In tijdvak 4
Steden & Staten (1000-1500) gaan steeds meer mensen in de handel met geld betalen (ipv ruilen).
Enkele steden aan water (bv de rivier de IJssel) gaan in de Late Middeleeuwen handelsafspraken met elkaar maken. Een goed voorbeeld is handelsverbond de Hanze (1356-±1450), waarin Kogge-schepen gaan handelen (bv zout, vis, graan, hout en bier) over water.
Een verbond (samenwerking) geeft kooplieden (handelaren) van de ±150 Hanzesteden voordelen, zoals:
1. Kooplieden reizen voortaan vaak samen, want dit is veiliger;
2. Kooplieden hoeven minder belasting te betalen bij binnenkomst van een (andere) Hanzestad;
3. Kooplieden maken met elkaar prijsafspraken.