De rechterlijke macht

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

Politiek juridisch

Burgerschap

Planning

• Terugblik op de vorige les (5 min.)
• Theorie: Het Nederlandse strafrecht (10 min.)
• Video: van aanhouding tot vonnis (10 min.)
• Dilemma: veiligheid of privacy? (8 min.)
• Zelfstandig werken: boek (B) of backlogs (L) (20 min.)
• Klassikaal: Hoger of lager? (25 min.) 
• Afsluiting (5 min.)

Leerdoelen

• Je kent de volgende begrippen: trias politica, overtreding, misdrijf, preventie, repressie

Strafrecht

• Je kunt een korte samenvatting geven van het Nederlandse strafrecht
• Je oefent kritische denkvaardigheden door een situatie vanuit verschillende perspectieven te bekijken

Wat zijn de 3 machten in de machtenscheiding?

1. wettelijke macht, bestuurlijke macht, rechterlijke macht
2. wettelijke macht, uitvoerende macht, rechterlijke macht
3. wetgevende macht, uitvoerende macht, rechterlijke macht
4. wetgevende macht, uitvoerende macht, bestuurlijke macht

Wat is het doel van de machtenscheiding in de rechtsstaat?

1. Moet voorkomen dat 1 iemand of groep aan de macht komt
2. Moet voorkomen dat de macht geen verantwoording hoeft af te leggen
3. Moet onrechtvaardigheid voorkomen
4. A, B en C

In Nederland is sprake van een machtenscheiding.
Bij welke macht hoort het Openbaar Ministerie?

1. wetgevende macht
2. uitvoerende macht
3. rechterlijke macht

De rechtsstaat

Een land waarin burgers worden beschermd tegen de macht van de overheid

Kenmerken rechtsstaat

1. Grondrechten
   
2. Machtenscheiding
   
3. Legaliteitsbeginsel
   
4. Onafhankelijke rechtsspraak
   

Onafhankelijke rechtsspraak

Het proces waarin een rechter een oordeel uitspreekt in een rechtszaak

• Bij een conflict of als de wet overtreden is
• Oordeelt op basis van wetten en regels
  [Wie maken die wetten en regels ook alweer?]
• Uitspraak van de rechter is bindend
• Een rechter wordt voor het leven benoemd, kan niet ontslagen worden en heeft een vast salaris

Bespreken symboliek

Hoeveel procent van alle rechtszaken in Nederland is een strafzaak?

1. 20
2. 40
3. 60
4. 80

De meeste zaken zijn civielrechterlijk: handelsgeschillen, familiezaken.

Ook zijn er veel bestuursrechtzaken, vreemdelingenzaken en belastingzaken.

Waarom horen we dan het meest over strafzaken in de media?

Wetten

Wetboek van strafrecht (Het WAT)

De beschrijving van strafbare feiten en straffen. 

Wetboek van strafvordering (Het HOE)

Het geheel van procedurele spelregels volgens welke het materiële strafrecht wordt toegepast

Wat is een overtreding?

1. Doorlopen waar een bord “verboden toegang” staat.
2. Een fiets stelen.
3. Een schuurtje openbreken.
4. Iemand een klap geven.

Wat is een overtreding?

1. Dronken in een auto rijden
2. Een fiets stelen
3. Spijbelen
4. Mishandeling

Wetboek van Strafrecht

Wetboek van Strafvordering: de rechtszaak

Als een officier van justitie een misdrijf ernstig genoeg vindt, zal hij de verdachte vervolgen. Er komt dan een rechtszaak, waarin de rechter een uitspraak moet doen. De belangrijkste personen bij een rechtszaak zijn:

• de verdachte, meestal geholpen door een advocaat
  
• de officier van justitie die namens het OM wil bewijzen dat de verdachte schuldig is
  
• de rechter, die beslis of de verdachte schuldig is en zo ja, welke straf hij krijgt.
  

Zijn alle rechtszaken openbaar?

1. Ja
2. Nee

De meeste zittingen van de rechtbank zijn openbaar voor belangstellenden. Uitzonderingen zijn:

zittingen van familiezaken (zoals echtscheidingszaken);

belastingzaken;

strafzaken tegen minderjarigen.

Hoe belangrijk is de privacy van een verdachte?

-1100

eenvandaag.avrotros.nl

Aan de slag!

[Ook nog van vorige week...]

• Alle kennisvragen blz. 104-105
  
• Alle kennisvragen blz. 118-119
  
• Opdracht #01 blz. 107-109
  
• Backlog 6 + 7 [deadline!]

Let op: we gaan het werk nabespreken!

Klaar? Bonuspunt verdienen met speciale opdracht!

Op de stoel van de rechter

Je gaat je inleven in de rechter die moet oordelen over Johan S.

Johan S. is verdachte en moet voor de rechter komen.

Gaandeweg krijgt de rechter, jij dus, steeds meer informatie over de verdachte en zijn persoonlijke omstandigheden.

Is deze informatie volgens jou een reden om de straf te verhogen of te verlagen?

Gebruik de pijl om te laten zien wat jij denkt.

De aanklacht

Een 18-jarige vrouw wordt op straat mishandeld. Deze mishandeling wordt gezien door personeelsleden van de dienst cameratoezicht. Zij roepen de politie op die in de buurt surveilleert. De politie is vrij snel ter plaatse en arresteert de verdachte Johan S. Hij wordt verhoord, maar hij ontkent dat hij de jonge vrouw mishandeld heeft. De vrouw doet aangifte en verklaart woensdagnacht op straat te zijn mishandeld door haar 19-jarige ex-vriend Johan S. Vervolgens wordt Johan aangeklaagd voor mishandeling en hij moet voor de rechtbank verschijnen.

Hoger of lager? 

De verdachte is in zijn jeugd door zijn ouders mishandeld. Hij kan hierdoor moeilijk omgaan met conflicten.

Hoger of lager? 

De verdachte was gedurende de mishandeling onder invloed van alcohol en drugs. Hierdoor wist hij niet wat hij deed.

Hoger of lager? 

Slachtoffer en verdachte hebben samen een zoontje van 1 jaar oud. Het slachtoffer weigert de verdachte contact met zijn kind.

Hoger of lager? 

Verdachte heeft last van een psychische stoornis en kan hierdoor woede-aanvallen krijgen.

Hoger of lager? 

Verdachte is begonnen met zijn baan als buschauffeur. Bij een gevangenisstraf raakt hij deze baan kwijt.

Hoger of lager? 

Verdachte ging door het lint na een zeer discriminerende opmerking van het slachtoffer.

Hoger of lager? 

Verdachte heeft een zeer laag IQ.

Hoger of lager? 

Het slachtoffer stalkt de verdachte al een paar weken. De verdachte werd enkele keren per dag gebeld en ontving dagelijks tientallen appjes.

Hoger of lager? 

Verdachte is een bekende van de politie. Dit is de vijfde keer in een jaar tijd dat hij voor mishandeling moet voorkomen.

Hoger of lager? 

Dit gebeurt om de haverklap in deze wijk. Het plein staat bekend als een erg onveilige plek.

Hoger of lager? 

Twee nieuwe getuigen verklaren dat de vrouw buiten het zicht van de camera’s de eerste klap gaf.

Hoger of lager? 

De mishandeling krijgt veel aandacht in de media. De naam van de verdachte staat in de krant. Het publiek eist een hogere straf.

Welke straf vindt jij passend?

Met welk doel straffen we eigenlijk?

Met welk doel straffen we eigenlijk?

Wat staat er in de wet?

Tweede Boek. Misdrijven / Titel XX. Mishandeling

Artikel 3001.Mishandeling wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vierde categorie. (maximaal € 22.500)

2.Indien het feit zwaar lichamelijk letsel ten gevolge heeft, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

3.Indien het feit de dood ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vierde categorie.

4.Met mishandeling wordt gelijkgesteld opzettelijke benadeling van de gezondheid.

5.Poging tot dit misdrijf is niet strafbaar.

Wat staat er in de wet?

Artikel 301

1. Mishandeling gepleegd met voorbedachten rade wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

Artikel 302

1. Hij die aan een ander opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toebrengt, wordt, als schuldig aan zware mishandeling, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Artikel 303

1.Zware mishandeling gepleegd met voorbedachten rade wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Wat staat er in de wet?

Artikel 301

1. Mishandeling gepleegd met voorbedachten rade wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

Artikel 302

1. Hij die aan een ander opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toebrengt, wordt, als schuldig aan zware mishandeling, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Artikel 303

1.Zware mishandeling gepleegd met voorbedachten rade wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Wat staat er in de wet?

De in de artikelen 300-303 bepaalde gevangenisstraffen kunnen met een derde worden verhoogd:

1°. ten aanzien van de schuldige die het misdrijf begaat tegen zijn moeder, zijn vader tot wie hij in familierechtelijke betrekking staat, zijn echtgenoot, zijn levensgezel, zijn kind, een kind over wie hij het gezag uitoefent of een kind dat hij verzorgt of opvoedt als behorend tot zijn gezin;

2°. indien het misdrijf wordt gepleegd tegen een ambtenaar gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening;

3°. indien het misdrijf wordt gepleegd door toediening van voor het leven of de gezondheid schadelijke stoffen.

Wat staat er in de wet?

Artikel 304a

Indien een misdrijf, strafbaar gesteld in artikel 302 of  303, is begaan met een terroristisch oogmerk, wordt de in dat artikel bepaalde tijdelijke gevangenisstraf met de helft verhoogd en wordt, indien op het misdrijf een tijdelijke gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren is gesteld, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste dertig jaren opgelegd.

Wat vinden de politieke partijen?

Linkse partijen, zoals GroenLinks, zijn vooral voor preventie, het voorkomen van criminaliteit. Hierbij gaat het om handelen voor het delict.

Voorbeelden: meer toezicht, grotere sociale controle, hulp bieden bij solliciteren. Voorstander voor leer- en werkstraffen omdat die ervoor zorgen dat mensen zich beter gaan gedragen.

Rechtse partijen, zoals de VVD en de PVV vinden dat je criminaliteit hard moet aanpakken. Zij leggen de nadruk op repressie, letterlijk onderdrukken. Repressie is handelen na het delict.

Voorbeelden: veroordeelden langer de cel in, extra agenten, meer geld voor justitie, supersnelrecht. Taakstraffen zijn onzin en kun je niet zien als een extra straf.

Vonnis van de rechter

• Geen strafverlaging voor gebruik alcohol/drugs.
  
• Omstandigheden rechtvaardigen geen geweld!
  
• Stoornis / ontoerekeningsvatbaar? Dan geen rechtsvervolging.
  
• Baan behouden gaat vóór alles, dus dan liever geen gevangenisstraf.
  
• Laag IQ is alleen van belang bij beinvloeding.
  
• Stalking kan van invloed zijn.
  
• Bekende van de politie? Je straf kan met een derde worden verhoogt.

Geldboete (750 euro), werkstraf (80 uur) plus een verplichte agressietraining en mediation.

Einde les
Wat neem je mee?
Wat heb je geleerd ?