3.1 Machthebbers in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

3.1 Machthebbers in Europa

Aan het einde van deze les weet je:

• hoe koning Lodewijk XIV het Franse gebied uitbreidde en  zijn macht in Frankrijk vergrootte 
• Hoe de Engelse koning minder machtig werd
• Hoe Nederland werd bestuurd 

Maken deze les 2H

3.1 Machtshebbers in Europa

opdracht 1 t/m 6

werkboek blz. 63-64
Informatieboek blz.48-50

Huiswerk noteren in papieren agenda

Maken deze les 2V

3.1 Machtshebbers in Europa

opdracht 1 t/m 6

werkboek blz. 67-69
Informatieboek blz. 52-55

Huiswerk noteren in papieren agenda

Kenmerken van de Republiek der Nederlanden

• 7 gewesten (staatjes): Hol, Ze, Ut, Gld, Ov, Gr, Fr. 
  
• Holland machtigste gewest
  
• Het hoogste bestuur in elk gewest lag bij de Staten (vergadering met vertegenwoordigers van de steden en adel)
  
• De gewesten werkten samen in de Staten-Generaal over buitenlandse politiek, handel, leger en vloot)
  

De Republiek werd bestuurd door regenten uit rijke families/bovenlaag (oligarchie): gewone volk niks te vertellen. 

Stadhouder en de regenten

De bestuurders van het land werden regenten genoemd

Een machtige man was de stadhouder

Hij had leiding over het leger, de marine en sommige regenten

Andere machtige man was de raadpensionaris. Hij was politiek leider van de Republiek.

Regenten

Regenten kwamen altijd uit rijke families. De rijke mensen (handelaren) hadden het voor het zeggen

Stadhouder

De stadhouder was van adel (en dus geen regent). Hij was altijd een afstammeling van Willem van Oranje.

Stadhouder

• Opperbevelhebber van het leger en vloot
• Invloed op benoeming van regenten
• Nakomelingen van Willem van Oranje
• Hij kon roem vergaren door oorlog te voeren!

Raadpensionaris

• Soort president van de Republiek
• voorzitter van de Staten-Generaal
• afkomstig uit het belangrijkste gewest (Holland) in de Staten-Generaal
• Hij wilde rust en vrede om de handel veilig te stellen!
• Machtstrijd met de stadhouder (van Oldenbarnevelt en Maurits)

De stadhouder en de raadspensionaris

Omstreeks 1650 ontstond er weer een strijd tussen de stadhouder en de regenten. Na de dood van stadhouder Willem II besloten de Staten-Generaal om geen stadhouder meer te benoemen: stadhouderloos tijdperk ingesteld (1650-1672)

Johan de Witt werd raadpensionaris.

Johan van Oldenbarnevelt was raadpensionaris van de Staten van Holland tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij werkte lange tijd samen met Maurits van Oranje, maar werd persoonlijk slachtoffer van een door Maurits beheerst politiek proces dat leidde tot zijn executie.

Maurits van Oranje, prins van Oranje en graaf van Nassau was stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

Na de dood van stadhouder Willem II in 1650, moest Willem III nog geboren worden. Regenten gebruikte dit moment om de macht van de Oranjes te minderen. In een bijzondere vergadering van de Staten-Generaal (de Grote Vergadering) werd afgesproken om geen nieuwe stadhouder te benoemen. - Dirck van Delen, Grote Vergadering 1651, Rijksmuseum Amsterdam

Stadhouderloos tijdperk - groeide zelfverrijking door de regenten (kloof met gewone burgers)

Maken deze les 2V

3.1 Machtshebbers in Europa

opdracht 7 t/m 9

werkboek blz. 68-69
Informatieboek blz. 52-55

Huiswerk noteren in papieren agenda

Geef minimaal twee verschillen tussen het bestuur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en het bestuur van Nederland nu

Geef een overeenkomst tussen het bestuur van de Zeven Verenigde Nederlanden en het bestuur van Nederland nu

Staten-Generaal

stadhouder

regent

Staten

gewesten

oligarchie

de hoogste regent

het bestuur van een gewest

de bestuurders (in de Staten-Generaal)

een gebied dat zichzelf bestuurt

hier kwamen bestuurders samen om beslissing te maken op landsniveau

als een land bestuurd wordt door een klein groepje (rijke) mensen