De sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Burgers en stoommachines

De sociale kwestie

Tijd van Burgers en stoommachines

1800 - 1900

                    Hoofdstuk 5  Burgers en stoommachines

Gedaan: 

• § 5.1 Industrie en samenleving

Deze les:

• § 5.2 De sociale kwestie

Nog te doen:

• § 5.3 Democratie in Nederland
• § 5.4 Liberalen, socialisten en confessionelen

Lesdoelen van deze paragraaf

Aan het einde van deze paragraaf kun je  uitleggen: 

• Wat de sociale kwestie was.
• Hoe de sociale kwestie stap voor stap in Nederland   verdween.

Taaldoelen:  Lezen, begrijpend lezen, leren samenvatten, historische begrippen en uitbreiding woordenschat.

Wat is de Sociale Kwestie? 

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? 

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Nederland industrialiseert laat 

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Geen geschikte grondstoffen voor industrie

• Op de afbeelding: papier maken rond 1800 en rond 1870

Nederland industrialiseert laat 

• Slechte infrastructuur

• Grondstoffen kopen in het buitenland   was duur

• Protectionisme: landen beschermen hun eigen producten door producten uit andere landen (heel) duur te maken

Nederland  industrialiseert...toch

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken
• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Willem I wil van Nederland een modern land maken met goede infrastructuur en industrie

• Voldoende arbeidskrachten 

Gevolgen van de industrialisatie

• Huisnijverheid (gedaan door boeren) kan niet meer concurreren tegen de fabrieken.

• Arbeiders trekken naar de stad: urbanisatie

• Steden groeien erg snel

Werkomstandigheden

• Saaaaaaaai (door arbeidsdeling/lopende   band)
  

• Lange werkdagen (14 uur per dag)
• Gevaarlijk

• Geen enkel recht

• Lage lonen (bij fouten: loon inhouden)

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Ze zijn goedkoper dan mannen en vrouwen

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

0

Woonomstandigheden

• Slechte woningen (snel gebouwd dus: haastige spoed...)

• Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen)

• Dichtbij fabrieken

• Slechte hygiëne, riolering en   watervoorziening

1848-1866: cholera-epidemieën

• Epidemie: ziekte komt voor op grote school (bepaald land, regio)
• Ontstaan door vervuild drinkwater
  
• Symptomen: braken, diarree, buikpijn. Veel vochtverlies.
• Ook ziekten als:
• De vliegende tering--> koorts, vermagering, moeheid, bloed hoesten.
• Oplossing: betere hygiëne , ook voor artsen!
  

Preventieve maatregelen vanaf 1860

1. Aanleggen van rioleringen en waterleidingen
2. Artsen en verpleegkundigen gaan hygiënischer werken
3. Wijkverpleegkundigen geven voorlichting in arbeiderswijken
4. Aanname Woningwet
   

Maatregelen

• Betere opleidingen (artsen >universiteit)
• Verpleegkundigen > 1921 wettig erkend diploma (voorheen opleiding in ziekenhuis)
  
• 1926 : aanvullende opleiding kraamzorg
• Gevolg: flinke daling sterftecijfer
  

Vóór de Woningwet...

...na de Woningwet

In delen van Noord- en Oost-Nederland was het trouwens niet veel beter...

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? 

• Nederland kent drie grote politieke   groepen: socialisten (links), confessionelen (centrum) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• Rechts in de politiek

Confessionelen

• Confessie = geloof (Protestant/Rooms-   katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er   samen uitkomen
• Centrum in de politiek

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Het socialisme

• Karl Marx zag een tegenstelling tussen de bezitloze klasse van arbeiders en de bezittende klasse van de bourgeoisie.
• Ideologie van Marx was een compleet gelijke wereld.

Langzaam verbetering

• Eerste sociale wetten vanaf 1874:   Kinderwetje van Van Houten

• Leerplichtwet (1900)
• Woningwet (1901)

• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

Begrippen uit deze les

• industrialisatie
• huisnijverheid
• kinderarbeid
• werkomstandigheden
• woonomstandigheden

Begrippen uit deze les

• Sociale kwestie
• nachtwakersstaat
• Liberalen
• sociaal-democraten
• confessionelen
• feminisme

Personen uit deze les

• Samuel van Houten

Jaartallen uit deze les

• 1874: Kinderwetje van Van Houten
• 1900: Leerplichtwet
• 1901: Woningwet
• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen
• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen