2.8 Natuurlijke klimaatveranderingen: oorzaken

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Programma:

2.7 Natuurlijke klimaatverandering: onderzoek

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

2.9 Hedendaagse klimaatverandering

2.10 Complexiteit van hedendaagse klimaatverandering

2.11 Gevolgen van hedendaagse klimaatverandering

H2. Aarde: klimaat

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

Negatief terugkoppelingsmechanisme

Reeks van processen die in gang gezet wordt door een verandering, maar uiteindelijk die verandering tegenwerkt

Meer CO2 in de atmosfeer. 

Planten leven op CO2, en een hogere concentratie laat planten harder groeien, waardoor ze meer CO2 opnemen. Alleen groeien planten niet zo snel als dat wij CO2 uitstoten.

Negatief terugkoppelingsmechanisme

• Kalksteen bevat koolstofdioxide
• Bij hogere temperaturen wordt er meer kalksteen gevormd
• Door de vorming van kalksteen is er minder CO2 in de lucht
• Hierdoor neemt het broeikaseffect af, wat leidt tot lagere temperaturen

Onder welke klimatologische omstandigheden begint het ontstaan van kalksteen?

1. Polair
2. Subtropisch
3. Aride
4. Boreaal

Positief terugkoppelingsmechanisme

Afkoeling van aarde kan versterkt worden door positieve terugkoppelingsmechanismen --> proces dat zichzelf versterkt

Voorbeeld: een grotere ijskap leidt tot een hoger albedo

1. Er wordt meer zonlicht teruggekaatst
2. Het wordt kouder op aarde.
3. De ijskap wordt groter.

2

Het gaat om een positief terugkoppelingsmechanisme, omdat de oorspronkelijke verandering wordt versterkt.

Leg in eigen woorden uit wat het verschil is tussen een negatief- en positief terugkoppelingsmechanisme.

Welke terugkoppelingsmechanismes hebben de overhand: positief of negatief? Waarom?

Aantekening §8

Negatief terugkoppelingsmechanisme Proces dat zichzelf verzwakt

Voorbeeld:
Hoge temperatuur --> meer kalksteen --> meer opname CO2 --> afname broeikaseffect --> lagere temperaturen

Positief terugkoppelingsmechanisme Proces dat zichzelf versterkt

Voorbeeld:

Hoge temperatuur --> smelten ijskap --> lager albedo --> minder weerkaatsing zonnestraling --> hogere temperatuur

IJstijden en Milankovic

Ontstaan ijstijden heeft 2 belangrijke oorzaken:

- Ligging van de continenten

- Milankovic variabalen

3 Variabelen van Milankovic

Elipsvorm (excentricity): De baan van de aarde om de zon is niet altijd cirkelvormig. Bij ovaal korte winter NH (3 januari staat de aarde het dichtst bij de zon). 

Scheefheid (obliquity): De aardas staat niet altijd evenveel scheef (23,5). Hoe schever, hoe meer energie de hoge- en lage breedtegraden ontvangen van de zon (en dus hoe kleiner de kans op een ijstijd)

Tolbeweging (precession): Rond de aardas maakt de aarde een tolbeweging. Kan NH van de zon afkeren.

01:18

De uitstraling van zonne-energie bij de polen is groot doordat

1. er een groot albedo effect is
2. de aarde hier schuin staat
3. er sprake is van een overwegend hoge druk
4. de zon hier niet vaak schuint

01:53

Waarom zijn voor het ontstaan van ijstijden continenten nabij de polen van belang?

1. Zeeijs wordt dan beter vastgehouden
2. Zee koelt sneller af dan land
3. Land koelt sneller af dan zee
4. Zeestromen worden dan tegen gehouden

Milankovic; als alles samen valt

3 variabelen:

Eccentricity: Ovaal

Scheefheid: stand aardas

Precession: tolbeweging

Milankovic: samenvallen van periodes kon mogelijk leiden tot ontstaan ijstijd. Staat de aarde net wat verder van de zon in de winter / maakt aardas grote hoek / is tolbeweging zo dat NH van zon is gekeerd, dan krijg noordpool weinig zonne-energie met mogelijk ijstijd tot gevolg 

excentriciteit

scheefheid aardas

precessie

Afstand tot de zon: De variabelen van Milankovic

Meneer Milankovic bedacht zo'n 40 jaar geleden dat de aarde niet altijd hetzelfde beweegt ten opzichte van de zon. Ten eerste draait de aarde niet een perfecte cirkel om de zon. Per 413.000 jaar wordt de cirkel langwerpig (een elipsvorm), waardoor de aarde soms erg ver van de zon staat en de aarde kan afkoelen.

Ten tweede staat de aarde schuin (23,5 graad), maar de scheefheid verandert tussen de 21,5 en 24,5 graad. Als de aarde minder schuin staat, wordt het kouder op hoge breedtegraden (dicht bij de Noord- en Zuidpool). Hierdoor kunnen er grote ijskappen ontstaan. De scheefheid verandert per 41.000 jaar.

Ten derde maakt de aarde een tolbeweging rond de schuine

aardas. Als de aarde schuiner staat, worden de verschillen

tussen seizoenen groter en kan er in de winter dus een 

grote ijskap opgebouwd worden. De tolbeweging verandert

per 26.000 jaar. 

Alle drie de veriabelen kunnen een aanzet zijn voor 

schommelingen in het klimaat. 

Aantekening §8

Sturend: Milankovic variabelen

• Excentriciteit: cirkelvormigheid baan aarde
• Scheefheid: scheve stand aardas
• Precessie: tollende beweging aarde

• Ga naar de digitale omgeving van BuiteNLand 
• Maak de opdrachten van §2.8