Spelen met taal (havo 3)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nederlands

Hoofdstuk 36: spelen met taal 

16 mei 2022

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoel: je leert op welke manieren je met woorden en letters kunt spelen.

• Actieve bijdrage en niet door elkaar praten
  
• Telefoon in tas
  
• Oordopjes uit
  

Spelen met woorden

1. neologisme

2. portmanteau

3. palindroom

4. woorspelingen

Neologisme

Nieuw woord
(vaak samenstelling)

radiopiraat

regelneef

doemdenken

sjoemelsoftware

anderhalvemetersamenleving

Neo = nieuw

Portmanteau

Delen van woorden die een nieuw woord vormen

brunch (breakfast + lunch)
vrijmibo (vrijdag + middag + borrel)
bafimo (bak + fiets + moeder)
conculega (concurrent + collega)

Palindroom

Woord of zin waarbij zowel van links naar rechts als van rechts naar links gelezen kan worden.

Baas, neem een racecar, neem een Saab

Kook ik ook?

lepel

meetsysteem

Woordspelingen

a. homoniem
b. homograaf
c. letterlijke en figuurlijke betekenis door elkaar
d. verhaspeling

a. Homoniem

Woord met meerdere betekenissen 

Het zal haar bevallen dat ze eindelijk is bevallen.

De psychiater wil niet gestoord worden.

b. Homograaf

Woord dat je door de spelling op verschillende manieren kunt uitspreken. 

Bommelding

Bom-melding

Bommel-ding

Massagebed

Massa-gebed

Massage-bed

Homo = gelijk/zelfde (Grieks)

c. Letterlijk en figuurlijk

d. Verhaspeling

letterlijke en figuurlijke betekenis door elkaar

Ze heeft vlinders (=figuurlijk) in haar buik en haar avondeten (=letterlijk). 

Hema, de normaalste zaak van de wereld.

Onjuist gebruik van letters, woorden of woordvolgorde

Wie niet slim is, moet sterk zijn.

Wie niet rijk is, moet slim zijn. 

Iedereen heeft recht op mijn mening.

Iedereen heeft recht op zijn mening

Samenvatting

Neologisme: nieuw woord
Portmanteau: delen van woorden die een nieuw woord vormen
Palindroom: woord of zin die van links naar rechts en van rechts naar links hetzelfde wordt gelezen
Woordspelingen: 

Homoniem: woorden met meerdere betekenissen

Homograaf: woord op verschillende manieren uitspreken

Letterlijke en figuurlijke betekenis door elkaar

Verhaspeling: onjuist gebruik van letters, woorden of woordvolgorde

Opdracht I

• Wat: Maak de opdrachten hiernaast en noteer de antwoorden (schrift/ laptop)
• Hoe: maak de opdracht individueel. 
• Hulp: overleg met je duopartner.
• Tijd: 7 minuten
• Achteraf nabespreken

Spelen met letters

a. acrostichon

b. ambigram

c. anagram

d. lipogram

e. pangram

a. Acrostichon

Naamdicht of Lettervers

Hans is mijn naam

Altijd ben ik druk

Nooit heb ik rust

Slaap ik wel genoeg?

Tekst die je op verschillende manieren kunt lezen 

--> gespiegeld, ondersteboven....

WIM

nou

TOT

b. ambigram

c. Anagram

Een woord dat gevormd is uit de letters van een ander woord. Alleen de volgorde van de letters is anders. 

Vaal gebruikt bij namen van personages.

spreektaal – kaartspel 

hierna - hernia

manieren - animeren

d. Lipogram

Tekst waarin opzettelijk een of meerdere letters niet gebruikt wordt

Dit is een zin met slechts twee klinkers, welke drie zijn er niet?

e. Pangram

Zin met alle letters van het alfabet

The quick brown fox jumps over the lazy dog.

Maak een acrostichon met jouw eigen voornaam (of een deel van je voornaam)

Samenvatting

Acrostichon: naamdicht of lettervers
Ambigram: kan op meerdere manieren gelezen worden
Anagram: woord gevormd met letters ander woord
Lipogram: een of meerdere letters niet gebruikt
Pangram: alle letters gebruikt

Opdracht

• Wat: Maak de opdrachten hiernaast en noteer de antwoorden (schrift/ laptop)
• Hoe: maak de opdracht individueel. 
• Hulp: overleg met je duopartner.
• Tijd: 10 minuten
• Achteraf nabespreken