4.4 Van Nederlands-Indië naar Indonesië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3,4

Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting

De Tweede Wereldoorlog

 (1939-1945)

4. Van Nederlands-Indië naar Indonesië

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen op welke manier Indonesië onafhankelijk werd en hoe Nederland hiermee omging.

Opkomend nationalisme

• Sommige Indonesiërs gingen in Nederland studeren;
  

• ..en leren daar over vrijheid en democratie
  

• Gevolg: ontstaan nationalisme in Nederlands-Indië

• Let op: Ook in andere kolonies ontstaat nationalisme

In India, een Britse kolonie, leidde Mahatma Gandhi de onafhankelijkheidsstrijd van de nationalisten. 

Voor de nationalisten in Indonesië een groot voorbeeld voor hun strijd.

Hoe gaat Nederland om met het opkomend nationalisme?

• Gematigde nationalisten mogen meepraten in de Volksraad (1918)

• Voorlopig geen onafhankelijkheid (“Duurt nog wel een paar honderd jaar.”)

• Volksraad stelt niet veel voor: mag alleen advies geven aan de regering
  

Gevolgen

• Radicalisering: geen samenwerking meer met de Nederlanders

• (Gewapende) strijd voor onafhankelijkheid, bijvoorbeeld met een opstand

Reactie Nederland

• Indonesische partijen worden verboden

• Indonesische leiders worden gevangen gezet: Soekarno en Hatta 

• Alleen gematigde groepen werden toegestaan

De Japanse bezetting

• Strijd tussen Nederland en Japan duurde van januari-maart 1942

• Veel Nederlanders worden gevangen gezet in de interneringskampen (Jappenkampen)

• Indonesische leiders worden vrijgelaten en gaan met Japanners samenwerken

Jappenkampen

Interneringskampen in het door Japan bezette Nederlands-Indië

Leven in de Jappenkampen (1)

• Kampen voor zowel krijgsgevangenen als burgers; mannen en vrouwen

• Lijfstraffen

• Honger (bubur atji: "stijfselpap")

• Dwangarbeid (bijvoorbeeld werken aan de beruchte Dodenspoorlijn: Birmaspoorlijn)

Leven in de Jappenkampen (2)

• Slechte hygiëne en huisvesting
  

• Ziekte (dysentrie = zware diarree)

• Gedwongen prostitutie (Troostmeisjes)

• Ongeveer 25.000 Nederlanders zijn omgekomen in de Jappenkampen

Honger

Slechte hygiëne en huisvesting

Capitulatie van Japan

15 augustus 1945

Let op: deze foto is van 2 september 1945 

(officiële ondertekening)

Soekarno roept 

de onafhankelijk uit

17 augustus 1945

Waarom is dit mogelijk?

• Nederlanders zitten nog in de kampen

• Geen Nederlands leger in de buurt

• Japans leger moet toezicht houden op de orde

• Pedoema’s (nationalistische jongeren) beheersen de straten

Bersiap-periode

• najaar 1945-voorjaar 1946

• Gezagsvaccuüm: onduidelijk wie écht de macht heeft, daardoor kunnen pedoema's hun gang gaan (zonder dat er wordt ingegrepen)

• zeer gewelddadige periode met duizenden slachtoffers (vooral Nederlanders en pro-Nederlandse groepen)

En nu...?

• Engelsen zijn in de buurt, maar hebben geen zin in nieuwe oorlog: Nederland moet het zelf maar oplossen

• Nederland wil de onafhankelijke republiek Indonsië helemaal niet erkennen.

• Nederlander wil niet praten met Soekarno (verrader en opstandeling)

Akkoord van Linggadjati

• Wapenstilstand

• Nederland erkent de Republiek Indonesië op Java, Sumatra en Madoera

• Oprichting Verenigde Staten van Indonesië (met Nederland): de koningin is staatshoofd

• 15 november 1946

Het Akkoord van Linggadjati mislukt

• Zowel Nederland als Indonesië zijn er eigenlijk niet gelukkig mee

• Nederland past akkoord (via de Tweede Kamer) eenzijdig aan

• In Indonesië laait het geweld weer op

• Nederland zegt de overeenkomst op 20 juli 1947 op

1e Politionele actie 

(juli 1947-januari 1948)

• Operatie Product (Agresi 1): herstellen van het Nederlandse gezag

• Bewuste keuze voor de naam 'politionele' actie en niet voor het woord 'militair', of 'oorlog'

• Militair een succes, politiek niet: Republiek bleef bestaan en er kwam veel kritiek uit het buitenland

2e Politionele actie 

(december 1948-januari 1949)

• Operatie Kraai (Agresi 2): vernietigen Republiek Indonesië en leiders gevangen nemen

• Nederland wilde snel afrekenen met onrust in Nederlands-Indië: kostte teveel geld

• Ook nu weer, militair gezien, een succes (let op: op grote schaal zijn oorlogsmisdaden begaan)

Indonesië wordt onafhankelijk

• Grote druk op Nederland: Verenigde Staten dreigen met het stopzetten van het Marshallplan
  

• Nieuwe onderhandelingen: Indonesië zal onafhankelijk worden én er komt een Nederlans-Indonesische Unie

• Soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949

Republik Indonesia

• Relatie met Nederland blijft echter moeilijk: 
• veel discussies over o.a.: de Molukken, mensenrechten en ontwikkelingshulp.

• (De Nederlands-Indonesische Unie bestaat tot 1956)
  

Begrippen uit deze les

• nationalisme
• Akkoord van Linggadjati
• politionele acties
• Soevereiniteitsoverdracht
• Bersiap

Personen uit deze les

• Soekarno
• Hatta

Jaartallen uit deze les

• 15 augustus 1945: capitulatie van Japan
  
• 17 augustus 1945: Soekarno roept de onafhankelijk uit

• najaar 1945-voorjaar 1946: Bersiap-periode
• 1946: Akkoord van Linggadjati
• juli 1947-januari 1948: 1e Politionele actie 
• december 1948-januari 1949: 2e Politionele actie 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen