze duidelijk maken het niet eens te zijn met hun werkgever. Nog vaker gaat het over strijdende groepen die elkaar bevechten in een oorlog. Wie het nieuws volgt, ziet dat het voor mensen en groepen lastig kan zijn om in vrede met elkaar te leven. 

Toch gaan er ook veel dingen goed. Laten we het daarom eens omdraaien en ons afvragen wat de samenleving bijeenhoudt. Daar gaat het in deze paragraaf over. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 14.4

Het gedrag van mensen in het 'sociale' leven is voor een groot gedeelte gebaseerd o pregels. Dat is ook bij jou op school het geval. Zijn er regels over het dragen van petjes en jassen in de klas? Mag er chips gegeten worden op school? Noem jij je docenten bij hun voornaam of worden ze met meneer of mevrouw aangesproken? Er zijn overal regels die ervoor zorgen dat we weten hoe we ons 'normaal' moeten gedragen. Veel van deze sociale normen zijn ongeschreven, maar regels kunnen ook officieel zijn vastgelegd. Denk bijvoorbeeld aan het leerlingenstatuur op je school. In deze paragraaf gaan we het hebben over die geschreven en ongeschreven regels: sociale instituties.  

Deze paragraaf behandelt eindterm 14.5

In de Italiaanse familiecultuur is het gebruikelijk dat kinderen, ouders en grootouders bij elkaar wonen. Of ze wonen heel dicht bij elkaar in de buurt. Het is in de Italiaanse cultuur heel normaal dat opa en oma, als ze op leeftijd zijn, gaan inwonen bij hun kinderen. Zou jij dat later ook prima vinden? Als kind zorg je dan voor je ouders. Misschien vind je dit een raar idee, omdat het in de Nederlandse cultuur de norm is dat opa en oma lang zelfstandig wonen en vervolgens naar het verzorgingshuis gaan. Culturele verschillen zorgen voor verschillen in gedrag. Zijn deze culturele verschillen tussen samenlevingen willekeurig of is er een structuur te herkennen? 

Deze paragraaf behandelt eindterm 4.4

Als je in Nederland spreekt over je vader dan weet bijna iedereen wie ermee bedoeld wordt. Dat is één van je ouders die voor je zorgt en verantwoordelijk is tot je achttien bent. Wanneer er sprake is van een biologische vader, stief- of adoptievader kan het begrip 'vader' wel wat verwarring opleveren, maar over het algemeen is het redelijk helder. Als we verder over de grens kijken zien we dat dat niet altijd zo is. In andere culturen zit dat anders in elkaar. Wie vader genoemd wordt is cultureel bepaald. Culturen zijn relatief. Hoe zit het dan met bindingen in verschillende culturen? In deze paragraaf kijken we naar bindingen in een veranderende samenleving. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 19.2 en 20.3

Dit hoofdstukt behandelt een aantal onderzoekvaardigheden. Zo wordt er gekeken naar het kiezen van een onderzoeksvraag en de meetinstrumenten. In §4.2 wordt er gekeken naar wetmatigheden. In §4.3 wordt er gekeken naar de invloed van verschillende variabelen op elkaar. In §4.4 komen de begrippen operationaliseren in indicatoren aan bod. In de laatste paragraaf (§4.5) wordt er gekeken naar de invloed van verchillende indicatoren op elkaar.

Waarom doen we wetenschappelijk onderzoek en geloven we niet zomaar wat we denken te zien, horen of voelen? Omdat we objectief willen bestuderen wat er aan de hand is. We willen onafhankelijk van onze eigen voorkeuren, of die van een ander, dingen beschrijven en analyseren. Deze paragraaf start met waar een onderzoek mee begint, namelijk het theoretische deel en het selecteren van bronnen. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 1.1, 1.2, 3.1 en 3.2

Net als bij bètavakken zoals biologie en natuurkunde wordt er bij gammavakken, bijvoorbeeld economie en maatschappijwetenschappen, gebruikgemaakt van wetenschappelijk onderzoek. Deze paragraaf zoomt in op 'wetmatigheden'. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 3.2

Voordat onderzoekers met conclusies komen doen zij onderzoek. Op basis van eerdere onderzoeken door anderen doen wetenschappers een voorspelling van de waarschijnlijke resultaten van hun eigen onderzoek. Onderzoekers werken volgens vaste manieren en gebruiken daarbij conceptuele modellen en hypothesen. Daar gaat deze paragraaf over. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 3.1 en 3.2

In deze paragraaf wordt er gekeken naar de manier waarop centrale verschijnselen in het onderzoek worden gemeten (operationaliseren). Hierbij moeten indicatoren benoemd worden. De betekenis van deze twee begrippen wordt duidelijk in deze paragraaf. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 3.1, 3.2 en 14.3

 Sociale cohesie wordt op verschillende niveaus gemeten. Daarvoor hebben we verschillende indicatoren nodig (§ 4.4). Enkele voorbeelden van indicatoren bij sociale cohesie:

Deze paragraaf behandelt eindterm 3.2

Leerdoelen dit hoofdstuk zijn: 

In dit hoofdstuk bestuderen we eerst de staatsvorming. Dat is hoe de overheid is ontstaan (§ 5.1) en hoe burgers een politieke cultuur krijgen aangeleerd (§ 5.2 politieke socialisatie). Daarna gaan we dieper in op verschillende aspecten van de Nederlandse politiek. We maken daarbij gebruik van de Engelse termen politics, polity en policy. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 12.1, 16.1, 19.1 en 20.1. De inleiding is geïnspireerd door bijlage 5 van de syllabus. 

In deze paragraaf bestuderen we het kernconcept politieke socialisatie. Dat is bijna hetzelfde als socialisatie zoals dat in hoofdstuk 1 is behandeld. Socialisatie is het overdragen en verwerven van een cultuur. Politieke socialisatie is het overdragen en verwerven van een politieke cultuur. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 5.1 en 11.3.

Waar denk jij aan als je het woord 'politiek' hoort? Welk beeld roept dat op? Van debatterende Tweede Kamerleden? Of van ministers en ambtenaren die wetten voorbereiden? Of van de verkiezingen? 

Deze paragraaf behandelt eindterm 5.2 en een deel van bijlage 5 van de syllabus.

De derde dinsdag van september is het Prinsjesdag in Nederland. Hiermee wordt het nieuwe politieke jaar geopend. Het staatshoofd leest dan de Troonrede voor en de minister van Financiën presenteert de Miljoenennota. Daarmee zijn de plannen voor het nieuwe jaar openbaar geworden. Dit is een voorbeeld van een politieke institutie en daar gaan we deze paragraaf verder op in. 

Deze paragraaf behandelt eindterm 15.1, 15.2 en een deel van bijlage 5 van de syllabus.