3.2 & 3.3 Chili beeft en brandt

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

3.2 Chili beeft

Leerdoelen par. 2

• Je kent alle begrippen van deze paragraaf
• Je weet hoe platen kunnen bewegen
• Je weet hoe een tsunami ontstaat
• Je weet wat een seismisch gat is
• Je weet hoe aardbevingen worden gemeten
• Je weet wat horsten en slenken zijn

Leerdoelen par. 2

• Je kan beschrijven en verklaren waarom Chili vaak wordt getroffen door zware aardbevingen
• Je kan beschrijven en verklaren wat er gebeurt bij subductie 
• Je kan beschrijven en verklaren hoe het Andesgebergte is gevormd

Aardplaten

Verschillende bewegingen van platen. 

Tegen elkaar

convergeren

Uit elkaar

divergeren 

Langs elkaar

transforme breuk 

Inzoomen op convergentie

Maken

Maak van par. 2: vraag 2

Nakijken

a Subductie is een vorm van convergentie (= het naar elkaar toe drijven van platen). Een van de twee botsende platen duikt weg onder de andere.

b Er duiken daar twee platen onder de Zuid-Amerikaanse plaat:

de Nazcaplaat en de Antarctische plaat

Nakijken

Chili

Platentektoniek (subductie) leidt tot:

• Gebergtevorming
• Aardbevingen
• Vulkanisme
• Trog

Soorten gebergten

1. plooiingsgebergten: convergente plaatgrens (Andes)

2. breukgebergte: divergente plaatgrens of horsten/slenken

Soorten gebergten

De Alpen zijn een jong gebergte.

Jonge gebergten	Oude gebergten
Hoog	Lager
Steile hellingen	Flauwe hellingen
Spitse bergtoppen	Afgeronde toppen
Diepe dalen	Minder diepe / bredere dalen

Maken

Maak van par. 2: vraag 7

Nakijken

a De Andes is een jong gebergte.

b Het heeft hoge toppen, scherpe bergkammen en diepe dalen.

Nakijken

Aardbevingen

• Platen schuiven over of langs elkaar.
• Dit gaat niet soepel, maar in schokken. 
  
• Plaat blijft hangen, druk bouwt op. 
  
• Op het moment van losschieten komen er trillingen vrij die te voelen zijn aan het aardoppervlak. 
  

Aardbeving

Hypocentrum: de plek waar de aardbeving plaatsvindt diep in de aarde

Epicentrum: de plek waar de aardbeving gevoeld wordt aan het aardoppervlak. Recht boven het hypocentrum. 

Epicentrum en hypocentrum

Maken

Maak van par. 2: vraag 1

Nakijken

a Het hypocentrum is het punt in de aarde waar de beving begint. Het epicentrum is de plek aan het aardoppervlak daar recht boven.

b 1 subductie: onder elkaar wegduiken

 2 langs elkaar schuiven

 3 divergentie: uit elkaar drijven

c subductie

Seismisch gat

Seismisch gat: Als in een gebied al een lange tijd geen aardbeving is geweest en in de omliggende gebieden wel.

Een aardbeving verlicht de druk op een bepaald punt.

Maar niet alle gebieden kennen even vaak aardbevingen.

Maken

Maak van par. 2: vraag 4

Nakijken

a In het gebied rond Illapel was al lange tijd geen zware aardbeving geweest. Zo’n gebied heet een seismisch gat.

b aan het gebied tussen de groene stippellijntjes rond de aardbeving van 1906 en de aardbeving van 1960 (Daaraan is te zien tot hoever die eerdere grote bevingen reikten. Ze kwamen niet tot de plek waar in 2010 de zware beving plaatsvond, met zijn vele naschokken. Dat gebied was al sinds 1835 zonder aardbeving geweest.)

Tsunami

Aardbeving onder de zee: zeebeving

• Plaat schiet los
  
• Brengt zeewater in beweging
  
• Vloedgolf
  

Tsunami

3.2 Chili brandt

H6.3 Chili brandt

Leerdoelen par. 3

• Je kent de begrippen van deze paragraaf
• Je kent de verschillende soorten vulkanen
• Je kent de verschillen tussen explosief en effusief vulkanisme 
• Je kent de verschillen tussen de endogene en exogene krachten

Leerdoelen par. 3

• Je kan de verschillende onderdelen van de gesteentekringloop benoemen en verklaren
• Je weet wat een pyroclastische stroming is

Soorten vulkanen

Soorten vulkanen

kenmerken stratovulkaan

• kegelvorm
• ontstaat op plaatsen waar aardplaatsen naar elkaar toe bewegen. (subductie)
• magma dik en stroperig, hierdoor veel druk en explosieve uitbarsting met veel as.

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Vulkaan heeft brede basis en flauwe hellingen

- Twee platen bewegen uit elkaar

- Dunne lava stroomt ver weg

-  Lijkt op schild Romeinse soldaat

- Niet explosief

Ontstaanswijze & kenmerken

Caldera

• Explosieve uitbarsting door stratovulkaan
• Krater
• Kratermeer
• Soms een nieuwe vulkaan boven op de caldera

Hotspot

Maken

Maak van par. 3: vraag 4-7-9

Nakijken

4a Het magma verstopt de kraterpijp en belemmert de uitstroom van nieuw magma dat vanuit de mantel wordt aangevoerd. Hierdoor neemt de druk enorm toe.

b De lava stolt snel en stroomt niet ver weg. De lava is taai-stroperig.

Nakijken

7a Een hotspot is de top van een mantelpluim dicht bij het aardoppervlak.

b op de Nazcaplaat

c naar het oosten

d  Nee

e De mantelpluim en de hotspot bewegen niet.

Nakijken

9

Nakijken

7b De hotspots liggen (volkomen willekeurig) onder de platen en niet aan de randen. 

Gesteentekringloop

Maken

Maak van par. 3: vraag 1

Nakijken

b Opheffing is het omhoog komen van een deel van het aardoppervlak.

c Eén verschil gevraagd, bijvoorbeeld:

 1) Graniet stolt langzamer dan basalt.

 2) Graniet heeft een kleinere soortelijke massa dan basalt.

 3) Graniet bestaat uit verschillend gekleurde kristallen; basalt is een grijze massa.