Thema 8.1 en 8.2 - - pls1337

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Thema 8: zintuigstelsel en ogen

Thema 2.1: Zintuigstelsel

Leerdoelen:

Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven

ja kan de werking van de ogen beschrijven

Huiswerk: opdracht 1, 3, 4 en 8

Voor deze les een demonstratie met een kaars doen.

Misschien ook een pinda?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

1. Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.
   
2. Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven.
   
3. Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven.
   
4. Je kunt de beeldvorming door de ooglenzen uitleggen.
   
5. Je kunt uitleggen hoe de pupilreflex werkt.
   
6. Je kunt de bouw en werking van het netvlies uitleggen.
   
7. Je kunt uitleggen hoe je diepte kunt zien.

Begrippen

prikkel, interne prikkel, externe prikkel, prikkeldrempel, impuls, impulsgeleiding, impulsfrequentie, harde oogvlies, hoornvlies, vaatvlies, iris, glasachtig lichaam, lensbandjes, straalvormig lichaam, accommodatiespieren, convergeren, divergeren, brandpuntsafstand, voorwerpafstand, beeldafstand, kringspieren, straalsgewijslopende spieren

Huiswerk

Hoe ontstaat gedrag?

Zintuigcellen zijn de receptoren

Gedrag = Waarneembare activiteiten van een dier of mens.

Bewegingen

Geluiden

Slapen

Van kleur veranderen

Geurstoffen

Etc

Prikkels:

Inwendig

uitwendig

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Intern en extern / uitwendig en inwendig

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Receptoren - adequate prikkel

Mechanoreceptoren: druk

Thermoreceptoren: temperatuur

Chemoreceptoren: moleculen

Fotoreceptoren: licht

Receptoren - impuls

1. Receptorcel ontvangt de adequate prikkel

2. De prikkel zorgt voor het opengaan van Na+ poorten in de zintuigcel

3. Prikkeldrempel bereikt? Volledige depolarisatie van het membraan

4. Ca2+ poorten open, Ca2+ bindt aan neurotransmitter blaasjes

5. Exciterende neurotransmitter komt vrij in de synapsspleet en bindt op het membraan van het sensorische neuron

6. Voldoende neurotransmitter? Impulsgeleiding in het sensorisch neuron naar sensorische schors

Receptoren - prikkels

Mechanoreceptoren: druk zorgt voor 

opengaan Na+ poorten. De Na+ poort

is zelf gevoelig voor druk

Thermoreceptoren: temperatuur zorgt

voor openen Na+ poorten, de Na+ poort

heeft een temperatuurgevoelig eiwit 

Receptoren - prikkels

Chemoreceptoren: binding moleculen

aan receptor zorgt voor vrijkomen

secundaire boodschapper, die zorgt

voor openen Na+ poorten

Receptoren - prikkels

Fotoreceptoren: licht op een licht-

gevoelig eiwit zorgt voor vrijkomen

secundaire boodschapper, die zorgt

voor openen Na+ poorten

Receptoren - prikkels

Pijnreceptoren: 

Geen zintuigcelen, maar zenuwuiteinden die reageren op prikkels die schade kunnen geven, zoals te hoge temp, te hoge druk, hoge concentratie chemicaliën. 

Prikkeldrempel ligt veel hoger dan bij zintuigcellen. 

Geven informatie door aan pijncentra in hersenen.

Prikkelsterkte

De actiepotentiaal is altijd even sterk. 

Sterkere prikkel =

meer neurotransmitter =

hogere frequentie van actiepotentialen.

Adaptatie

Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel  van een receptorcel omhooggaan. 

De receptorcel reageert dan minder op de adequate prikkel. 

Dit heet gewenning of adaptatie. 

De snelheid waarmee adaptatie optreedt verschilt per type receptorcel (tast snel, druk of pijn nauwelijks). 

Adequate Prikkels

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

De ogen

Je knippert elke dag ongeveer 10.000x

Mensen met lichte ogen knipperen vaker dan mensen met bruine ogen

Wimpers houden stof en vuil tegen

Niezen met ogen open is onmogelijk (reflex!)

Met het linkeroog gesloten kan je niet over je linkerschouder kijken

Tranen bezitten bacteriedodende enzymen

Geef deze les vanuit de context van eten. Welk eten vinden de leerlingen lekker en wat is allemaal van planten gemaakt.

'

doel is vooral dat leerlingen snappen dat planten: vetten, koolhydraten, en eiwitten maken d.m.v. glucose.

Diepte zien

• Maak een grote prop papier
  
• Ga staan en gooi de prop papier over naar de ander. Iedere keer dat het lukt neem je allebei een stap naar achter.
  
• Herhaal deze proef maar doe dan 1 van je ogen dicht.
  
• Wie komt er het verst?
  
• Waarom gaat het bij de tweede keer minder goed?
  

Maak groepjes van twee

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Diepte zien

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Binnen in het oog

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Kleuren zien

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Kleuren zien

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Blinde vlek

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Pupil reflex

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Pupil reflex

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Accomoderen

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Accomoderen

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Accomoderen

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Verziend, bijziend en staar

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Verziend, bijziend en staar

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

1. Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven.
   
2. Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven.
   
3. Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven.
   
4. Je kunt de beeldvorming door de ooglenzen uitleggen.
   
5. Je kunt uitleggen hoe de pupilreflex werkt.
   
6. Je kunt de bouw en werking van het netvlies uitleggen.
   
7. Je kunt uitleggen hoe je diepte kunt zien.

Begrippen

prikkel, interne prikkel, externe prikkel, prikkeldrempel, impuls, impulsgeleiding, impulsfrequentie, harde oogvlies, hoornvlies, vaatvlies, iris, glasachtig lichaam, lensbandjes, straalvormig lichaam, accommodatiespieren, convergeren, divergeren, brandpuntsafstand, voorwerpafstand, beeldafstand, kringspieren, straalsgewijslopende spieren

Huiswerk