1.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

HAVO 4

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- op welke bronnen onze kennis van de prehistorie is gebaseerd.

- hoe de moderne mens zich over de wereld verspreidde

- welke levenswijze jagers-verzamelaars hadden.

- hoe jager-verzamelaars hun gedachten tot uiting brachten.

KA: - de levenswijze van jager-verzamelaars

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Geen schriftelijke bronnen.

Prehistorie (voorgeschiedenis) --> tot 3000 v.C. door de uitvinding van het schrift in het Midden-Oosten.

Kennis uit deze periode halen wij uit ongeschreven bronnen.

Bestudeerd en opgegraven door archeologen.

Uit deze periode hebben we kennis over een deel van de cultuur van prehistorische mensen. We weten de manier waarop men leefden en de taakverdeling, maar we weten minder over hun denkwijze.

Er is vrijwel niets bekend over individuen of concrete gebeurtenissen. 

Muurschildering uit de grot van Lascaux.

Venus van Willendorf

Neotlitisch vuursteen

Mummie van 5300 jaar geleden die in 1991 is gevonden in de Alpen, genaamd Ötzi.

Dit is een van de weinige individuele mensen die we kennen uit de prehistorie.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Verdieping Ötzi

Bekijk de video en maak de vragen.

* Let op, het programma corrigeert exact. Komt jouw antwoord ongeveer overeen met het opgegeven antwoord, dan kan je dit goed rekenen.

03:02

Leg uit waarover de voorwerpen die Ötzi bij zich had ons kennis kunnen geven?

05:26

Welke theorieën hebben de onderzoekers betreft de tatoeages?

14:03

Uit de prehistorie zijn er enkel ongeschreven bronnen overgebleven. Leg a.d.h.v. het verhaal van Ötzi uit dat er veel onzekerheden zijn over de geschiedenis uit deze periode.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

De verspreiding van de moderne mens.

Wetenschap <-----> Scheppingsverhaal

Wetenschappers zijn het erover eens dat de mens is geëvolueerd van apen die in wouden in Afrika leefden.

Dit proces begon 6 miljoen jaar geleden.

2 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste mensensoorten. Zij liepen alleen nog maar op 2 benen en leefden niet meer in bomen.

Leefwijze: jagen en verzamelen.

Ze aten vlees en bewerkten plantaardig voedsel.

400.000 jaar geleden uitvinding vuur --> er ontstonden mensensoorten die geen rauw vlees meer aten.

Bron Historiek

Evolutie

Australopithecus

Homo Habilis

Homo Erectus

Homo Neanderthalensis

Homo Sapiens Sapiens

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

De verspreiding van de moderne mens.

Rond 200.000 jaar geleden ontstond de moderne mens (Homo sapiens) in Oost-Afrika.

Verspreiding:

--> eerste 150.000 jaar in Afrika

--> vanaf 50.000 v.C. Azië

--> vanaf 42.000 v. C Europa en Australië

--> tussen 30.000 en 15.000 v. C Amerika.

Andere mensensoorten dan de Homo sapiens stierven uit. De verklaring is onbekend.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Jagers-verzamelaars

Jagers-verzamelaars waren nomaden. Wanneer het voedsel op was trokken ze met hun basiskamp weer verder. Hierdoor was er weinig bezit.

Taakverdeling:

- Mannen waren sterker en hielden zich daardoor bezig met de jacht en verdediging.

- Vrouwen hadden te maken met zwangerschappen en zuigelingen. Hierdoor hielden zij zich bezig met het verzamelen van paddenstoelen, noten, wortels, zaden, bessen en ander plantaardig voedsel. Ook verzorgden zij de kinderen.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Jagrers-verzamelaars

Werktuigen:

Jager-verzamelaars hadden alleen grove werktuigen, zoals stenen bijlen zonder steel.

Vanaf 50.000 v.C. komen er ingewikkeldere werktuigen. visnetten van plantenvezels en weerhaakjes van been.

Ook komen er wapens met meerdere onderdelen, zoals pijl en bogen. 

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Gedachten en kunst.

Jagers-verzamelaars gebruikten ook kunst om hun gedachten te uitten. 

Vanaf 30.000 v.C. zijn er kunstige bronnen gevonden.

Wat de kunst precies betekende weten we niet, maar er wordt wel gedacht dat er een betekenis achter zit. Bijvoorbeeld om goden tevreden te stellen of om vruchtbaarheid te bevorderen. De kunst laat zien dat de cultuur ingewikkelder werd. Men ging denken in symbolen.

Venus van Willendorf

Venus van Brassempouy

Grotschildering in Altamira, Spanje

De Tovenaar van Les trois freres, 13.000 v.C.

1.1 Het leven van jager-verzamelaars

Maak de opdrachten op de volgende slides.

Lees de tekst 'Geen schriftelijke bronnen'.

Juist

Onjuist

Alles uit het verleden kan als bron dienen.

De prehistorie is de tijd van jagers en boeren.

Onze kennis van de prehistorie is gebaseerd op ongeschreven bronnen.

Over de leefwijze van de jager-verzamelaars is minder bekend dan over hun denkwijze.

Over individuele mensen en gebeurtenissen in de prehistorie is weinig bekend.

Voor archeologen zijn teksten de belangrijkste bron van kennis.

Gebruik de tekst 'De verspreiding van de moderne mens' en zet de zinnen in de juiste volgorde.
1. Jagers en verzamelaars gingen vuur gebruiken
2. Mensachtigen gingen niet meer in bomen leven
3. Moderne mensen verspreidden zich over de wereld
4. Rechtop lopende mensachtigen evolueerden van apen in de wouden van Afrika

1. 2 - 3 - 1 - 4
2. 3 - 2 - 1 - 4
3. 4 - 1 - 3 - 2
4. 4 - 2 - 1 - 3

Lees de tekst 'jager-verzamelaars'.

Juist

Onjuist

Alle mensen leefden tot 9000 v.C. van jagen en verzamelen.

Mannen hielden zich bezig met de jacht en strijd tegen wilde dieren en andere mensen.

Jager-verzamelaars zijn nomaden met een vaste woonplaats.

Jager-verzamelaars hadden veel bezittingen.

Jager-verzamelaars hadden vaak een basiskamp van waaruit ze op pad gingen.

Jager-verzamelaars leefden in groepen van enkele honderden mensen.

Vrouwen zorgden voor de kinderen en verzamelden plantaardig voedsel.

Werktuigen van jager-verzamelaars waren eerst grof en later ingewikkeld.

Gebruik de tekst 'Gedachten en kunst'.
Vul het ontbrekende woord in.

In kunst brachten jager-verzamelaars hun ... tot uiting.

Gebruik de tekst 'Gedachten en kunst'.
Vul het ontbrekende woord in.

Misschien geloofden jager-verzamelaars in een god die moest helpen bij de ....

Gebruik de tekst 'Gedachten en kunst'.
Vul het ontbrekende woord in.

Uit prehistorische kunst blijkt dat het doen en denken van jager-verzamelaars .... werd.

Gebruik de tekst 'Gedachten en kunst'.
Vul het ontbrekende woord in.

Sommige prehistorische afbeeldingen stelden waarschijnlijk iets anders voor dan wat .... was.

Gebruik de tekst 'Gedachten en kunst'.
Vul het ontbrekende woord in.

Hieruit blijkt dat mensen gingen denken in .... .