Thema 3: Effectoren: klieren

• Biologie
• Secundair onderwijs

Soorten klieren

Welke klieren kennen jullie al?

Indeling klieren

Effector:

• Klieren

Reactie:

• Kliersap

Indeling klieren

4.1 Exocriene en endocriene klier

EXOcriene klier:

• 'Exo' = buiten
• Produceren kliersap dat wordt afgegeven aan het uitwendig of extern milieu.
• Extern = buiten het lichaam + lichaamsholten rechtstreeks in contact met lichaamsoppervlak

4.1 Exocriene en endocriene klier

EXOcriene klier:

Voorbeelden: 

traanklier, speekselklier, melkklier, talgklier, zweetklier, darmwandklieren, lever, ..

4.1 Exocriene en endocriene klier

ENDOcriene klier:

• 'Endo' = binnen
  
• Klieren die kliersap in het bloed afgegeven en dus aan het inwendig milieu.
  
• Product van endocriene klieren: hormonen
  
• Synoniem = hormoonklieren
  

4.1 Exocriene en endocriene klier

ENDOcriene klier:

Voorbeelden: 

Schildklier, bijnier, epifyse, hypofyse en hypothalamus

4.1 Exocriene en endocriene klier

Uitzonderingen

Sommige zijn zowel endocrien als exocrien

= gemengde klieren

=endo-exocriene klieren

Voorbeelden: alvleesklier, eierstokken en teelballen

Indeling klieren

4.1 Secretie en excretie

4.1 Secretie en excretie

Secretie:

• Afscheiden van nuttige stoffen
• Vb: traanklier, speekselklier, prostaatklier

Excretie of uitscheiding

• Kliersap niet 'nuttig', afvalstoffen
• Vb: Zweetklieren

4.2 Bouw en werking van exocriene klieren

Algemeen:

1) Aan- of afwezigheid van een afvoerbuisje

2) Haarvaten

3) Spiercellen

4.2 Bouw en werking van exocriene klieren

1) Afvoerbuisje: voor de afvoer van het kliersap

2) Haarvaten: errond voor de aanvoer van stoffen om het kliersap aan te maken

3) Spiercellen: errond + ertussen: gaan samentrekken voor de afvoer van het kliersap

4.2 Bouw en werking van exocriene klieren

Vb: traanklier, 

speekselklier

4.2 Bouw en werking van exocriene klieren

1) Afvoerbuisje: afwezig. Afvoer rechtstreeks aan de lichaamsholte

2) Haarvaten: errond voor de aanvoer van stoffen om het kliersap aan te maken

3) Spiercellen: errond + ertussen: 

gaan samentrekken voor de afvoer van het kliersap

4.2 Bouw en werking van exocriene klieren

vb: Darmwandklier

4.3 Bouw en werking van endocriene klieren

Algemeen:

1) Afvoerbuisje?

2) Haarvaten?

3) Spiercellen?

4.3 Bouw en werking van endocriene klieren

1) Geen afvoerbuisje

2) Wel haarvaten: aanvoer bouwstoffen voor de aanmaak van kliersap. Afvoer van hormonen aan bloed

3) Geen spiercellen

4.3 Bouw en werking van endocriene klieren

4.3 Bouw en werking van endocriene klieren

ALTIJD SECRETIEKLIEREN:

= hormonen zijn nuttig voor het lichaam, het is nooit een afvalproduct. 

Zweetklieren zijn exocriene klieren omdat ze afvalstoffen afgeven?

1. Waar
2. Niet waar

Darmwandklieren zijn exocriene klieren omdat de darm rechtstreeks in verbinding staat met het lichaamsoppervlak

1. Waar
2. Niet waar

Adrenaline wordt geproduceerd in de bijnieren

1. Waar
2. Niet waar

Bouwstoffen om hormonen aan te maken worden door de endocriene kliercellen uit het bloed gehaald

1. Waar
2. Niet waar

Endocriene klieren geven hun klierproduct via een afvoerbuisje af aan het bloed.

1. Waar
2. Niet waar

Verwerking

Oefening 8 p. 80

Oefening 9 p. 80

Oefening 10 p. 81

Oefening 11 p. 81