samenvatting Systeem aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.10 Systeem aarde

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

onderwerp ideeen?

Wie heeft er gekeken naar My life on our planet?

Welke tipping points zijn er?

Lesdoel

• Je begrijpt de directe en indirecte invloed van de hydrologische kringloop op de gesteentekringloop.
  
• Je begrijpt hoe de koolstofkringloop werkt en welke gevolgen deze heeft voor de aarde.
• Je kent de endogene en exogene krachten
• Je begrijpt de werking van vulkanen en aardbevingen

De sferen

beïnvloeden elkaar over en weer.

Systeem aarde:

• Klimaatsysteem: de aarde wordt verwarmd
• Platentektonieksysteem: de aarde moet zijn warmte kwijt
• Geodynamosysteem: een natuurlijke kerncentrale

Systeem aarde

De aarde is een groot dynamisch systeem waarin alle componenten met elkaar in interactie zijn.

De aarde is materieel gesloten er gaat nauwelijks tastbaar spul in of uit. Dit betekent dat alles rond blijft gaan, niets gaat verloren.

Bijvoorbeeld in de verschillende kringlopen.

De kringlopen

Overgang tussen de verschillende sferen.

Welke kringlopen zijn er?

Waar worden ze door aangestuurd?

Hydrologische kringloop

Gesteentekringloop

Koolstofkringloop

De koolstofkringloop

Zet de begrippen op de juiste plek

0

Kijk nog een keer naar de combinaties die je hebt gemaakt.

Klopt het?

Koolstofkringloop

1. Fotosynthese 
   
2. Vorming van veenlagen 
   
3. Vulkanisme 
   
4. Oceaan neemt CO₂ op 
   
5. Algen en schelpdieren sedimenteren 
   
6. Kalk verdwijnt naar mantel door subductie 
   

De koolstofkringloop

Koolstof zit opgeslagen in de atmosfeer, de lithosfeer, de biosfeer en de hydrosfeer.

De koolstof in de atmosfeer draagt bij aan het broeikaseffect van de aarde. 

Maar alle andere sferen zorgen juist dat dat broeikaseffect niet te sterk wordt. 

opdrachten H1

par 1:  1, 4, 6 en 7

par 2: 1, 2, 4, 6 tm 8

Huidige gebergtevorming: Alpiene fase

Gesteentekringloop

Gesteentekringloop

1. Stollingsgesteente

2. Sedimentgesteente

3. Metamorf gesteente

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Het broeikaseffect

1. De zonne-intensiteit is met 25% toegenomen
   
2. De concentratie CO₂ in de atmosfeer is afgenomen             van >90% naar 0,035%
3. De aarde is leefbaar gebleven door de opslag van CO₂ in de sferen. Voorbeeld?
4. De kringloop houdt zichzelf en systeem aarde in evenwicht

Het versterkte broeikaseffect

Toegenomen CO₂ concentratie in de atmosfeer sinds de industriele revolutie. 

Maar had meer moeten zijn gezien de grote hoeveelheid geproduceerde CO₂ -> weer opgeslagen in de biosfeer. 

De vraag blijft in hoeverre de mens de koolstofkringloop verstoord. 

Oefenen met paragraaf 2.10

Hierna maken we samen de verkorte leerroute van paragraaf 2.10. Opdracht 1 - 2 - 5

1a.
Op welke wijze nemen levende mensen en dieren dagelijks deel aan de koolstofkringloop

1b
Op welke wijze nemen levende planten deel aan de koolstofkringloop?

Alles heeft met alles te maken

1. juist
2. onjuist

De samenstelling van de atmosfeer wordt indirect beïnvloed door platentektoniek

1. juist
2. onjuist

Het broeikaseffect bestaat niet

1. juist
2. onjuist

In de kern van de aarde zit een thermostaat

1. juist
2. onjuist

Levende organismen beïnvloeden de temperatuur van de aarde

1. juist
2. onjuist

C. geodynamosysteem >> platentektonieksysteem

D. platentektonieksysteem >> geodynamosysteem

B. platentektoniek >> klimaatsysteem

A. Klimaatsysteem >> platentektoniek

1. Afvoer van warmte

2. Verwarming van de mantel

3. Samenstelling van de atmosfeer

4. Afbraak van gebergten

2c.
Leg uit op welke wijze het systeem van platentektoniek het klimaatsysteem beïnvloedt. Je uitleg moet een oorzaak - gevolg relatie bevatten

Lithosfeer <> atmosfeer

Atmosfeer <> hydrosfeer

Atmosfeer <>biosfeer

Biosfeer <> lithosfeer

Hydrosfeer <> lithosfeer

Lithosfeer <> lithosfeer

A. samenpersen

B. Vulkanisme

C. Metamorfose

D. Sedimentatie van de resten van algen en schelpen

E. Verwering

F. Subductie

G. Verdampen

H. opname door oceaanwater

I Fotosynthese

J Verrotten van planten

K. Wegzakken

5b.
Door welke 3 processen raakt de atmosfeer CO2 kwijt?

5c
Welke vier processen zorgen ervoor dat het CO2 gehalte van de atmosfeer toeneemt?