Les 2: Schrijfvaardigheid en grammatica (zinsverbanden)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen  &  voegwoorden

Vorige/deze les

• Enkelvoudige en samengestelde zinnen
  
• Hoofd en bijzinnen
  
• nevenschikkend en onderschikkend
  
• Voegwoorden (nevenschikkend en onderschikkend)
  

Lesdoel:

Na deze les:

• Weet je wat zinsverbanden zijn.
• Weet je welke voegwoorden bij de zinsverbanden horen

Wat weet je nog over enkelvoudige en samengestelde zinnen?

Wat weet je nog van
de hoofdzin?

Kenmerken van de hoofdzin

• Hij ziet een vogel en hij kijkt ernaar.
  

• a Bij een hoofdzin staan OW en PV altijd naast elkaar.
• a Hij ziet een vogel en hij kijkt ernaar.

• b Je kunt er nooit het woord 'niet' tussen plaatsen.
• b Hij (niet) ziet een vogel en hij (niet) kijkt ernaar.

Wat weet je nog van
de bijzin?

Kenmerken van de bijzin

• Hij ziet een trein, terwijl hij naar school fietst.
  

• a Je kunt het woordje 'niet' tussen OW en PV plaatsen.
• a Hij (niet) ziet een trein, terwijl hij niet naar school fietst.

• b Meestal begint de bijzin met een voegwoord.
• b Hij ziet een trein, terwijl hij naar school fietst.

Welke combinatie zinnen zie je hier?

Hij kan niet naar de training komen, want hij moet naar de tandarts.

1. bijzin (BZ) + hoofdzin (HZ)
2. bijzin (BZ) + bijzin (BZ)
3. hoofdzin (HZ) + bijzin (BZ)
4. hoofdzin (HZ) + hoofdzin (HZ)

Welke combinatie zinnen zie je hier?

Zij kan vandaag opeens meedoen met een wedstrijd, doordat een andere speelster niet mee kan doen.

1. bijzin (BZ) + hoofdzin (HZ)
2. hoofdzin (HZ) +hoofdzin (HZ)
3. hoofdzin (HZ) + bijzin (BZ)
4. bijzin (BZ) + bijzin (BZ)

Welke combinatie zinnen zie je hier?

Ik wil dit weekend wel afspreken, maar ik mag meedoen met het NK en dat doe ik liever.

1. hoofdzin (HZ) + bijzin (BZ)
2. bijzin(BZ) + hoofdzin (HZ) + bijzin (BZ)
3. hoofdzin (HZ) + hoofdzin (HZ)
4. hoofdzin (HZ) + hoofdzin (HZ) + hoofdzin (HZ)

Maak van de twee losse zinnen één zin.

Hij gaat daar sporten.
Hij vindt dat heel erg leuk.

Zinsverbanden en signaalwoorden

• Zinnen en alinea’s staan niet zomaar achter elkaar. Tussen zinnen en alinea’s bestaan verbanden. Ze vormen samen een goed lopend geheel. 
  

• Een verband tussen zinnen: zinsverband
  
• Een verband tussen alinea’s: alineaverband
  

• Vaak wordt een verband aangegeven door een signaalwoord.
  
• Soms moet je het signaalwoord er zelf bij bedenken. 
  

Verschil voegwoorden en signaalwoorden

• Voegwoorden en signaalwoorden zijn grotendeels hetzelfde. 
• Grammatica - voegwoorden: 

• Woorden die woorden, zinnen, zinsdelen aan elkaar voegen.
• Lees-/schrijfvaardigheid - signaalwoorden: 
• Woorden die aangeven welk verband er bestaat tussen zinnen. 

• Ik houd van pizza, maar niet van pasta.
  
• Maar = voegwoord: verbindt 2 zinnen aan elkaar
  
• Maar = signaalwoord: geeft een tegenstellend verband aan
  

Tekstverbanden

Zinsverbanden: opsomming en tegenstelling

• Opsomming/opsommend verband
• Na een uitspraak worden verschillende dingen opgesomd.
• Signaalwoorden: ook, verder, bovendien, daarnaast, nog, niet alleen...maar ook, ten eerste, ten tweede
• VB: Wij hebben diverse sporten gedaan. Eerst hebben we gevoetbald, daarna gevolleybald en tot slot gebasketbald.

• Tegenstelling/tegenstellend verband
• Na een uitspraak wordt het tegengestelde beweerd.
• Signaalwoorden: maar, daarentegen, echter, integendeel, enerzijds...
• anderzijds, daar staat tegenover
• VB: Ik wilde graag gaan sporten, maar ik moest huiswerk maken.

• Zinsverbanden: voorbeeld en middel-doel
  

• Voorbeeld/voorbeeldgevend
• Na een uitspraak volgt een voorbeeld / een aantal voorbeelden.
• Signaalwoorden: bijvoorbeeld, als voorbeeld, zo, zoals
• bv: Mijn vriendin is gek op Russisch eten, zoals plov.

• Middel-doel
• Iemand noemt een doel en een middel waarmee dat doel kan worden bereikt.
• Signaalwoorden: waarmee, daarmee, met dat doel, het doel is, door middel van, om te...
• bv: De ridder doodt de draak, daarmee wil hij het hart van de prinses veroveren.

Zinsverbanden: vergelijking en voorwaarde

• Vergelijking/vergelijkend verband
  
• Na een uitspraak worden er 2 of meer dingen met elkaar vergeleken. Signaalwoorden: zoals, hetzelfde, dezelfde, in vergelijking met
  
• vb: Ik houd niet van sperziebonen, evenals gekookte wortels, die lust ik ook niet.
  

• Voorwaarde/voorwaardelijk verband
  
• Bij een uitspraak wordt in de zinnen ervoor of erna een voorwaarde gesteld.
  
• Signaalwoorden: als, mits, wanneer, indien, tenzij, op voorwaarde dat
• vb: Ik ga dat echt niet doen, tenzij ik er betaald voor krijg,

Zinsverbanden: reden en oorzaak-gevolg

• Reden/redengevend verband
  
• Na of voor een uitspraak wordt een reden genoemd. Een reden geeft aan waarom iemand iets wel of niet doet.
  
• Signaalwoorden: daarom, want, omdat, namelijk
• VB: We krijgen bij Nederlands veel huiswerk, om die reden is hij mijn minst favoriete docent.

• Oorzaak-gevolg
  
• Iemand doet een uitspraak die een oorzaak heeft. Daarna wordt het gevolg genoemd.
  
• Signaalwoorden: daardoor, hierdoor, doordat, zodat, waardoor
  
• VB: Soms geeft de docent op vrijdag huiswerk voor maandag, waardoor mijn weekendplannen in het water vallen.
  

Zinsverbanden: samenvatting en conclusie

• Samenvatting/samenvattend verband
  
• Na één of meer uitspraken worden de belangrijkste punten samengevat.
  
• Signaalwoorden: kortom, samenvattend, al met al, etc.
  
• VB: Op zaterdag heb ik een voetbalwedstrijd en op zondag ga ik naar de stad met vrienden. Al met al heb ik een druk weekend.
  

• Conclusie/concluderend verband
  
• Na één of meer uitspraken volgt een eindoordeel of besluit.
  
• Signaalwoorden: dus, concluderend, hieruit volgt, etc.
  
• VB: Er zijn veel lessen uitgevallen, dus de docent moet de deadline voor het opstel maar even uitstellen.
  

Huiswerk

1. Log in op LessonUp.
2. Ga naar deze:  les 2 schrijfvaardigheid en grammatica
   
3. Maak slide 22 t/m 52. 

1. Wat is het signaalwoord en welk zinsverband hoort daarbij?

Ik wilde graag gaan sporten, maar ik moest huiswerk maken.

2. Welk zinsverband herken je in de volgende zin en welke signaalwoorden geven dit verband aan?
Wij hebben diverse sporten gedaan. Eerst hebben we gevoetbald, daarna gevolleybald en tot slot gebasketbald.

3. Welk zinsverband herken je in de volgende zin en welk signaalwoord hoort daarbij?

Wij hadden betere dingen te doen, zoals een potje FIFA.

4. In alinea 1 van de tekst staat het tekstverband oorzaak-gevolg. Aan welke signaalwoorden herken je dit verband? (geef antwoord op de volgende slide)

4. In alinea 1 van de tekst op de vorige slide staat het tekstverband oorzaak-gevolg. Aan welke signaalwoorden herken je dit verband?

5. In de laatse zin van alinea 2 staat een conclusie. Aan welk woord herken je de conclusie? (geef antwoord op de volgende slide)

5. In de laatste zin van alinea 2 staat een conclusie. Aan welk woord herken je de conclusie?

7. Welk signaalwoord hoort bij het zinsverband VERGELIJKING?

1. net als
2. kortom
3. hierdoor
4. waarmee

8. Welk signaalwoord hoort bij het zinsverband SAMENVATTING?

1. hierdoor
2. concluderend
3. om
4. kortom

9. Welk signaalwoord hoort bij het zinsverband VOORWAARDE?

1. zoals
2. samenvattend
3. met andere woorden
4. tenzij

10. Welk signaalwoord hoort bij het zinsverband VOORWAARDE?

1. mits
2. waardoor
3. omdat
4. alles bij elkaar

11. Welk signaalwoord hoort bij het zinsverband CONCLUSIE?

1. kortom
2. alles overziend
3. met dat doel
4. daarentegen

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende slides

 16. Welke twee signaalwoorden zitten er in zin 2?

1. ze - aan
2. aan - met
3. toen - haal
4. eerst - toen

  17. Om welk tekstverband gaat het in zin 2?

1. opsomming
2. voorbeeld
3. reden
4. conclusie

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende slides

 18. Welk rood signaalwoord in de tekst wijst op een tegenstelling?

  19. Op welk tekstverband wijst het signaalwoord omdat?

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende slides

20. Welk signaalwoord

hoort op het laatste stippellijntje?

  21. Op welk tekstverband wijst

  het signaalwoord 'dus'?

1. opsomming
2. oorzaak-gevolg
3. conclusie
4. tegenstelling

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende slides

22. Sleep de woorden naar de juiste blauwe vakken.

Signaalwoord

Geen signaalwoord

 

   ook

   aan

  word

   zo

  door

  slecht

23. Sleep de woorden naar de juiste blauwe vakken.

Tekstverband = uitleg

Tekstverband = opsomming

Tekstverband = tegenstelling

 

   ook

  bijvoorbeeld

    zo

    maar

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende slides

 24. Welk signaalwoord dat wijst op het tekstverband oorzaak-gevolg staat in zowel zin 4 als 7?

25. “Wanneer het volle maan is en de maan het  dichtst bij  

de aarde staat ...” Van welk  

tekstverband is hier sprake? 

1. volgorde in tijd
2. tegenstelling
3. oorzaak-gevolg
4. opsomming

Wat ging goed?

Ik weet welke tekstverbanden er zijn

Ja

Nee

Een beetje

Ik weet hoe ik de verschillende zinsverbanden kan vinden

Ja

Nee

Een beetje

Herken jij de verschillende voegwoorden?

Ja

Nee

Een beetje