6.2 Nationaalsocialisme en fascisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

H6 De Tweede Wereldoorlog

6.2 Nationaalsocilaisme en fascisme

Lesopzet

Leerdoelen

Uitleg 6.2

Afsluiting

Leerdoel

Hoe kregen de totalitaire ideologieën fascisme en nationaalsocialisme vorm in Italië en Duitsland?

Fascisme

• Fascisme is een politieke stroming, 
• Wordt ook wel extreem-rechts genoemd

• De naam komt van het voorwerp dat je hier ziet: een fasces
• Dit voorwerp, een bijl met takken, stond symbool voor de macht van bestuurders in het Romeinse Rijk.

Benito Mussolini

• Leider, of 'Il Duce',  van Italië (1922-1943)
• Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)

• Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Fascisme in Europa

• 'Oplossing voor de crisis'

• Populair in de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw

• Antwoord op slecht beleid van de democratische regeringen

• Niet alleen in Italië of Duitsland (NSDAP), ook in Engeland (BUF) en Nederland (NSB)

Kenmerken van fascisme (1)

• Fascisme is overal tegen: vooral dingen die vreemd zijn en andere culturen
  

• Fascisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten

• Er is één leider. Hij bepaalt wat goed is. (Leidersbeginsel/Führerbeginsel)

Kenmerken van fascisme (2)

• Fascisme is nationalistisch: de eigen staat boven alles
  

• Fascisme gaat uit van ongelijkheid tussen mensen: de hoogontwikkelden moeten de laagontwikkelden leiden. (Het recht van de sterkste: Sociaal-Darwinisme)

Kenmerken van fascisme (3)

• Niet denken maar doen. Gevoel is belangrijker dan denken.

• Geweld is goed: geen woorden maar daden
  

• De vrouw is ondergeschikt: haar taak is het krijgen van kinderen.
  

Bierkellerputsch

1923

Hitler's mislukte staatsgreep (putsch) in München.

Hij wordt gearresteerd en veroordeeld tot een

gevangenisstraf van 5 jaar. 

Mein Kampf

Hitler gebruikte zijn tijd in de gevangenis om zijn boek 'Mein Kampf' (Mijn Strijd) te schrijven.

In het boek vertelt Hitler hoe hij denkt over de toekomst van Duitsland, het menselijke ras en de politiek.

Hitler wordt vrijgelaten

1924

Hitler hoeft uiteindelijk slechts 9 maanden  van zijn straf uit te zitten. Door de putsch en zijn gevangenisstraf was Hitler inmiddels in heel Duitsland bekend. Ondanks dat de staatsgreep mislukt was had zijn nazi-partij nu dus wel een nieuw landelijk platform om hun ideeën te propaganderen.

 Nationaal-Socialisme

• Met Nationaal-Socialisme wordt het Duits fascisme in de periode 1933-1945 bedoeld
  

• Ook wel: nazisme genoemd

• De aanhangers worden ook wel nazi's genoemd

• De Nederlandse NSB was ook nationaal-socialistisch

Kenmerken van nationaal-socialisme

• Het Duitse ras moet raszuiver worden gehouden.
  

• Rassenleer en antisemitisme

• Het Duitse volk heeft Lebensraum (=levensruimte) nodig.

• Heim ins Reich: alle Duitsers moeten in één groot rijk wonen

Antisemitisme

• In centraal Europa is antisemitisme relatief "normaal"
• Schuld van Verdrag van Versailles ligt automatisch bij de joden
• Belangrijkste verschil tussen Italiaans fascisme en nationaalsocialisme: antisemitisme
• Na WO 1 sluit Hitler zich aan bij de Duitse Arbeiders Partij en neemt leiding over

Rassenleer

• Het idee dat er onderscheid kan worden gemaakt tussen hogere rassen en lagere rassen. 

• 1853 Arthur de Gobineau: 'vermenging blanke ras met inferieur ras is onwenselijk.'  >>> 1861 Max Müller: 'het Arische ras is een geboren leider'. >>>
  1871 Georg von Schöner: 'Joden moeten uitgesloten worden van openbare leven.'
• 1935 Neurenberger rassenwetten.

Eugenetica

• Eugenetica: rassenverbetering
  
  
• 1859: Charles Darwin: evolutietheorie.
  
  

• Natuurlijke selectie: zwakkeren laten uitsterven d.m.v segregatie, sterilisatie of euthanasie. 
  (gehandicapten, homoseksuelen, werklozen, psychische problemen). 
  

President Hindenburg maakte na overleg Hitler kanselier van een centrumrechtse coalitieregering.

Rijkskanselier Adolf Hitler buigt voor Rijkspresident Paul Von Hindenburg en geeft hem een hand. Met dit gebaar wilde Hitler laten zien dat Von Hindenburg nog altijd het eigenlijke staatshoofd was en dat er geen gevaar uitging van de nazi's.

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

Hoewel Hitler nu kanselier is én leider van de grootste partij in de Rijksdag, 

heeft hij niet de meerderheid in het Duitse parlement. 

Hij zal dus altijd moeten samenwerken met andere partijen.

En dat vindt hij afschuwelijk: te lang praten om er samen uit te komen...

Rijksdagbrand

27 februari 1933

Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt 

opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 

Aan zijn schuld wordt echter nu nog steeds ernstig getwijfeld...

Machtingswet

24 maart 1933

...de brand komt Hitler namelijk wel érg goed uit: 

hij kan de noodtoestand in Duitsland uitroepen.

Het Duitse parlement neemt een noodwet aan, de Machtigingswet,

die Hitler onbeperkte macht geeft: Duitsland is een dictatuur.

Machtingswet

De Grondwet kan door Hitler worden aangepast en opgeschort, 

zonder goedkeuring van het Duitse parlement.

Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden.

Sommige burgerrechten worden opgeschort (o.a. briefgeheim)

Gelijkschakeling: iedereen moet zich houden aan de ideologie van de Nazi's

Hitler kan door de Machtigingswet zijn tegenstanders uitschakelen.

Dit zijn in het begin vooral mensen binnen Hitlers eigen partij, waaronder de SA. 

Sommigen worden zonder proces vermoord door de SS, 

anderen komen in concentratiekampen die als snel overvol raakten.

Nacht van de Lange Messen

Hitler en Röhm, leider van de SA, op een partijdag in september 1933. Röhm werd in 1934 vermoord omdat Hitler de SA als een gevaar zag.

Totalitair

• Langzaam verandert Duitsland in een totalitaire dictatuur:
• 1. Propaganda en censuur (door Joseph Goebbels)
• 2. Oprichting jeugdbewegingen (Hitler Jugend & Bund Deutscher Mädel)
• 3. Geheime politie (Gestapo) zaait terreur
• 4. Géén onafhankelijke rechtspraak
• 5. Opening concentratiekamp Dachau (1933) voor politieke tegenstanders

Otto Dix, Kaartspelende oorlogskreupelen, 1920

 

Zijn kunst zou een bedreiging vormen voor de morele staat en de militaristische houding van het Duitse volk. Hij kreeg ook een tentoonstellingsverbod. Dix' werken werden tijdens het Derde Rijk bestempeld als Entartete Kunst, omdat ze niet strookten met het arische ideaalbeeld van de NSDAP. 

Kristallnacht

• 1935: Neurenberg Wetten --> verbod op huwelijk tussen joden en Duitsers
• 1938: Kristallnacht: aanval op joodse winkels en synagogen
• Nazi's doen alsof het een spontane volkswoede tegen joden is
• Echter in scène gezet door de SS

Herschel Grynszpan

Jood van Poolse afkomst die in november 1938 de Duitse diplomaat Ernst vom Rath vermoordde en daarmee ongewilde de Kristallnacht ontketende.

Diktat

• Vanaf 1935 probeert Hitler langzaam het Verdrag van Versailles te ontmantelen
• 1. Opbouw leger tot 600.000 man + Luftwaffe
• 2. Militarisering Rijnland (1936)
• Frankrijk durft niet in te grijpen zonder Engelse steun
• 1938: Hitler bedreigt Oostenrijk --> nazi's moeten macht krijgten
• Na machtsovername valt Duitsland Oostenrijk binnen: Anschluss

München

• In het Sudetenland in Tsjechoslowakije wonen veel Duitsers
• Hitler eist het gebied of anders oorlog
• Engeland wilt vrede: appeasment politiek
• Conferentie van München: gesprek over crisis tussen Engeland, Frankrijk, Duitsland en Italië 
• Tsjechoslowakije en SU zijn niet welkom...
• Afspraak: Hitler mag Sudetenland innemen maar de rest niet
• "Peace in our time"