Oncologische zorgvrager: basis oncologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

De Oncologische Zorgvrager

Basis over oncologie

Inhoud

• Wat is oncologie?
• Wat is kanker?
• Vormen van kanker.
• Ontstaan van kanker
• Diagnostiek
• Behandeling
• Afsluiting

Wat weten jullie al over kanker?

Oncologie

De wetenschap die kwaadaardige tumoren, kankerprocessen en de effecten van verschillende behandelingen van kwaadaardige tumoren bestudeert.

Onkos= massa, tumor

logie= leer van

Hoe ontstaat kanker?

Gezwellen / tumoren

Tumor

• Bij de celdeling kunnen fouten voorkomen.
• Bij een aantal fouten in dezelfde cel gaat deze cel zich op een onbeheerste manier delen.
  
• Hierdoor ontstaat een groep cellen met fouten. Zo’n groep cellen neemt vaak de vorm aan van een zwelling, die tumor wordt genoemd.
  
• Goedaardige en kwaadaardige tumoren (woekering van cellen).
  
• Alleen kwaadaardige tumoren noemen we kanker.
  

Tumor

1. Benigne = goedaardig
2. Maligne = kwaadaardig (carcinoom/sarcoom)

Benigne

• cellen tumor lijken op weefsel waaruit het is ontstaan
• langzame groei
• houden zich aan anatomische grenzen
• meestal gemakkelijk te verwijderen
• zaaien niet uit

Maligne

• cellen tumor lijken niet meer op weefsel waaruit het is ontstaan
• groeien vaak snel
• houden zich niet aan anatomische grenzen
• moeilijker te verwijderen door onzichtbare uitlopers
• zaaien vaak uit

Goedaardige tumor

• Groeit niet door andere weefsels of organen heen.
  
•  Het verspreidt zich niet in het lichaam.
  
• Als een goedaardige tumor aandrukt tegen omliggende weefsels of organen kan dit een reden zijn om het te verwijderen.
  
• Een wrat is een voorbeeld van een goedaardige tumor.
  
• Benigne

Kwaadaardige tumor

• Een kwaadaardige tumor kan doorgroeien en daarmee omliggende weefsels en organen beschadigen.
  
• Cellen kunnen losraken van een kwaadaardige tumor en via het bloed en/of de lymfe ergens anders in het lichaam terechtkomen en uitgroeien tot nieuwe tumoren. Dit noemen we uitzaaiingen, of metastasen.
  
• Maligne

Vormen van kanker (Maligne)

• Carcinomen Bijv. huidkanker, longkanker, dikke darmkanker, maagkanker, borstkanker, prostaatkanker. gaat uit van dekweefsel
• Sarcomen Bijvoorbeeld een osteosarcoom is een kanker van botweefsel. 
• Leukemieën  ( hematologische kanker) Bijvoorbeeld leukemie is een kanker van de cellen die de witte bloedcellen maken.
  
• Melanoom: gaat uit van moedervlekken
• Lymfomen: bv Lymfeklierkanker.. Non Hodgkin of Hodgkin

Carcinomen zijn kankers die ontstaan uit cellen die lichaamsoppervlakken bekleden of de bekleding van een klier vormen. (Bijv. huidkanker, longkanker, dikke darmkanker, maagkanker, borstkanker, prostaatkanker)

Sarcomen zijn kankers die ontstaan uit cellen die het bind- en steunweefsel vormen, zoals botten en spieren. Bijvoorbeeld een osteosarcoom is een kanker van botweefsel.

Leukemieën en lymfomen zijn kankers uitgaande van de cellen in het beenmerg en en de lymfeklieren. Bijvoorbeeld leukemie is een kanker van de cellen die de witte bloedcellen maken.

Uitzaaiing

• Uitzaaiing van een tumor heet een metastase.

Metastasen verspreiden zich door het lichaam via:

• lymfebanen (lymfogene metastasen)
• bloedvaten (hematogene metastasen)
• uitzaaien naar vrije buikholte of pleuraholte

TNM systeem

T = Tumor (T1-T4)

N = aan lymfekliermetastasen (N0- N2)

M = metastasen op afstand (M0- M1) 

Dit geeft het stadium van de ziekte aan.

Diagnostiek

• Bloedonderzoek (tumormarkers)
  
• Röntgenonderzoek
  
• Echografie
  
• CT-scan (opsporen tumoren hersenen, longen, lever, milt)
  
• MRI-scan (opsporen tumoren hersenen, botten en ruggemerg)
  
• Skeletscintigrafie (botscan)
  
• PET-scan
  
• Biopsie
  

Negen signalen van kanker

1. gewichtsverlies, vermoeidheid, slecht uit zien
2. veranderingen bij plassen
3. verandering ontlasting
4. verdikking/knobbel in lichaam
5. blijvende heesheid of hoest, bloed ophoesten
6. slikklachten
7. moedervlekken en huidplekjes die veranderen
8. een plekje dat schilfert of bobbeltje op de huid
9. vrouw > ongewoon bloedverlies/afscheiding, man> pijn of verandering zaadballen 

Hoe wordt kanker behandeld?

Behandeling

• Curatieve behandeling
• Palliatieve behandeling
• Chirurgische therapie
  
• Radiotherapie
  
• Chemotherapie
  
• Hormonale therapie
  
• Immunotherapie

Behandeling

• Curatief = genezend
• Palliatief = verlichtend
• adjuvant = aanvullend op curatief (bestraling na operatie)
• neo-adjuvant = voorafgaand (aan bijvoorbeeld een operatie)

Cytostatica

Zijn medicijnen die worden gebruikt bij allerlei vormen van kanker.​

​

Bijwerkingen:​

haaruitval.​

Misselijk.​

Diarree.​

​

Tabletten, infusie

Zorgvuldigheid, hygiëne noodzakelijk omdat deze schadelijke effecten geven als je ermee in contact komt.

Radiotherapie 

• straling
•  kanker cellen zijn gevoelig hiervoor
• selectiever
• 6 weken of meer
• verkleuring van de huid
  
• vermoeidheid

Hormonale therapie

Doel -> vermindering van de werking van hormonen, kans op genezing vergroten en kans op een recidief (terugval) verkleinen

Alleen toepasbaar bij hormoongevoelige tumoren (borstkanker, prostaatkanker, baarmoederhalskanker, eierstokkanker)

Immunotherapie

• Maakt gebruik van medicatie die een afweerreactie tegen de kankercellen stimuleren, waardoor kankercellen worden aangevallen.

• Heeft geen direct werking tegen kanker maar versterkt het afweersysteem

Doelgerichte therapie

• Toedienen van medicatie die kankercellen doden of de celdeling remmen.

• Brengt minder schade aan de gezonde cellen dan chemo

• Niet elke tumor is gevoelig voor doelgerichte therapie

Chirurgie

Radiotherapie

Chemotherapie

Doelgerichte therapie

Hormonale therapie

Immunotherapie

Verwijderen van de tumor

Door middel van bestraling deels of volledig vernietigen

Combinatie van medicatie (cytostatica),  via de bloedbaan

Vermindering van werking van de hormonen

Toedienen van medicatie die kankercellen doden of de celdeling remmen

Lichaamseigen eiwitten die zorgen voor de groei van afweercellen

Welke oorzaken van kanker ken je?

Oorzaken

• erfelijkheid
• leefstijl: roken/alcohol/voeding/bewegen
• chemische stoffen (asbest/cytostatica)
• milieuverontreiniging
• Straling
• chronische ontstekingen

Bijwerkingen chemotherapie

• problemen spijsvertering: misselijkheid/braken/diarree/obstipatie/stomatitis
• dun of uitvallend haar
• vermoeidheid
• beenmergsupressie (tekort bloedcellen en bloedplaatjes)
• invloed op vruchtbaarheid
• huidveranderingen

Verpleegkundige aandachtspunten

• Pijnbestrijding
• ondersteuning bij voeding
• zorg voor en na behandelingen
• ondersteunen bij gevolgen van de behandelingen zoals:
• kleine porties eten/pruik/zachte tandenborstel/prothese
• Bescherming bij uitscheidingsproducten 
• Psychische en sociale ondersteuning