1.2 Het verhaal van de gesteenten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.2 Het verhaal van de gesteenten 

Planning          week 34: Intro en instap

Week 35	Week 36	Week 37	Week 38	Week 39	Week 40 13-17 mrt	Week 41 20-25 mrt
H1 §1.1	H1 § 1.2	H1 §1.3	H1 §1.4 en §1.5	H1 §1.6	H2 §2.1	H2 §2.3

Week 42 herfstvakantie

Planning

Week 43	Week 44
H2 examen training	H1 + H2 Toetsweek	H1	H1	H1	H1	H1

Lesdoelen (deelvragen)

Aan het einde van deze paragraaf beantwoorden we de volgende twee vragen. Schrijf ze nu vast op in je schrift:

(3) Hoe kunnen wij het verre verleden van de aarde bestuderen en begrijpen?

(4) Hoe is de aarde ontstaan en opgebouwd?

Benodigde voorkennis 

Je weet dat de aarde is opgebouwd uit vier sferen;
Je weet hoe gesteente kan ontstaan;
Je weet hoe gesteente kan afbreken;
Je kent de begrippen; evaporatie, condensatie, neerslag en afstroming;

Exogene processen

- Processen die zich afspelen buiten de aardkorst

Drie exogene processen

- Verwering

- Erosie

- Sedimentatie

Verwering is het afbreken of oplossen van gesteenten als gevolg van weersomstandigheden en/of plantengroei. Een klimop kan scheuren maken in een bakstenen muur doordat de kracht van de wortels van de plant het gesteente kapot trekt. Het afgebrokkelde gesteente als gevolg van verwering wordt ook wel verweringsmateriaal genoemd.

Erosie is het verder afbreken van gesteente door een transporterende kracht geladen met verweringsmateriaal. De wind kan in een woestijn bijvoorbeeld zandkorrels tegen gesteenten aanslaan. Als dit maar lang genoeg gebeurt, zie je op gegeven moment slijtage op het gesteente. Je kunt het vergelijken met schuurpapier waarmee je een raamkozijn glad slijt.

Sedimentatie is de ophoping van al dat materiaal (sediment) als het uiteindelijk ergens terecht is gekomen. Enorme delen van landschappen zijn opgebouwd uit laagpakketten van sediment. Maar sediment kan ook problematisch zijn. Denk hierbij aan verzilting als gevolg van de indamping van zout en mineralen uit overtollig irrigatiewater. Daardoor wordt de bodem onbruikbaar voor landbouwactiviteiten.

Het landschap

Hoe het landschap eruit hangt af van vele verschillende factoren;

Geofactoren

Het grote plaatje

Hydrologische kringloop

Gesteentekringloop

Drie hoofdtypen gesteenten

Sedimentgesteente

Stollingsgesteente

Metamorfgesteente

Sedimentgesteente

Afzettingen die op elkaar worden afgezet en samengedrukt (laagjes boven elkaar)

Uiterlijke kenmerken:

- Gelaagd

- Fossielen

- Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Kalksteen

Zandsteen

Stollingsgesteente

Ontstaat door afkoeling en stolling van magma

Uiterlijke kenmerken:

- Geen gelaagdheid

- Geen fossielen

- Mineralen zijn zichtbaar als kristallen

Basalt

Graniet

Metamorfgesteente

Ontstaat onder hoge druk en temperatuur diep in de aardkorst (lithosfeer)

Uiterlijke kenmerken:

- Helemaal gekristalliseerd

- Geen holtes of barsten

- Geen fossielen

Leisteen

Marmer

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Actualiteit

https://www.nu.nl/klimaat/6059807/marokko-en-turkije-dreigen-gortdroog-te-worden-door-klimaatverandering.html

Zelfstandig lezen 

en verwerken

Leerboek
Verdieping

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

Geofactoren

Exogene krachten

Afbraak

Gesteente kringloop

Hydrologische kringloop

verwering

erosie

sedimentatie

landschap

Afsluitende foto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de afsluitende foto

Chemische verwering in Noord-Vietnam: karstlandschap.

Huiswerk

Artikel	Planten en dieren veranderen kustlandschappen
Documentaire	Endogene en exogene processen
Oefenen	Oefenvragen, examenopdracht, samenvatting
Huiswerk	Huiswerk opdrachten - H1 §2

Artikel:

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Documentaire:

https://www.youtube.com/watch?v=82pjmEPKJww

Quizlet:

https://quizlet.com/JDW-AK/folders/havo-systeem-aarde-2021-2022?x=1xqt&i=1fo1jg

Lesdoelen (deelvragen)

We gaan de deelvragen nu beantwoorden.

(3) Hoe kunnen wij het verre verleden van de aarde bestuderen en begrijpen?

(4) Hoe is de aarde ontstaan en opgebouwd?

Opdracht bij elke deelvraag

Vraag aan CHAT GPT antwoord op de deelvraag en toets deze met de theorie van de paragraaf en schrijf deze in je schrift. 

Dit wordt onderdeel van je deelcijfer. 

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Werkvorm: Brain dump

Schrijf in twee minuten alles op wat je weet over:

Exogene processen

Oefenvragen

- Hoe functioneert het systeem aarde?

- Welke groepen gesteenten zijn er en hoe ontstaan ze?

Oud examenopdracht

      Opdrachten           Bronnen            Antwoorden

Samenvatting

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Atlaskaarten

Caledonisch: Isle of Skye (Schotland)

Oude, afgesleten toppen die zijn ontstaan tijdens de caledonische gebergtevorming.

Hercynisch: Bij Saint-Malo (Bretagne)

Oude, helemaal afgesleten rotsen die zijn ontstaan tijdens de hercynische gebergtevorming

Alpine: Finsteraarhorn (Alpen)

Jonge, spitse bergtoppen die zijn ontstaan tijdens de alpine gebergtevorming.