Les 2: Toedienen van medicatie via neus, oor en oog

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Toedienen van medicatie via neus, oor en oog

Lesdoelen

De student kan:

Na het volgen van deze les

de verpleegtechnische handelingen 'toedienen van medicijnen via de neus, oor en het oog' zelfstandig uitvoeren volgens het protocol. (zie Vilans)

Waar ben je als verpleegkundige verantwoordelijk voor m.b.t de toediening van medicijnen?

De verpleegkundige is m.b.t de medicijnverstrekking verantwoordelijk voor:

• het hebben van basiskennis over medicatie medicatie
• het hebben van kennis over de werking en wijze van toediening van het medicijn
• het weten van de indicatie van de inname van het medicijn
• het weten van de contra-indicaties en bijwerkingen van een medicijn
• het uitzetten en aftekenen van de medicatie
• het verstrekken van de medicatie
• voorlichting geven over het medicijn'
• instructie geven over de manier van inname van het medicijn
• controle op inname medicijn'
• registreren in de MTR bij het niet innemen van medicijnen

In veel situaties nemen de zorgvragers zelf hun eigen medicatie in. (zij hebben hun medicatie in eigen beheer) 

Sommige zorgvragers gebruiken een medido (zorgtechnologisch apparaat dat op het juiste moment de medicatie naar buiten laat komen)

Tijdens het filmpje worden er 3 vragen gesteld over de inhoud.

00:37

Hoe kan er voorkomen worden dat mensen opgenomen moeten worden in het ziekenhuis?

02:01

Wat houdt de regel van 5 precies in?

Medicijnen toedienen in de neus

Medicijnen voor de neus kunnen worden toegediend door middel van neusdruppels, neuszalf of neusspray.

 

Deze medicijnen zijn soms bedoeld om lokaal te werken, maar het komt ook voor dat het een systemische werking heeft.

Zo kunnen neusdruppels voorgeschreven worden bij oorklachten en bestaat er een neusspray tegen veelvuldig plassen (Minrin). Bij een diabetisch coma  Baqsimi, bij epilepsie Midazolam. Dit noemen we een systemische behandeling

Wanneer het geneesmiddel bedoeld is om een ontsteking van gezwollen neusslijmvlies te behandelen, is dit een lokale behandeling.

Waarom is het nodig om bij een lokale toediening de neus eerst te snuiten vóór het toedienen van neusspray, neuszalf of neusdruppels?

1. omdat het niet hygiënisch is om medicatie toe te dienen in een snotneus
2. neussnuiten is totaal verboden, neus ophalen is helemaal de trend
3. zodat de medicatie goed zijn werking kan doen
4. zodat de medicatie niet gelijk de neus weer uitloopt

Neussnuiten:

Bij te krachtig snuiten bestaat de kans dat het slijm in de voorhoofdsholte of neusbijholte wordt geperst. Dat geeft kans op ontsteking op die plaatsen. Een alternatief voor snuiten is het laten ophalen van de neus, hierbij worden de bijholten leeggezogen.

Bij een neusspray wordt de werkzame stof onder druk verneveld. 

Nacl 0,9% / fysiologische zoutoplossing wordt gebruikt bij verkoudheid (werkt zuiverend)

Xylomethazoline wordt gebruikt bij verkoudheid, verstopte neus en bij ontstoken neusslijmvlies of bij het vaak hebben van een bloedneus. (epistaxis)

Neusdruppels of neusspray? Wat het meest geschikt is per persoon.

Bij het toedienen van neusdruppels met een pipet worden de druppels zonder druk toegediend

Voor een juiste houding ligt de cliënt op de rug met zijn hoofd zo ver mogelijk achterover.

Neusdruppels zitten meestal in een flesje met pipet.

Verslaafd aan neusdruppels

Neusdruppels mogen maar een korte tijd achtereen gebruikt worden. Bij te lang gebruik kan na stoppen de zwelling terugkeren. Bij kort en matig gebruik kan het slijmvlies herstellen.

Let op mogelijke bijverschijnselen bij de cliënt, zoals een vreemde smaak, benauwdheid of een hoestprikkel

Neusspray verslaving komt ook voor net zoals neusdruppelverslaving. Het gaat daarbij vooral om verslaving aan neussprays die vrij verkrijgbaar zijn, welke ook door de arts kan worden voorgeschreven. Deze bevatten onder andere de stof xylometazoline. Deze stof zorgt ervoor, bij langdurig gebruik, dat het slijmvlies juist gezwollen raakt. De cliënt ervaart een verstopte neus en zal de neusspray mogelijk extra toedienen. Hierdoor blijft het probleem in stand. Daarom is het belangrijk je altijd aan de voorgeschreven dosering van de neusspray te houden. En deze nooit langer dan een week te gebruiken, liefst korter.

Neuszalf

Neuszalf is meestal een antibioticum en bedoeld om bacteriële infecties te bestrijden of te voorkomen.

Neuszalf wordt met een wattenstaafje of neuswatje in de neusgaten aangebracht. Daarna worden de neusvleugels dichtgeknepen en gemasseerd.

Neuszalf wordt in veel gevallen als een kuur gegeven

Neuszalf wordt meestal toegepast bij bepaalde neusinfecties en bij zogenaamde ‘neusdragers’. Dit betekent dat een bacterie vooral in de neus voorkomt, zoals het geval is bij MRSA (Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus) Een cliënt kan met deze gevaarlijke bacterie andere mensen besmetten.

Neuszalf wordt meestal 5-7 dagen voorgeschreven. Het is belangrijk dat deze kuur helemaal af wordt gemaakt. Ook als er geen infectieverschijnselen meer zijn, kan de bacterie nog wel aanwezig zijn.

Wat zijn de richtlijnen rondom het toedienen van neusmedicatie?

Medicijnen toedienen in het oor

Oordruppels

De meeste oordruppels worden afgeleverd in een flesje met een ingesloten druppelaar (pipet).

Oordruppels worden voorgeschreven bij oorklachten, die vaak gepaard gaan met vochtige afscheiding uit het oor, ook wel een loopoor genoemd.

Oordruppels is een vorm van lokale behandeling. Soms is het nodig om naast het toedienen van de oordruppels ook andere maatregelen te nemen, zoals bijvoorbeeld het vermijden van water in het oor.

Medicijnen toedienen in het oor

Er zijn veel verschillende soorten oordruppels. Deze kunnen één of meerdere medicamenten bevatten die aandoeningen aan het uitwendig oor of middenoor voorkomen of behandelen. Voorbeelden daarvan zijn:

- Antibiotica

- Ontsmettende stoffen

- Ontstekingsremmende stoffen

Oordruppels worden bij voorkeur op lichaamstemperatuur toegediend, het kan ook op kamertemperatuur. Wanneer de oordruppels in de koelkast worden bewaard, moet het flesje eerst opgewarmd worden, dit kan door het flesje 5 minuten in de handen te rollen. Oordruppels kunnen ook verwarmd worden door het flesje in een kopje handwarm water te leggen. Houd het flesje NIET onder de warme kraan, dan bestaat er kans dat de druppels te warm worden.

Wanneer de oordruppels te koud in het oor gedruppeld worden kunnen de volgende klachten optreden:

1. misselijkheid
2. pijn
3. duizeligheid
4. misselijkheid, pijn en duizeligheid

Stop direct met het toedienen van oordruppels als de cliënt:

• Last krijgt van oorsuizen (tinnitus)
• Duizeligheidsklachten ervaart
• Aangeeft herhaaldelijk pijn te hebben, direct na het toedienen van de oordruppels
• Een overgevoeligheidsreactie vertoont zoals roodheid van de huid, jeuk, aanhoudende vochtafscheiding en pijn.

Raadpleeg bij deze klachten altijd de arts.

Hoe maak je het oor schoon? 

1. gehoorgang

2. trommelvlies

3, 4, 5: gehoorbeentjes

6. middenoor

7. evenwichtsorgaan

8. buis van Eustachius

9. slakkenhuis

10. gehoorzenuw

Maak het uitwendige oor schoon met een steriel gaas en water

Reinig het begin van de ingang van het oor met een wattenstaafje. Je blijft met het wattenstokje bij de ingang van het oor, zodat je het wattenpluimpje van de wattenstok kunt blijven zien.

Dep voorzichtig, zodat het wattenstokje het vuil kan opnemen

Kijk uit dat je het vuil niet naar binnen duwt, hierdoor kunnen de druppels niet meer langs het vuil. Ook kan dit beschadigingen aan het middenoor en trommelvlies veroorzaken.

edition.thiememeulenhoff.nl

Oordruppels toedienen:

Volg altijd het voorschrift van de arts.

Lees de bijsluiter van de oordruppels

Zitten of liggen tijdens het oordruppelen

Reinig het oor voor het oordruppelen.

Verwarm de oordruppels voor gebruik in de hand

Druppel voorzichtig, laat de druppel niet rechtstreeks in de gehoorgang vallen.

Zorg dat je de pipet goed kunt blijven zien, zodat hij niet te diep het oor in gaat, anders bestaat er kans op beschadiging.

Noteer openingsdatum op het flesje

Zet in de juiste volgorde, controleer hieronder.

Open de tube met oorzalf.

Herhaal, indien voorgeschreven, op een later tijdstip de procedure bij het andere oor.

Verwijder zo nodig met het gaasje de zalf die in de uitwendige gehoorgang terecht is gekomen.

Laat de hand met de tube oorzalf op het hoofd van de zorgvrager rusten.

Trek met de ene hand de oorschelp iets naar boven en naar achteren.

Rust met de andere hand tegen de slaap van de zorgvrager en breng een streepje zalf langs de wand van de gehoorgang aan.

Vertel de zorgvrager vijf tot tien minuten in deze houding te blijven zitten of liggen.

Juiste volgorde:

Open de tube met oorzalf.

Trek met de ene hand de oorschelp iets naar boven en naar achteren.

Laat de hand met de tube oorzalf op het hoofd van de zorgvrager rusten.

Rust met de andere hand tegen de slaap van de zorgvrager en breng een streepje zalf langs de wand van de gehoorgang aan.

Verwijder zo nodig met het gaasje de zalf die in de uitwendige gehoorgang terecht is gekomen.

Vertel de zorgvrager vijf tot tien minuten in deze houding te blijven zitten of liggen.

Herhaal, indien voorgeschreven, op een later tijdstip de procedure bij het andere oor.

Oogdruppels toedienen

Oogmedicatie kan worden toegediend via oogdruppels of door oogzalven.

Het oog is erg gevoelig voor infecties, daarom worden oogdruppels en oogzalven altijd steriel afgeleverd. Na opening is de houdbaarheid van de druppels beperkt tot één maand. Dat wordt altijd op de verpakking aangegeven. Daarom moet op het flesje óók altijd de openingsdatum worden genoteerd.

Schoonmaken van het oog

De medicatie werkt niet als het oog niet schoon is.

Inspecteer voordat je de oogdruppels gaat toedienen het oog op afscheiding en korstvorming.

Maak een vuil oog eerst schoon voordat de druppels kunnen worden toegediend.

 

edition.thiememeulenhoff.nl

Hygiëne

De druppelvloeistof voor het oogdruppelen is gevoelig voor bacteriële verontreiniging.

Het flesje niet in aanraking laten komen met de huid, de slijmvliezen en de oogharen.

De druppel mag het oog niet raken als deze nog aan het flesje “geplakt” zit.

Gebruik handschoenen bij het toedienen van oogdruppels wanneer het oog geïnfecteerd is, zo voorkom je dat je handen in aanraking komen met het besmette slijmvlies, oogharen of traanvocht. Doe de handschoenen direct na de handeling uit en weg om verdere verspreiding en kruisinfecties te voorkomen.

Contactlenzen uit; vloeistoffen maken de lenzen troebel

Oogdruppels

Er zijn veel verschillende soorten oogdruppels en oogzalven. Deze kunnen één of meerdere medicamenten bevatten uit de medicijngroep Ophthalmologica die aandoeningen aan het oog voorkomen of behandelen.

 

Opdracht: Zoek in de app FK (farmacotherapeutisch kompas) 1 oogzalf en 1 oogdruppel op. Schrijf van beide de indicatie, bijwerking, chemische naam en merknaam op.

Voorbeelden van oogproblemen kunnen zijn:

• Aandoeningen van de conjunctiva: pijn, roodheid, branden, jeuk of andere vormen van irritatie.
• Glaucoom
• Ooginfecties door toedoen van bacteriën en virussen
• Droge ogen
• Allergie

Oogzalf toedienen

Oogzalf zit in kleine tubes die spits toelopen. Ze hebben een kleine opening. De wijze van aanbrengen lijkt veel op het toedienen van oogdruppels. De punt van de tube mag niets aanraken. Ook bij oogzalf moet de datum van openen worden genoteerd en is een maand houdbaar na openen.

 

Oogzalf toedienen:

• Denk aan Handhygiëne
• Benodigdheden klaarzetten
• Controle medicijn met het voorschrift/ toedieninglijst
• Gegevens van de cliënt en de oogzalf controleren
• De cliënt omhoog laten kijken en het hoofd achterover laten buigen
• Breng met een vinger van de andere hand het onderooglid naar beneden zodat er een ‘gootje’ ontstaat.

Hulpmiddelen

Er bestaan verschillende hulpmiddelen voor het toedienen van oogdruppels, zodat de cliënt zelf zijn oogdruppels kan toedienen. Bekijk wel of dit hulpmiddel geschikt is voor de cliënt, omdat er wel een goede motoriek voor nodig is.

evaluatie leerdoelen

De student kan:

Na het volgen van de theorie en praktijkles:

• Aangeven of neusdruppels/neusspray een symptomatische of lokale werking hebben
  
• Vertellen waarom eerst de neus, het oor of oog schoongemaakt dient te worden voordat het medicijn effectief toegediend kan worden
  
• Uitleggen waarom het van groot belang is om de regel van 5 bij het toedienen van medicijnen toe te passen.
• Vertellen waarom er met uiterst hygiënische maatregelen gewerkt moet worden bij het toedienen van medicijnen via de slijmvliezen
  

Volgende week

Bloedglucose prikken

Insuline injecteren

Diabetes

Doe dit samen met de student.

Bronnen

Thiemen meulenhoff

Vilans

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/verslaving/67320-verslaafd-zijn-aan-neusspray-waarom-en-hoe-kick-je-af.html

http://www.gezondheidsnet.nl/griep-en-verkoudheid/verslaafd-aan-neusspray

Farmacotherapeutischkompas.nl

Appotheek (app)