Normen, waarden en ethiek in de zorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Aan het einde van deze les:

• Je kunt benoemen wat normen en waarden zijn.
• Je kunt uitleggen waarom normen en waarden belangrijk       zijn in de zorg
• Je kunt uitleggen wat ethiek is. 

Normen en waarden, hoe zat dat ook alweer?

Normen:

ongeschreven regels over hoe je je hoort te gedragen.

• Iemand laten uitpraten.
• opstaan in de bus voor oude mensen.

Waarden:

Dingen die je belangrijk vindt als persoon of als groep.

•  respect hebben voor elkaar

 

Normen zijn het gedrag wat je kan koppelen aan de waardes. 
 

Bijv. respect hebben voor elkaar

Je gaat nu testen wat jouw belangrijkste waarden zijn.

De leerlingen klikken de volgende dia aan.

www.opstapnaar.be

Bij deze site kan de leerling testen welke waarden voor hun belangrijk zijn.

Misschien is het nodig om enkele waarden toe te lichten.

Uiteindelijk blijven voor hun de 5 belangrijkste waarden over.

Zijn deze gelijk met de rest van de klas en school?

Gesprek oefenen d.m.v. het observatieformulier

Opdracht:

• Ga in gesprek over je gekozen waarden. Welke normen horen hierbij? Gebruik het observatieformulier.
• Maak drietallen
• Tijd 20 min
• Eerder klaar? Bespreek de volgende stelling met elkaar:

        Wat ik in mijn vrije tijd doe is mijn eigen keuze.

Definitie

“Ethiek is de leer van het moraal, het is het inschakelen van het nadenken bij morele beslissingen, oftewel ook wel de bezinning van normen en waarden” 

(Nursing, 2004) 

Normen en waarden in de zorg

De beroepsethiek, ofwel de waarden en normen die leidend zijn in het dagelijks handelen, is voor zorgverleners vastgelegd in de Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden.

(App Beroepscode V&V)

Normen in de zorg

• Gelijkheid
  
• Saamhorigheid
  
• Solidariteit
  
• Tolerantie
  
• Veiligheid
  

• Respect 

Waarden

• Gelijke behandeling
• Verbonden met elkaar
• Gedeelde verantwoordelijkheid
• Respecteren elkaars verschillen
• Waarborgen fysieke en mentale veiligheid
• Behandelen met waardigheid ongeacht situatie en achtergrond

Voorbeeld uit de beroepscode:

2.1 Als verpleegkundige/verzorgende ga ik ervan uit dat iedere zorgvrager recht heeft op zorg.

Dat betekent onder andere dat ik

• bij mijn zorgverlening de zorgvrager niet discrimineer op basis van kenmerken als etnische afkomt, nationaliteit, leeftijd, geslacht, seksuele geaardheid, ras, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, leefwijze, sociale positie of de aard van de gezondheidsproblemen 

• iedere zorgvrager en zijn naasten met respect benader

• aandacht heb voor de zorgvrager als persoon en voor zijn omgeving

Ethiek

Ethiek betekent dat je nadenkt over een moraal. Je denkt dan na over de normen en waarden van mensen en groepen. Die normen en waarden gaan over menselijk gedrag. 

Ethische dilemma's 

Een ethische dilemma is een situatie waarin verschillende waarden met elkaar botsen. 

Bij een ethisch dilemma is er nooit één goede oplossing omdat je altijd één van de twee waarden tekort doet. 

Wil (63) wil stoppen met cholesterolverlagers

Casus Wil

Ik heb al jaren een te hoog cholesterol. Om dat laag te houden, gebruik ik statines (cholesterolverlagende middelen). Ik heb al veel soorten statines geprobeerd, maar houd veel last van reumatische aanvallen. Ik heb vooral last van mijn handen, knieën en kuiten.

Daardoor kan ik niet of nauwelijks meer in de tuin werken, terwijl ik daarvan enorm geniet. Ook wandelen lukt niet meer. Daarnaast heb ik last van vergeetachtigheid. De statines beschermen mij misschien tegen een hartinfarct, maar ze beperken mij in mijn leven en de dingen waarvan ik geniet. En ik heb veel pijn. Daarom ben ik gestopt met de cholesterolverlagers. Op internet las ik dat meer mensen dat doen. Toch maak ik me zorgen of stoppen wel verstandig is. De laatste CT-scan wees uit dat er in mijn slagaderen al verkalkingen te zien zijn. Zowel aan vaders als moeders kant heb ik erfelijke aanleg voor hart- en vaatziekten. Maar met deze medicijnen kan ik eigenlijk niet normaal leven en geniet ik niet meer.’ 

Stap 1 Wat is het probleem?

(verkennen)

• Durf ik te stoppen met cholesterolverlagers?
• Durf ik te kiezen voor een actiever leven met minder pijn, ook als ik dan meer risico loop op hart- en vaatziekten?

Stap 2 Wat speelt allemaal mee?(belangen van anderen, opvattingen over het leven, normen en waarden)

((onderzoeken))

• Ik heb een serieus risico op hart- en vaatziekte en ben bang voor een hartinfarct.
• Ik heb alle soorten statines al geprobeerd
• De bijwerkingen beperken mij in alles wat ik graag doe.
  
• Ik heb dagelijks veel pijn door de statines.
• Ik wil weer van mijn leven kunnen genieten

Stap 3 Afwegen

• Wil geeft aan welke punten het zwaarst wegen. Ze wil vooral weer van haar leven kunnen genieten zonder pijn. Ze besluit om nog eens met de huisarts en met een goede vriend te praten.

Stap 4 Beslissen

• In overleg met de huisarts besluit ze een halfjaar met de statines te stoppen. Dan ervaart ze echt of dat haar leven gelukkiger maakt. De huisarts controleert dan regelmatig of haar cholesterol niet te veel omhoog gaat. Over een halfjaar kijken ze samen verder

Casus: Net als thuis? 

De dochter van mevrouw Peters knipt al jaren haar moeders haar. Mevrouw Peters (84) is dementerend en niet meer wilsbekwaam. Ze woont daarom sinds kort in een zorginstelling. Zij houdt ervan als haar haren netjes geknipt zijn, altijd in hetzelfde model. Maar aan de knipbeurt zelf heeft ze een hekel. Mevrouw Peters is erg onrustig en kan niet makkelijk stil blijven zitten. ‘Ben je nou nog niet klaar?’, roept ze vaak en schudt dan met haar hoofd. Daarom bindt haar dochter haar vast voor de knipbeurt, ze wil nou eenmaal niet scheef knippen of uitschieten met haar schaar.

Casus: Net als thuis? Doorloop in tweetallen stap 1 t/m 4

Stap 1: verkennen--> wat is het probleem?

Stap 2: onderzoeken---> wat speelt allemaal mee? Welke belangen zijn er?

Stap 3: afwegen ---> wat is het belangrijkst? en voor wie?

Stap 4 beslissen ---> welke afspraken worden er gemaakt?

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen? 
2.  Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke waarden, belangen en principes spelen hierbij een rol? 
3.  Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan? 
4.  Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Casus: Net als thuis? 

• Ik laat de dochter haar gang gaan. Als de bewoner het zo gewend is, is er geen probleem. 
• Ik grijp in. Vastbinden is een vorm van vrijheidsbeperking en mag dus niet. 
• Ik bespreek de situatie met een collega en de dochter voordat ik iets doe. 
• Ik laat de dochter haar gang gaan. Als de bewoner voor haar eigen veiligheid wordt vastgebonden, is dat niet erg. 
• Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)
  

beperken-of-niet

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen? 
2.  Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke waarden, belangen en principes spelen hierbij een rol? 
3.  Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan? 
4.  Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Bespreek in twee tallen wat jou normen en waarden zijn als verzorgende/ verpleegkundige, beantwoordt de volgende vragen:

Zijn jou normen en waarden anders als beroepsbeoefenaar?

Wat vind je belangrijk?

Durf jij dit aan te geven? Zo ja, hoe geef je dit aan op je stage?

Zo nee, hoe wil je dit wel gaan kunnen?

Wat zou voor jou een ethisch dilemma kunnen zijn?

Tijd: 15 min

Moraal en ethiek

Moraal is het geheel van waarden en normen dat voor een persoon of een groep van belang is. 'Ethiek' is het systematisch nadenken over die moraal. Ethiek bestudeert en analyseert dus de moraal. Dit analyseren doe je door waarden en argumenten te ordenen en te beoordelen.

Ethische dilemma's

Kleine en grote dilemma's

Wat is de juiste manier van handelen? 

Welke normen en waarden hanteer je?

Wat is in deze situatie goede zorg?

www.rtlnieuws.nl

www.zorgvoorbeter.nl