J4-T3 De Nederlanden: van eenheid naar scheiding.Deel 2 (2e helft 16e eeuw)

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Historische vraag

Hoe verliep de relatie tussen de Nederlanden en de vorst Filips II?

België

Leerdoelen:

aan het eind van deze les
weet je hoe en waarom de Nederlanden zich verzetten tegen Filips II
kun je uitleggen wat de gevolgen hiervan waren

Karel V

Karel V (1506-1555)

Heer van de Nederlanden.

Landvoogd
  Vervangt Karel in de Nederlanden.

Stadhouder
  vertegenwoordigt Karel in een     
  gewest.

De Nederlanden rond 1550

- onderdeel van het Habsburgse Rijk

- geleid door keizer Karel V

- zeventien gewesten met eigen wetten 

Gewesten werken samen in de Staten-Generaal

- Belastingen voor de vorst

- Advies aan de vorst

Keizer Karel V

Keizer Karel V Staat hier hoog en centraal afgebeeld om zijn aanzien te benadrukken

Ferdinand I

Hier is Ferdinand I De broer van Karel V afgebeeld die de koning van het duitse rijk zou worden.

Fillips II

Hier rechts is Fillip II De zoon van Karel V Afgebeeld die koning van spanje en dus ook de nederlanden zou worden.

Neptunus

Hier is Neptunus Afgebeeld met een school aan zeemeerminnen/mannen om Karel V zijn macht over de zeegebieden aan te duiden.

Zuilen met de tekst 'Plus Ultra' en een Globe

'Plus Ultra' is de Wapenspreuk van Karel V.en  Hercules had 'Non Plus Ultra' geschreven op de zuilen van de straat van Gibraltar om aan te duiden dat dit het eind van de klasieke wereld was. Karel V veranderde dit om aan te duiden dat het niet het einde was. De globe maakt duidelijk dat de hele wereld zijn doel was.

3 Vreemdelingen

Hier zijn 3 Vreemdelingen afgebeeld die elk een werelddeel personifieren, Amerika Europa en Azie. Dit werdt gedaan omdat zijn rijk tot in elk werelddeel reikte.

3 royale

Deze Symboliseren de Gewesten van Karels rijk

1555 Karel V doet troonsafstand. (Allegorie)

Karel V verdeelt zijn rijk tussen zijn broer en zijn zoon. Wie krijgt wat?

1. Ferdinand: Spanje en de Nederlanden. Filips: Duitse rijk
2. Ferdinand: Duitse rijk Filips: Spanje en de Nederlanden
3. Ferdinand: Duitse Rijk en de nederlanden. Filips: Spanje
4. Ferdinand: Spanje Filips: Duitse rijk en Nederlanden

Filips II (1555-1581)

In 1555 wordt Filips II koning van Spanje en heer van de Nederlanden.

vanaf 1559 
Landvoogdes Margaretha van Parma bestuurt de Nederlanden.

Het botert niet goed tussen de Nederlanden en Filips II

Filips en de Nederlanden

• Filips wilde eenheid in zijn: regels en wetten waren overal hetzelfde. 
• Oude rechten van de gewesten gelden niet meer.
• Bestuur niet meer door Nederlandse edelen maar door Spaanse ambtenaren. Macht van de edelen in de Nederlanden wordt ingeperkt.
• Katholiek  is verplicht. Ketters (protestanten) worden zwaar  gestraft. De Nederlandse edelen moesten hiervoor zorgen.
  

Escorial

Het klooster-paleis van Filips II in Madrid. Filips was  niet graag in de Nederlanden. Het was er te koud en te vochtig en dat was slecht voor zijn reuma.

Filips was opgevoed in Spanje door monniken. Hij was fanatiek godsdienstig.. Zijn regering was sterk bepaald door het katholieke geloof: strijd tegen andere godsdiensten.

Toen er in 1559 vrede met Frankrijk kwam, kon hij eindelijk terug naar Spanje. In de Nederlanden hebben ze hem sindsdien niet meer gezien.

Drie redenen?

Noteer op de volgende slide drie redenen voor de slechte relatie tussen Filips en de Nederlanden. 

Welke 3 zaken droegen bij tot de slechte verstandhouding tussen Filips II en de Nederlanden?

GEVOLG →Verzet tegen Filips II in de Nederlanden stijgt.
OORZAAK :
De Nederlandse edelen wilden de macht terug die de absolutistische vorst had afgenomen.

onbeperkte alleenheerschappij

1. POLITIEK
2. SOCIAAL
3. CULTUUR
4. ECONOMIE

GEVOLG →Verzet tegen Filips II in de Nederlanden stijgt.
OORZAAK :
Filips II voerde dure oorlogen. Filips II verhoogde de belastingdruk op de rijke Nederlanden. De koopkracht van het volk daalde en de gewone mensen werden steeds armer.

1. POLITIEK
2. SOCIAAL
3. CULTUUR
4. ECONOMIE

GEVOLG →Verzet tegen Filips II in de Nederlanden stijgt.
OORZAAK :
Veel mensen in de Nederlanden werden protestant.
Filips liet iedereen die niet Rooms-Katholiek was vervolgen en ter dood veroordelen. Vaak was dat levend verbranden.

1. POLITIEK
2. SOCIAAL
3. CULTUUR
4. ECONOMIE

Filips is een zeer gelovig katholiek. Hij wil een einde maken aan de reformatie en het protestantisme uitroeien.

De inquisitie

Karel V was als streng katholiek reeds  de strijd aangegaan tegen 'ketters'.

Filips was nog fanatieker: het protestantisme moest uitgeroeid als onkruid.
In de Nederlanden bekeerden steeds meer mensen zich tot het Calvinisme.
Filips eiste van de Nederlandse edelen dat ze de zogenoemde ketters vervolgden en ter dood veroordeelden.
Die edelen...

Speciale kerkelijke rechtbank die zich bezighield met veroordeling van de ketters. Op de afbeelding de straf voor deze  "ketters" .

Die edelen zochten hulp bij Margaretha van Parma, de landvoogdes.

Een adviseur van Margaretha zou hier gezegd hebben:

N`ayez pas peur madame, se ne sont que des geux  Wees niet bang mevrouw het zijn slechts bedelaars.  Geux werd later verbasterd tot Geuzen. De naam die de Nederlandse opstandelingen zichzelf gaven.

1566 Smeekschrift der edelen

Lage edelen verzoeken de landvoogdes of de de protestanten in de Nederlanden niet zo streng wil vervolgen.

De Nederlandse Leeuw in een drukpers aangedraaid door Alva, Granvelle en Margaretha van Parma terwijl Don Frederik de leeuw vasthoudt. Onder de omstanders die toekijken bevinden zich de paus en de koning van Spanje

Filips II, de koning van Spanje

De Paus

Margaretha van Parma

Don Frederik, Spaanse legeraanvoerder en zoon van Alva

De Nederlandse Leeuw

De 'Pers van Verdrukking'

De hertog van Alva

De verscheurde privileges (rechten) van het land

De kapotte kroon van de leeuw

De 'gebroken vrijheid'

Kardinaal Granvelle, een belangrijke adviseur van Filips II

!

De Bookwidget over deze prent is je opdracht voor deze week. Ga naar ons Team Geschiedenis Staat je opdracht al beschikbaar?  Maak hem dan. Indien niet? Stuur een beleefd berichtje naar je leerkracht.

WIllem van Oranje

Hertog van Alva

Spaanse furie

Naar het Heilig Roomse Rijk gevlucht 

Stadhouder

Watergeuze

Generaal van Fillips II 

Unie van Utrecht

Unie van Atrecht

Raad van Beroerte

Vecht voor één centraal bestuur

Willem van Oranje

• Getrouwd met Lutherse 
  
• Openlijk tegen Filips II 
  
• Huurlegers
  
• Alva neemt bezittingen af
  
• Zoon ontvoerd 
  
• Protestant/calvinistisch

Wat zijn, volgens de Akte van Verlatinge (zie vorige slide) , de twee plichten van een goede vorst?

De kernboodschap staat in de laatste zin. Wat is die boodschap?

In 2014 kwam president Obama dit document bekijken in het Rijksmuseum. Waarom is dit document historisch zo belangrijk?

1. Het is geschreven door Willem Van Oranje en Obama is een afstammeling van hem.
2. De Amerikaanse grondwet is deels geïnspireerd op deze akte.
3. Het is het enige document uit de 16e eeuw dat bewaard is gebleven.

Alleen verder...

1581 Plakkaat van Verlatinghe

• De Noordelijke Nederlanden konden geen koning vinden : Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden = land zonder koning 
  

• Dit was uniek in de wereld

Erkenning van de Republiek

• 1596: Engeland en Frankrijk sloten met de Republiek een bondgenootschap tegen Spanje. Daarmee erkenden ze als eerste landen de onafhankelijkheid van de Republiek.
• 1648: Eind van de 80-jarige oorlog. Internationale erkenning van de Republiek.

Spaanse Armada

...en de vrede

• Verlies van de Spaanse Armada (1588)
  
  
• 1609-1621: Twaalfjarig bestand
  
  
• 1648 Vrede van Münster

1555

Vrede van Augsburg en troonsafstand Karel V (opvolger Filips II)

1572

Inname Den Briel door watergeuzen

Willem van Oranje uitgeroepen tot leider opstandige steden

1574

Ontzet van Leiden

1567

Willem van Oranje vlucht voor Alva naar Duitsland

Alva stelt de Bloedraad in (strenge vervolging ketters)

1568

Slag bij Heiligerlee: Willem valt met huurleger de Nederlanden binnen (begin 80-jarige oorlog?)

1566

Aanbieden Smeekschrift en Beeldenstorm

• Zuidelijke gewesten
  
  
• Katholiek
• Vrede met Filips II
• Unie van Atrecht

Noordelijke gewesten 

• Protestant/calvinistisch
  
• Trouw aan Willem van Oranje
• Unie van Utrecht

Tijdlijn 16e eeuw

______________________________________________________

1500

1600

1566:

Beeldenstorm

1517:

95 stellingen, Maarten Luther

Begin van protestantisme

1560:

Onvrede in de Nederlanden

1568:

De opstandelingen Spaanse troepen aan

1572:

Opstandelingen veroverden Den Briel.