4. Samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen

Hoofdzinnen

Bijzinnen

Lesdoelen

1. Ik weet dat een samengestelde zin uit meerdere deelzinnen bestaat.

2. Ik weet dat een samengestelde zin minimaal één hoofdzin heeft.

3. Ik ken het verschil tussen een hoofdzin en een bijzin.

4. Ik weet wat nevenschikkende voegwoorden zijn.

5. Ik weet wat onderschikkende voegwoorden zijn.

6. Ik kan bijzinnen en hoofdzinnen herkennen in een samengestelde zin.

Tijdens de toetsweek hebben we geen gewone lessen.

Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin?

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Zorg voor warme kleren als je in het bos loopt.

Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin?

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Enkelvoudige of samengestelde zin?

Ik ben moe en ik heb geen zin om te gaan trainen.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Verander tijd: 'Ik was moe en had geen zin om te gaan trainen'.

'Ben' en 'heb' veranderen, dus 2 persoonsvormen, dus samengestelde zin. 

Merk op dat in allebei de zinnen het onderwerp naast de persoonsvorm staat. Het zijn dus allebei hoofdzinnen. 

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin bestaat uit hoofdzin(nen) en bijzin(nen). 

Als een samengestelde zin is opgebouwd uit twee of meer hoofdzinnen, dan is er sprake van nevenschikking. 

Hebben we te maken met hoofdzin en bijzin, dan is er sprake van onderschikking. 

Verschil hoofdzin en bijzin

In elke samengestelde zin zit minstens één hoofdzin. Die is het belangrijkst. 

In een hoofdzin staan de persoonsvorm en het onderwerp naast elkaar en er kan niets tussen komen te staan. 

 

Bij een bijzin staan persoonsvorm en onderwerp niet direct naast elkaar óf ze staan wel naast elkaar en je kunt er een woord (bijvoorbeeld morgen of niet) tussen zetten. 

Kenmerken hoofdzin

- ow en pv staan naast elkaar.

- Elke samengestelde zin heeft minimaal een hoofdzin.

- Een samengestelde zin kan uit alleen hoofdzinnen bestaan.

Kenmerken bijzin

- ow en pv staan niet naast elkaar of je kunt het woordje 'niet' of 'morgen' ertussen zetten.

- Niet elke samengestelde zin heeft een bijzin.

- Een samengestelde zin kan nooit alleen uit bijzinnen bestaan. 

Voegwoorden

In een samengestelde zin staat vaak een voegwoord. 

Nevenschikkende voegwoorden: deze verbinden twee hoofdzinnen met elkaar.

Voorbeelden:

 en, of, maar, want, dus

- 

Onderschikkende voegwoorden: deze verbinden een hoofdzin en bijzin met elkaar.

Voorbeelden: 

omdat, als, zodat, toen, wanneer dat

Mevrouw Luttema en meneer Boor gaan mee als extra begeleiders, maar dat is nog niet zeker.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + bijzin
4. Bijzin + hoofdzin

Naarmate hij ouder wordt, gaat hij meer op zijn vader lijken.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin

Ik koop vaak Oreo's, omdat ik koekjes lekker vind.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin

Het meisje slaat haar zusje en zij stompt haar broertje, omdat ze stom doen.

1. hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. hoofdzin + bijzin + bijzin

Sandy luisterde geïnteresseerd toen de geschiedenisdocent vertelde dat de middeleeuwse maatschappij was opgebouwd als een piramide.

1. Hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Hoofdzin + bijzin + hoofdzin
4. Hoofdzin + bijzin + bijzin

Bovenaan stond de keizer en onder hem kwam de adel en nog lager volgden de burgers en de boeren.

1. Hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + bijzin + hoofdzin

Wat de boeren op het land verbouwden, moesten ze deels afstaan aan hun heer, want diens personeel moest ook eten.

1. Hoofdzin + bijzin + bijzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + bijzin + hoofdzin

Als er gevaar dreigde, zochten de boeren bescherming op het kasteel, omdat ze achter de stenen muren relatief veilig waren.

1. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
2. Hoofdzin + bijzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + hoofdzin + bijzin

De heer bestreed met zijn ridders de vijand, opdat hij die zou verjagen, zodat zijn grondgebied onaangetast zou blijven.

1. Hoofdzin + bijzin + bijzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + hoofdzin + bijzin

Bijzinnen

Een bijzin is in zijn geheel een zinsdeel. Dat betekent:

Benoemen als ow-zin, lv-zin, mv-zin, nw.deel-zin, vv-zin, bwb-zin

De bijzin kun je vervangen door een of een paar woorden

Bijzinnen

Ow-zin:

Wat je op tijd eet, bederft niet.  (Dat/het)

Lv-zin:

Ik geloof wat je zegt. (het/dat)

Mv-zin

Wie ik geloof, geef ik de sleutel. (Hun, Haar, Hem)

Bijzinnen

Bwb-zin:

Omdat je zo lichtgelovig bent, waai je met alle winden mee. (Daarom)

Gezegde-zin (naamwoordelijk):

 Mijn opstel is niet geworden wat ik ervan verwacht had. (goed)

Bijzinnen

Vzv-zin:

Zij waren niet tevreden over wat er in de onderhandelingen was bereikt. (over dat)

Wie het vindt, mag het houden

1. Lijdend voorwerpzin
2. onderwerpzin
3. bijvoeglijke bijzin
4. bijwoordelijke bijzin

Ik vind de manier waarop je dat deed erg plezierig.

1. bijwoordelijke bijzin
2. meewerkend voorwerpzin
3. lijdend voorwerpzin
4. bijvoeglijke bijzin

Wie de leukste oplossing had, werd ook een prijs gegeven.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. vzv-zin
4. mw-zin

Hij wordt, wat zijn vader is.

1. lv-zin
2. ow-zin
3. gezegde-zin
4. bwb-zin

Nu weet zij dus, waarom ze werd gewaarschuwd.

1. lv-zin
2. mv-zin
3. gezegde-zin
4. bwb-zin

Zij waren niet tevreden over wat er in de onderhandelingen was bereikt.

1. lv-zin
2. vzv-zin
3. gezegde-zin
4. bwb-zin

Hij geeft de voorkeur aan wat zij daarover zei.

1. mv-zin
2. vzv-zin
3. gezegde-zin
4. bwb-zin

Pak je werkboek grammatica

1. Bestudeer blz. 32 en 33

2. Maak blz. 34