GHZ - Ernstig Meervoudige Beperking (EMB)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Vorige week

Pijn bij de zorgvrager.

GHZ - Ernstig meervoudige beperking

Hoe zat het met de indelingen?

de cognitieve ontwikkeling (IQ)

het aanpassingsvermogen

de ontwikkelingsleeftijd

Lesdoelen

Na deze les…

...herhaling van de indeling verestandelijke beperking

…weet je wanneer er sprake is van een ernstige meervoudige beperking (EMB).

…kun je minimaal drie aandachtspunten opnoemen bij het omgaan met iemand met EMB.

Op welke manieren kunnen we mensen met een beperking indelen?

Indeling van mensen met een verstandelijke beperking

Ontwikkelingsleeftijd

Aanpassingsvermogen

(Indeling van Timmers-Huigens)

Cognitieve ontwikkeling

(IQ)

Indeling van Timmers-Huigens

Vermogen tot verwerken van informatie

Ontwikkelingsleeftijd:

De lichaamsgebonden ervaringsfase

De associatieve ervaringsfase

De structurerende ervaringsfase

de vormgevende ervaringsfase

Beleeft de wereld door directe indrukken van de zintuigen. Iets wat gezien, gehoord, gevoeld, geproefd of geroken wordt, bestaat.

Door herhaling gaat iemand beseffen dat bepaalde handelingen en gevolgen met elkaar verbonden zijn ( patroonvorming). Hierdoor kan hij gewoontehandelingen ( associatiereeksen) leren: de ene handeling volgt uit de andere.

In de structurerende ervaringsfase krijgt iemand inzicht in structuren van zijn omgeving. Hij heeft bijvoorbeeld tijdsbesef. Hij kan de tijd indelen in uren, dagen, weken, maanden en jaren. Ook sociale structuren herkent hij

In de vormgevende ervaringsfase is iemand in staat om aan de bestaande structuur iets persoonlijks toe te voegen. Bijvoorbeeld door op eigen initiatief een boeketje bloemen mee te brengen of iets bijzonders aan te trekken. Je zou kunnen zeggen dat iemand zelf vormgeeft aan zijn leven.

Niveau van ontwikkeling

Lichte verstandelijke beperking

Matige verstandelijke beperking

Ernstige verstandelijke beperking

Zeer ernstige verstandelijke beperking

Een lichte verstandelijke beperking (IQ 55-70) wordt meestal pas waarneembaar als een kind naar de basisschool gaat. In eerste instantie lijkt de ontwikkeling normaal te verlopen, maar na enkele jaren blijkt het kind vaardigheden traag aan te leren in vergelijking met leeftijdsgenoten.

Bij het samenleven en samenwerken moet je rekening houden met anderen. Mensen met een lichte verstandelijke beperking kunnen dat beter dan mensen bij wie de beperking ernstiger is. Zij kunnen zich inleven in de ander.

Mensen met een matige verstandelijke beperking (IQ 35-55) verschillen vooral van mensen met een ernstige verstandelijke beperking door hun mogelijkheden om te communiceren. De spraak kan variëren van enkele woorden tot hele zinnen.

Mensen met een matige verstandelijke beperking zijn in staat om eenvoudige dingen te leren. Zij kunnen ingewikkelder verbanden leggen. Ze kunnen ook leren wat wel en wat niet mag.

Het ontwikkelingsniveau van iemand met een ernstige verstandelijke beperking (IQ 20-35) kun je vergelijken met dat van een kind tussen de één en twee jaar.

Mensen met een ernstige verstandelijke beperking zijn weinig zelfredzaam en hun ontwikkelingstempo is traag. Als verpleegkundige ben je vaak niet gericht op het stimuleren, maar eerder op het overnemen van de zelfzorg

Mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking hebben een IQ lager dan 20-25

 Ze hebben een sterk vertraagde en vaak stilstaande ontwikkeling op vrijwel alle gebieden, zoals motoriek, contact met anderen en zintuiglijke waarneming. 

Je kunt dus zeggen dat ze hun omgeving voornamelijk lichaamsgebonden (ervaringsfase) ervaren

Meervoudige beperking

Marga is doof en spastisch. Daarbij heeft zij een matige verstandelijke beperking. Zij begrijpt haar ouders goed. Door de doofheid en spasmen kan ze moeilijk duidelijk maken wat ze bedoelt. 

Hoe zou ze duidelijk kunnen maken wat ze bedoeld? (zie volgende slide)

Pictogrammen (bv op een computer)

Hoe zou ze duidelijk kunnen maken wat ze bedoeld?

Beperking

Motorische beperking

- Spieren

- Gewrichten

- Skelet

Zintuigelijke beperking

- Auditieve 

- Visueel

Mogelijke oorzaken meervoudige beperking

Motorische beperking

Zintuigelijke beperking

Hersenvlies ontsteking

Angelman syndroom

Cerebrale Parese

Welke kenmerken hoorde of zag je in de video over EMB?

Wat is (Z)EMB?

Mensen met (Z)EMB hebben een combinatie van lichamelijke en verstandelijke beperkingen. Kinderen en (jong)volwassenen met EMB hebben vanaf de eerste levensjaren (ontstaan voor het 18e levensjaar).

• Mensen met EMB hebben een IQ dat lager is dan 25 of  ontwikkelingsleeftijd van maximaal 2 jaar;
• één of meerdere ernstige lichamelijke beperkingen, waardoor ze vaak afhankelijk zijn van een rolstoel;
  
• ernstige zintuiglijke beperkingen, zoals slecht zien en horen en een verstoorde tastzin;
  
• bijkomende aandoeningen en gezondheidsproblemen, zoals epilepsie, obstipatie en slikproblemen;
  
• ernstige communicatieve beperkingen
• moeite met het verwerken van prikkels.

Werken met mensen met EMB

Een professional moet geduld hebben en goed observeren om de signalen van de persoon met EMB te herkennen en hierop inspelen. 

Opdracht:

Ervaringsordering van Timmers-Huygens

Lees de casus en geef aan om welke ervaringsordering het gaat en het niveau van ontwikkeling. 

Welke stoornis denk je dat hij heeft?

Tarik Liedman 

Tarik Liedman (32) heeft een stoornis ........................, epilepsie en een verstandelijke beperking. Hij kan een aantal woordjes zeggen zoals 'mama', 'bah' en 'die'. Verder maakt hij zich duidelijk door zijn non-verbale gedrag, bijvoorbeeld door dingen aan te wijzen.

Tarik woont in een gewoon huis in de wijk, samen met nog vijf andere bewoners. Ieder heeft daar zijn eigen kamer. Er is een gezamenlijke woonkamer en keuken waar ze met elkaar eten, tv kijken, muziek luisteren of een spelletje doen.

Tarik is een lieve, rustige man. Hij gaat graag zijn eigen gang maar wil wel nabijheid en duidelijkheid van de begeleiding. Hij houdt erg van Nederlandstalige muziek en kijkt graag naar Bassie en Adriaan.

Tarik heeft het liefst dat elke dag er hetzelfde uitziet. Hij staat dagelijks om kwart over zeven op en wil meteen douchen en aankleden. Om acht uur eet hij twee boterhammen, een met pindakaas en een met kaas. Om half negen wordt hij met het busje opgehaald en gaat hij naar de dagbesteding.

Wanneer er iets verandert aan zijn dagprogramma of wanneer het te druk is om hem heen, gaat hij steeds sneller wiegen met zijn bovenlijf en begint hij soms te gillen. 

Ernstige verstandelijke beperking. 

Associatieve ervaringsfase: patronen herkennen

Stoornis in het autistisch spectrum

Welk ontwikkelniveau
heeft Tarik?

Welke symptomen herken je?

Zintuigelijke beperkingen

Auditieve beperking

Visuele beperking

Taal/spraak stoornis

prikkelverwerking

Hoeveel mensen met een verstandelijke beperking hebben een vorm van slechthorendheid/ doofheid?

1. 15%
2. 30%
3. 24%
4. 50%

Uit onderzoek bleek zo 30% slechthorend te zijn. 

Slechthorend is je beste oor 35 deciel gehoorverlies.

Gehoorverlies is meer dan 90 decibel verlies van gehoor.

Landelijk heeft 13% van de bevolking ouder dan 40 jaar beperkend gehoorverlies.

https://open.overheid.nl/documenten/ronl-4ed4f1bf-dfb6-4ba7-bd63-713b7a7ff496/pdf

Vormen doofheid

Perceptieve doofheid 

Geleidingsdoofheid. 

Niet kunnen horen door problemen met het binnenoor/zenuw/hersenen

Niet kunnen horen doordat het geluid niet doorgelaten wordt. Midden/buitenoor.

Hoe kunnen mensen met een verstandelijke/auditieve beperking communiceren?

gebarentaal, liplezen, schrijven of typen. Ook maken we gebruik van verwijzers, foto's, pictogrammen, plaatjes en tekeningen.

Visuele beperkingen

• Minder scherp zien
• Beperkt gezichtsveld
• Beperkt diepte-inzicht 
• Beperkte kleurwaarneming 
• Minder goed kunnen aanpassen bij de overgang van licht naar donker en andersom

Herkenning van slecht gezichtsvermogen

vaak struikelen over voorwerpen

vaak botsen tegen personen of meubilair

veel handcontact zoeken

moeite hebben met handwerken of lezen

handen gebruiken om voorwerpen te herkennen

veel ‘knijpen’ met de ogen

langs je heen kijken

moeite hebben met de overgang van licht naar donker

angstig zijn in het donker

Opdracht

Kijk naar het filmpje en beoordeel welke symptomen je ziet en welke oplossing erbij passen.

Taal/ spraakstoornis

TOS (Taalontwikkelingsstoornis)

CMB (Communicatief meervoudige  beperking)

De ontwikkeling van een kind met CMB blijft achter door de taalstoornis. Oorzaken kunnen zijn:

Het onderwijssysteem is volledig ingericht op verbaal leren. Moeite met spreken, en begrijpen van taal, lezen en spellen leidt daarom tot leerproblemen en minder schoolsucces, ongeacht de intelligentie.

Door miscommunicatie voelt de zorgvrager zich gefrustreerd, of wordt hij gepest.

Een taalontwikkelingsstoornis (TOS) is een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis. De taal wordt in de hersenen anders verwerkt. Een kind met TOS heeft een taal- en spraakontwikkeling die afwijkt van leeftijdsgenoten met hetzelfde IQ.

Communicatief meervoudig beperkt betekent dat de zorgvrager naast een communicatiestoornis nog een andere beperking heeft. Dus de zorgvrager is doof of slechthorend en daarnaast verstandelijk beperkt. Of hij is doof of slechthorend en heeft daarnaast autisme of een andere beperking. Niet alle mensen met de diagnose CMB hebben dus een verstandelijke beperking.

Communicatie tips

• Bouw een relatie op met de zorgvrager. Als je hem beter kent, begrijp je zijn signalen beter.
  
• Maak altijd duidelijk wat je doet en waarom. Ook als de zorgvrager er niet op reageert. Hij begrijpt misschien meer dan jij denkt.
  
• Onderzoek de voorkeuren van de zorgvrager als het gaat om lichamelijk contact. Niet iedereen vindt het fijn om aangeraakt te worden. Of sommige delen van het lichaam zijn extra gevoelig.
  
• Reageer altijd op pogingen tot communicatie van de zorgvrager.
  
• Geef de zorgvrager voldoende tijd om te reageren. Pas je tempo aan.

Lichaamstaal

• Zichtbare signalen: blozen bij schaamte of hoge temperatuur, pupilverwijdering bij angst, interesse of verbazing
  
• hoorbare signalen: een gejaagde ademhaling, klappertanden of herhaald slikken
  
• geuren: angstzweet, mondgeur, winderigheid
  
• voelbare signalen: hoge lichaamstemperatuur

Ondersteuning bij EMB

• Structuur en handelingsregels
  

• Passend activiteitenaanbod
  

• Gezondheid en vitaliteit

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/tips-tools/tools/methode-heijkoop

Dilemma's

Professionals moeten ook met dilemma’s in de zorg kunnen omgaan, ook in deze branche.

 Dilemma’s kunnen bijvoorbeeld zijn: moeten vrijheidsbeperkende maatregelen, bijvoorbeeld bij eten, drinken of slapen, worden toegepast? Wat kan de cliënt zelf en wat nemen we over? Hoeveel actie en rust heeft de cliënt nodig?

Volgende week

Verder met de casus van dhr. Tarik

Opdracht bespreken

Opdracht

Je gaat met de casus aan de slag en gaat de volgende vragen beantwoorden:

• Welke leervragen heb je hierbij?
• Welke problemen spelen er in de casus?
• Wat voor soorten epilepsie zijn er/heeft Tarik?
• Wat voor interventies zou je bij hem inzetten?

Maak gebruik van Learnbeat, Mensen met meervoudige beperkingen (9.3, C/D).