5.2 Chromosomen en genen

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

5.2 Chromosomen en genen

Terugblik

De informatie voor alle erfelijke eigenschappen noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

kleur van de ogen

1. fenotype
2. genotype

Als je ouder wordt veranderd je genotype

1. Waar
2. Niet waar

Zie je in de afbeelding het fenotype of het genotype van de baby?

1. Fenotype
2. Genotype

Ilse is geboren met lichtbruin haar (1). Ze verft haar haar blond. (2)Daarna verft ze haar haar donkerbruin (3).
Wat gebeurt er met haar fenotype?

1

2

3

1. blijft hetzelfde
2. verandert bij 2 en 3
3. verandert alleen bij 2
4. verandert alleen bij 3

Doel van deze les

3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen. De informatie hiervoor is opgeslagen in 46 chromosomen. Van elk chromosoom heb je er twee.

Is het fenotype gelijk gebleven?
Is het genotype gelijk gebleven?

1. 1. Nee 2. Ja
2. 1. Ja 2. Nee
3. 1. Nee 2. Nee
4. 1. Ja 2. Ja

Fenotype

Genotype

Genotype

1. Is hoe je eruit ziet
2. Zijn de erfelijke eigenschappen
3. Zit in je hersenen
4. Wordt bepaald door wat je eet

12.1.1 Genen en chromosomen

Hoe zat dat ook alweer?

• Bijna alle cellen in je lichaam hebben een celkern.
  
• In deze celkern zit het DNA stevig opgerold in chromosomen. De mens heeft 46 chromosomen in 23 paren.
  
• Een klein stukje chromosoom dat codeert voor een eigenschap (bv. blauwe ogen of bruin haar of witte veren) is een gen.
  
• Elk gen is dubbel, omdat elk chromosoom dubbel (een paar) is. Een gen krijg je van je vader en een van je moeder. 

Paren

Hiernaast zie je de chromosomen uit één lichaamscel van een man. Een cel van een mens bevat 46 chromosomen. Die chromosomen komen voor in paren. Een mens heeft 23 paren chromosomen in een celkern. Dit geldt voor alle lichaamscellen.

De twee chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

Geslachtscellen

Behalve lichaamscellen heb je ook geslachtcellen. Dit zijn de eicellen van de vrouw en de zaadcellen van de man. In de kernen van geslachtscellen komen de chromosomen niet in paren voor maar enkelvoudig. Een geslachtscel van een mens bevat geen 46 chromosomen, maar de helft daarvan (23).

Bevruchting

• Bevruchting: de kern van de zaadcel vermengt zich met de kern  van de eicel. 
• Chromosomen komen weer bij elkaar. 
• 23 van de vader + 23 van de moeder = 46 chromosomen. 

23 chromosomen mama

23 chromosomen papa

46 chromosomen 

Celdeling

Al je lichaamscellen zijn ontstaan uit één enkele, bevruchte eicel. Door celdeling ontstaan nieuwe cellen uit de bevruchte eicel. Bij elke celdeling worden de chromosomen gekopieerd. Elke dochtercel krijgt een complete set chromosomen. Daardoor bevat elke celkern van elke lichaamscel dezelfde erfelijke informatie. Deze informatie erf je van je ouders (de helft van je moeder, de helft van je vader).

Aan het werk! Bio!

Wat? 5.2 Chromosomen en genen- opdrachten 1 t/m 11.

Opdracht 8 maak je in je mapje

Waar? In Magister.me in de studiewijzer mens en natuur. 

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!