HC3-HAVO5-De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

'De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Hoorcollege Geschiedenis

Lesdoel

Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?

Gouden Eeuw

periode van bijzondere economische en culturele bloei in de 17 eeuw in de Republiek

De Republiek

De Republiek (1648)

Holland (kaart van Blaeu, gemaakt in 1640)

Politiek

Het Binnenhof begin 17e eeuw

De Staten-Generaal

Het bestuurscentrum van de Republiek lag (net als nu) in Den Haag. Op het Binnenhof (historische naam: Hof van Holland) vergaderde de Staten-Generaal. Vanaf de 13e eeuw vergaderden de graven van Holland er. Ze hadden er een kasteel gebouwd. De Ridderzaal was het voorportaal van de Rolzaal waar de graven van Holland vergaderden.

Politiek

Statenbond

- samenwerking van onafhankelijke staten die samen een staat vormen.   

- bepaalde zaken, zoals buitenlandse politiek en veiligheid worden gemeenschappelijk geregeld

Holland

Zeeland

Friesland

Overijssel

Groningen

Gelderland

Utrecht

De Republiek bestond uit de onafhankelijke gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland, plus het landschap Drenthe en de verschillende Generaliteitslanden (Brabant en Limburg)

Politiek

Karel V 

Karel V

Wie had de macht in de Republiek?

> rijke burgers (regenten) (de macht in de steden en de Gewestelijke Staten)

> stadhouder (legeraanvoerder) > prins van Oranje; elk gewest had een stadhouder

Regenten

Karel V 

Karel V

- rijke burgers

- bestuurders in de steden

Stadhouder

Karel V 

Karel V

- leider van de Opstand

- hoge ambtenaar van de gewesten die namens de Republiek optrad als aanvoerder van leger en vloot

- familie Van Oranje

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

Bestuur in de Republiek

Staten-Generaal en Gewestelijke Staten

Staten-Generaal

Karel V 

Karel V

- gezamenlijk bestuur van de Republiek in de Staten-Generaal

- beslissingen over buitenlandse politiek, verdediging en kolonies

- Holland belangrijkste gewest in de Staten-Generaal

- belangrijkste ambtenaar in Holland > raadpensionaris

Gewestelijke Staten

Karel V 

Karel V

- bestuur van de afzonderlijke gewesten

- beslisten over bijna alles (bv. kerkelijke zaken, rechtspraak, belastingen...)

- adel en regenten hier vertegenwoordigd.

Johan van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619)

Karel V 

Karel V

13 mei 1619

uitkomst van de machtsstrijd tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt

Van Oldenbarnevelt:

- landsadvocaat van Holland

- regent

- voorstander Twaalfjarig Bestand (1609-1621)

- remonstrant

“Maak het kort, maak het kort.”

Kunst

Karel V 

Karel V

Burgerlijke cultuur

Burgerlijke cultuur: cultuur die wordt bepaald door burgers

vooral groepsportretten, stillevens, portretten van regenen/rijke families...

tegenover hofcultuur: cultuur die wordt bepaald door de vorst en zijn adellijke hof. 

Rembrandt van Rijn

Karel V 

Karel V

Anatomische Les van dr. Nicolaes Tulp (1632)

Nachtwacht (1642)

Johannes Vermeer

Karel V 

Karel V

Meisjes met de parel (1665)

Melkmeisje (1658)

Gezicht op Delft (1660)

Straatje (van Vermeer) (1657)

Jan Steen

Karel V 

Karel V

'Soo voer gesongen, soo na gepepen' (1663)

Economie

Bloeiperiode:

- gespecialiseerde landbouw en nijverheid

- internationale handel

Oorzaken economische groei na 1585

- Val van Antwerpen (1585)

- Zwak feodaal stelsel

- Handel op het Oostzeegebied

Oorzaak 1: val van Antwerpen

-Door Spanje veroverd

-Afsluiting Schelde

-Vluchtelingen 

-Economische boost

Vluchtelingen namen geloof (protestantse) en daarnaast kennis, kapitaal en handelsnetwerken met zich mee. Dit gaf een enorme impuls aan met name het gewest Holland

Oorzaak 2: zwak feodaal stelsel

Vroeg einde van zwak feodaal stelsel. 

Gevolg: 

commercialisering 

Boeren hoefden hun producten niet meer aan hun heer af te staan, maar konden die op de markt verkopen.

Oorzaak 3: handel op het Oostzeegebied

Karel V 

Karel V

- Sinds late middeleeuwen: moedernegotie

- Handel met Oostzeegebied in vooral graan, hout en zout

Moedernegotie: omdat deze handel een zeer grote bijdrage leverde aan de economie.

Het hout werd gebruikt voor de bouw van schepen (50% werd geëxporteerd)

Zout was voor het conserveren van vlees en vlees maar werd ook gebruikt voor de productie van een belangrijk exportartikel: gezouten haring.

De Hollanders exporteerden aanvankelijk vooral laken (wol) – dat via Vlaanderen en Schotland in Zeeland en Holland terechtkwam – naar het Oostzeegebied. Maar later ook Nederlandse zuivelproducten, evenals specerijen en bijzondere producten die via de VOC uit Oost-Indië kwamen. Verder exporteerden ze (met Amsterdam als tussenstation ofwel stapelmarkt) Franse en Portugese wijn naar de gebieden rond de Oostzee. Voor deze goederen kregen de Hollanders hout, graan, zout, Zweeds kruit, wapens, pek, teer en dierenhuiden terug.

Graan: het Hollands veenlandschap was weinig geschikt voor akkerbouw, dus graan importeren was noodzakelijk.

Gevolgen handel Oostzeegebied

-Overschot graan

-Specialisatie (groenten, zuivelproducten)

-Veeteelt (vrijkomen arbeidskrachten)

-Nijverheid en handel

Karel V 

Karel V

Verenigde Oost-Indische Compagnie

- Oprichting 1602

- Waarom?

- Alleenrecht op de Aziatische vaart

- Kers op de taart 

- Handels- en militaire organisatie

Karel V 

Karel V

Portugal beheerste de handel met Azië. De Republiek kreeg door de oorlog met Spanje geen toegang tot de Portugese havens want die vielen onder Spaans gezag.

Daarom maar zelf naar Azië.

Samenvoeging voorcompagnieeën 

Oprichting VOC was om eind te maken aan de onderlinge concurrentie van de voorcompagnieën maar de oprichters wilden ook sterk staan in de concurrentiestrijd met andere Europeanen (dus handels- en militaire organisatie)

VOC krijgt ook politieke invloed van de SG. Ze krijgen het bestuur van overzeese handelsposten en koloniën.

Eerste bedrijf met verhandelbare aandelen en eerste bedrijf dat vestigingen in het buitenland had.

VOC droeg zeker bij aan de welvaart van de Republiek, maar niet zoveel als de Europese handel deed.

Batavia

Karel V 

Karel V

- 1619- Coen verplaatst het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia

-Van Bantam naar Jayakarta (met veel geweld) Nieuwe naam: Batavia

Discussie rondom straatnamen en standbeelden bespreken

Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw

politiek 

- Republiek werd bestuurd door regenten en de stadhouder

- Gewestelijke Staten en Staten-Generaal

economie

- bloeiperiode door zwakke feodale traditie, val van Antwerpen en handel met Oostzeegebied 

cultuur

- kunst: (groeps)portretten, dagelijks leven, landschappen... opdrachten door rijke burgers