Training thema 1, 2 en 3 havo 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Training thema 1, 2 en 3

HAVO 5

Noem in 1 minuut zoveel mogelijk begrippen die je bent tegengekomen tijdens het leren...

Lupine als vervanger voor soja

Lupine is een plantensoort die net zoals sojaplanten een symbiose aan kan gaan met wortelknolbacteriën. 

Soja wordt veel gebruikt in veevoer en als vleesvervanger.

Voordeel is dat Lupine ook in Noord-Europa kan groeien.

Over de relatie tussen knolletjesbacteriën en lupine worden drie uitspraken gedaan: (2p)

1 Knolletjesbacteriën krijgen koolstofverbindingen van lupine.
2 Lupine verkrijgt stikstofverbindingen van de knolletjesbacteriën.
3 Lupine kan zonder knolletjesbacteriën geen anorganische stoffen uit
de bodem opnemen.

1

1. 1=juist 2=juist 3=juist
2. 1=juist 2=juist 3=onjuist
3. 1=juist 2=onjuist 3=onjuist
4. 1=onjuist 2=onjuist 3=onjuist

De stikstofverbindingen die de wortelknolbacteriën leveren gebruiken planten voor voortgezette assimilatie. Voor het maken van welke stoffen heeft de plant deze verbindingen nodig? (2p)

2

1. Eiwitten en koolhydraten
2. Koolhydraten en DNA
3. Vetten en koolhydraten
4. Eiwitten en DNA

Stofwisselingsprocessen

Voortgezette assimilatie is een voorbeeld van een stofwisselingsproces. 

Alle stoffen die hierbij verbruikt worden of ontstaan kunnen we verdelen in organische en anorganische stoffen.

3  Bepaal of de stoffen organisch of anorganisch zijn:

Anorganisch

Organisch

Eiwit

Ureum

NaCl

Glucose

DNA

Koolstof mono-oxide

Tijdens welk stofwisselingsproces worden uit anorganische stoffen organische stoffen gebouwd? (2p)

4

1. Voortgezette assimilatie
2. Anaerobe dissimilatie
3. Koolstofassimilatie
4. Aerobe dissimilatie

Opdracht 5

Op de volgende pagina zijn nog een aantal stofwisselingsprocessen afgebeeld. 

Sleep de naam naar de daarbij horende afbeelding.

Aerobe dissimilatie

Alcoholgisting

Melkzuurgisting

Voortgezette assimilatie

Koolstofassimilatie

Opdracht 7

Bij sommige stofwisselingsprocessen wordt energie vastgelegd in de verbinding ATP en bij sommige wordt die energie gebruikt.

Sleep de stofwisselingsprocessen naar de juiste omzetting.  

ATP wordt omgezet naar ADP 

ADP wordt ATP

fotosynthese

voortgezette assimilatie

gisting

Aerobe dissimilatie

Lupine als vleesvervanger

Lupinezaden bevatten evenals sojabonen veel organische stoffen (zie tabel rechts).

Door welke stoffen zijn deze zaden zo geschikt voor het gebruik in vleesvervangende voedingsmiddelen? 

Door welke stoffen zijn deze zaden zo geschikt voor het gebruik in vleesvervangende voedingsmiddelen? (2p)

8

1. door essentiële aminozuren
2. door koolhydraten
3. door niet-essentiële vetzuren
4. door vezels

Vleesvervangers gemaakt van lupinezaden worden in het verteringsstelsel afgebroken.
Welke verteringsklieren voegen enzymen toe die dit doen?

1. Maagsapklieren
2. Alvleesklier
3. Enzymproducerende darmcellen
4. Maagsapklieren, alvleesklier en enzymproducerende darmcellen

Welke verteringsproducten blijven er over nadat een eiwit in zijn geheel is afgebroken?

1. Glycerol en vetzuren
2. Monosachariden
3. Aminozuren
4. Aminozuren en monosachariden

Welk enzym wordt er door de maag gemaakt? En voor welke omzetting zorgt dit enzym? (2p)

Het enzym pepsine is nog niet actief in de maagsapklieren. Als je kijkt naar de functie van het enzym kan je verklaren waarom dit belangrijk is. Leg dit uit.

Hoe wordt de maagwand beschermd tegen het actieve enzym pepsine, wanneer het zich in actieve vorm in de maag bevindt? (1p)

Bouw van eiwitten

De essentiële aminozuren die men binnenkrijgt door het eten van de vleesvervangers worden in het lichaam gebruikt om eiwitten mee te bouwen.

Elk gen bevat de code voor de bouw van één eiwit. 

Elk gen bevat de code voor de bouw van één eiwit. Leg in 2 stappen uit hoe deze code wordt omgezet naar een eiwit (2p).

9

Leg uit hoe een mutatie in een gen dat codeert voor een bepaald enzym, ertoe kan leiden dat het enzym onwerkzaam is (2p).

10

Door genetische modificatie kunnen genen zijn ingebracht voor resistentie tegen ziekteverwekkers of resistentie tegen onkruidbestrijdingsmiddelen. In beide gevallen heeft een sojaboer een grotere teeltopbrengst.
Leg uit hoe resistentie van sojaplanten tegen onkruidbestrijdingsmiddelen
kan leiden tot een hogere soja-opbrengst (2p).

11

Jos zegt dat bij soja en bij lupine dezelfde genen voor resistentie tegen een ziekteverwekker kunnen worden ingebracht.
Marina merkt op dat een sojaplant zodanig genetisch gemodificeerd kan zijn, dat de plant resistent is tegen een ziekteverwekker én resistent is tegen een onkruidbestrijdingsmiddel.
Wie doet of wie doen een juiste uitspraak? (2p)

14

1. geen van beiden
2. alleen Jos
3. alleen Marina
4. zowel Jos als Marina

Planten genetisch modificeren

Bij micro-organismen en planten wordt voor het overbrengen van genen vaak gebruik gemaakt van een vector. Dit is een circulair stuk DNA waarin het vreemde gen opgesloten zit. 

Ook bacteriën hebben cirkelvormig DNA. Hoe heten deze structuren? (1p)

15

In het lab worden vooral bacteriën en schimmels gebruikt voor het produceren van stoffen. Geef een reden waarom wetenschappers liever bacteriën en schimmels gebruiken voor dit doeleinde, dan bijv. planten of dieren (1p).

16

Welk thema heeft voor jou nog het meeste aandacht nodig?

1. Thema 1 stofwisseling
2. Thema 2 DNA
3. Thema 3 voeding en vertering

Welke vraagsoort heeft voor jou nog de meeste aandacht nodig?

1. Open
2. Meerkeuze

Welke (deel)onderwerpen ga je thuis nog een keer bekijken?