3V Fi 7.3 Belangrijke filosofen

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat is tao (of dao)?

Bedenk drie voorbeelden van microkosmos en macrokosmos

Wat is de drijvende kracht achter alle verandering?

Huiswerk bespreken

Opdracht 3 t/m 6

Par. 3: de filosofen

Confucius (of Kongzi): 551 - 479 v. Chr.

Mencius (of Meng Ke): 372 - 289 v. Chr. 

Laozi: derde eeuw v. Chr. ?

Zhuangzi: 370 - 290 v. Chr.

Confucius

Confucius' leer stond in vele opzichten op gespannen voet met de heersende standenmaatschappij. Hij was van mening dat van nature iedereen gelijk was. Hoge posten moesten door de meest bekwame mensen worden bezet en niet per definitie door de adel die dergelijke posten in de praktijk vaak overerfde. Desondanks was Confucius geen revolutionair. Hij had een onrealistisch streven naar een terugkeer van de stabiliteit van de Westelijke Zhou-dynastie, waarin ieders positie door conventies, rituelen en ceremonies was bepaald. De hiërarchische bovengeschiktheid van de adel werd dus niet door Confucius verworpen. Hij adviseerde goede en bekwame mannen zich toch bij hun lagere positie neer te leggen. 

Rituelen moesten volgens Confucius echter ook gepaard gaan met oprechte gevoelens en juiste morele intenties. Hierbij wees hij bijvoorbeeld op het respect van kinderen jegens hun ouders. Overwegingen ten aanzien van familiaire relatie werden door hem doorgetrokken naar de samenleving als geheel. 

Quotes

• Een mens heeft twee oren en één mond om twee keer zoveel te luisteren dan te praten.
•  Onze grootste overwinning is niet dat we nooit falen, maar dat we telkens als we struikelen weer opstaan.
• Een wijs man zoekt het in zichzelf, de dwaas zoekt het in anderen.

Mencius 

Mencius veroordeelde tirannie als een systeem dat 'beesten mensen doet eten'. Een koning die niet door het volk werd gedragen verdiende het om ter dood te worden gebracht. De groeiende sociale tegenstellingen verontrustten hem. Het principe van toegenegenheid dat bestuurders volgens het confucianisme aan de dag moesten leggen, werd door hem verder uitgebouwd. Het onderscheid tussen de heersende klasse en onderdanen en de morele codes waaraan zij gebonden zijn, waren volgens Mencius voorbeschikt: ‘Zij die met hun geest arbeid verrichten regeren anderen, zij die met hun handen arbeid verrichten, worden door anderen geregeerd’.

Mencius droeg ideeën aan om de corrumpering van de macht tegen te gaan. Allereerst moest een heerser zelf een onbaatzuchtige, deugdzame houding aan de dag leggen omdat egoïsme anders naar de andere lagen van samenleving zou overslaan. 

Quotes

• De mens kan niet schaamteloos zijn. Schaamteloosheid is de schaamte van wie alle schaamtegevoel verloren hebben.
•  Er is een groot verschil tussen 'ik kan dat niet doen' en 'ik wil dat niet doen' gewoonlijk moet men dit laatste verstaan als men het eerste zegt.

Laozi

Lao Zi was zich bewust van de tegenstellingen in de dingen, die telkens in een eeuwig transformatieproces terugkeren. Zodra het goede of de schoonheid wordt aangenomen is het slechte en de lelijkheid ook al aanwezig. (= ?)

Elke handeling, die zich op het goede of de schoonheid richt, is dus al bij voorbaat contraproductief (werkt niet..) . Het hoogste goed is daarom als water, dat alle ruimten vult zonder onderscheid te maken. Veranderingen vinden niet op een progressieve wijze plaats, maar in een constante cyclus. Streven is daarom volgens Lao Zi bij voorbaat zinloos. Een Wijze "zou moeten handelen zonder ergens naar te streven", het principe van wu wei

Quotes

• Behandel goede mensen goed. Behandel niet-goede mensen ook goed. Zo komt goedheid tot stand.
• Het is verstandiger een kaars aan te steken dan te klagen over de duisternis.
• De grote Weg is vlak, maar mensen zoeken liever bergpaden.

Gedicht van Zhuangzi

Wanneer een afzichtelijk man vader wordt

en hem wordt midden in de nacht

een zoon geboren,

dan steekt hij bevend een lamp aan

en haast zich vol angst

naar het kind

om te zien

of het op hem lijkt.

Quotes

• Wat is de zonde van de geest? Haar naam is zelfgenoegzaamheid. 

Heeft duidelijk zijn stempel gedrukt op het meditatieve zenboeddhisme.

Huiswerk

Opdracht 7 t/m 9 en verdiepingsopdrachten 3 en 4