V5 Poezie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3,4

Poëzie?

Definitie

Poëzie is een taaluiting waarbij een grote nadruk ligt op vorm, klank en beeldspraak.

Aan het einde van de les weet je wat de volgende begrippen betekenen:

• strofen
• haiku
• limerick
• sonnet
• rijmschema
• allusie
• semantisch veld
• alliteratie / assonantie

Haiku

Haiku is een vorm van Japanse dichtkunst,

 geschreven in drie regels 

waarvan de eerste regel 5, 

de tweede regel 7 

en de derde regel weer 5 lettergrepen telt.

Dikke huisjesslak,

ook jij beklimt de Fuji

– maar langzaam, langzaam

Kobayashi Issa (1763 – 1828)

De Limerick

A...   Er was eens een meisje uit Son,

A...   Die baalde al toen ze begon.

B...   Ze had dyslexie,

B...   Dus haat poëzie.

A...   Toch knap dat ze dit dan verzon.

• Het sonnet
  
• - heeft altijd 14 versregels
  
• - versregels worden verdeeld over octaaf en sextet.
  
• - octaaf kan worden verdeeld in twee kwatrijnen
  
• - sextet kan worden verdeeld in twee strofen van drie (terzet bij een sonnet)
  

• In een sonnet:
  
• - meestal een inhoudelijke tegenstelling
  
• - tegenstelling meestal bij overgang van octaaf naar sextet.
  
• - inhoudelijke wending heet "val" of "chute"
  

• Rijmschema's
  
• gekruist rijm: ABAB
  
• gepaard rijm: AABBCC
  
• omarmend rijm: ABBA
  

Eindrijm en rijmschema

De woorden aan het einde van de regel hebben dezelfde klank. Van het eindrijm kun je een rijmschema maken.

Wat wil je worden? vroeg de juf

't was in de derde klas

Ik keek haar aan en wist het niet

Ik dacht dat ik al iets was

-Wat is het rijmschema van het gedichtje?
'Wat wil je worden? vroeg de juf
't was in de derde klas
Ik keek haar aan en wist het niet
Ik dacht dat ik al iets was'

1. AABB
2. ABAB
3. ABCB
4. ABCD

Rijmschema

Wat wil je worden? vroeg de juf  A

't was in de 3de klas  B

Ik keek haar aan en wist het niet  C

Ik dacht dat ik al iets was  B

Geluk

Hij zocht het geluk, het grote 'hèt'

hij zocht, maar vond het niet

en vele malen hij met

een kluitje in het riet

hij zocht het geluk in het dal, aan de top

maar werd het zoeken moe

eerst toen hij zei: ik geef het òp

toen kwam het naar hem toe.

Geluk - rijmschema

Hij zocht het geluk, het grote 'hèt'  A

hij zocht, maar vond het niet  B

en vele malen hij met  A

een kluitje in het riet  B

hij zocht het geluk in het dal, aan de top  C

maar werd het zoeken moe  D

eerst toen hij zei: ik geef het òp  C

toen kwam het naar hem toe.  D

Allusie

Een stijlfiguur waarbij verwezen wordt naar een algemeen bekende tekst, figuur enz.

Er was eens....

...en hij zag dat het goed was.

Semantisch veld

Woorden die je met elkaar kan associëren liggen in hetzelfde semantisch veld

winter

Alliteratie of beginrijm

De eerste medeklinkers van een aantal woorden die bij elkaar in de buurt staan, zijn hetzelfde.

Iris

Ik ben geboren uit zonnegloren

En een zucht van de ziedende zee,

Die omhoog is gestegen, op wieken van regen,

Gezwollen van wanhoop en wee.

.....

Assonantie of klinkerrijm

Enkele woorden die bij elkaar in de buurt staan, hebben dezelfde klank, maar niet dezelfde eindletter(s).

Skelet

Mijn botten rammelen op mijn bekken

als stokjes op een trommel.

Ik dool op donkere zolders

door vieze, ouwe rommel.

.....

opdracht:

zoek in de tekst:

Beginrijm

Klankrijm

Het rijmschema

80 grannie op de aanrecht

We zoeken money, broer

We zoeken geen probleem

M'n neef gaat lang als hij z'n naam zegt

De consequenties van die libi in cocaine

Hij brengt het hier, ik krijg het daar weg

De concurrentie die heeft vaak slecht

Kleine jongen, beter doe je wat je ma zegt

Of heb je een clannie die paar doezoe elke maand legt?

80 grannie op de aanrecht