5 - Les 3 - Canonliteratuur: canon of kanon?

• Nederlands
• Secundair onderwijs

5 - Canonliteratuur

Les 3 - Canon of kanon?

pg.9

1. inleiding

pg.23

Lijstjes

drie groepjes van 3-4:

Maak een lijstje met de top 5:

• Beste sporters van de laatste 50 jaar
• Beste muzikanten van de laatste 50 jaar
• Beste acteurs van de laatste 50 jaar
• Beste schrijvers van de laatste 50 jaar

Bespreking lijstjes

Stel je top 5 voor aan de klas en motiveer je keuze

• Hoe is het gesteld met de diversiteit in de keuzes van leerlingen? 
• Is er een evenwicht man/vrouw? westers/niet-westers? 

pg.23

We bekijken een vooropgestelde lijst met "beste literaire Nederlandse werken," de canon

Psst... In onze school komt de canon wel heel dichtbij. Wie zoekt die vindt!

literairecanon.be

Wie zoekt die vindt, De canon 

Van welke titels en auteurs heb je al gehoord?

Van welke titels heb je al eens een fragment gelezen?

pg.23

Per twee

pg.23

pg.23

2. canon of kanon?

pg.23

Les 8 - canonwerken uit de middeleeuwse literatuur

pg.80

pg.80

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Mariken van Nieughem

pg.86

literairecanonindeklas.be

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Wat betekent de uitspraak:

Je ziel verkopen aan de duivel? 

• Zou jij je ziel verkopen aan de duivel?

Mariken van Nieumeghen' (ca. 1515) is een van de bekendste, meest geliefde en meest leesbare, overgeleverde rederijkersteksten.

Betekenis: Als je eenmaal met iets slechts begonnen bent kun je niet meer terug. Hij heeft zijn ziel aan de duivel verkocht. Hij doet alleen maar slechte dingen.

Rederijkers

Naar het einde van de middeleeuwen verplaatst het economische zwaartepunt zich van de adel naar de rijke burgers in de steden. In de loop van de 14e eeuw begint de stad zich meer en meer te ontplooien als een literair centrum. De burgers beginnen zelf te lezen en te schrijven. Een belangrijke uitvinding rond 1450 is de boekdrukkunst, die de verspreiding van literaire en andere werken op grote schaal mogelijk maakt. Daardoor wordt genieten van literatuur een individuele bezigheid.

In de nieuwe samenleving ontstaan de rederijkerskamers of ‘Cameren van Rhetorica’. Dat zijn literaire verenigingen georganiseerd als gilden. De rederijkers laten elkaar hun gedichten en toneelstukken lezen en tijdens het landjuweel (een toneelwedstrijd) voeren de kamers uit verschillende steden hun beste toneelstukken op. Die activiteit gaat meestal gepaard met uitbundige feesten.

TW

pg.168

Verhaal + context

eigen materiaal

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Voor we een fragment bestuderen, gaan we dieper in over het verhaal en de literair-historische context van dit werk. 

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Neem notities bij het bekijken van de volgende video. Zoek de volgende informatie:

• Waarom wordt Mariken verstoten door haar tante?
• Wat is haar relatie met de duivel? 
• Hoe eindigt haar relatie met de duivel? 

Mariken Van Nieumeghen - het verhaal

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Neem notities bij het bekijken van de volgende video. Focus je op:

• Welke soort tekst is dit? 
• Wanneer is het geschreven?
• Wat was het doel van dit werk voor de middeleeuwse toeschouwer?
• Welke relevantie heeft de figuur Mariken nu? 

Mariken Van Nieumeghen - De literair-historische context + hedendaagse relevantie 

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

We maken een klein testje waarbij je je notities mag gebruiken. 

Oefeningen - 5 - Les 3+8 - Luistertoets Mariken van Nieuweghem

mirakelspel

Het mirakelspel is een laat-middeleeuwse of vroegmoderne vorm van straattheater. Het doel is om geloofswaarheden over te brengen, door visuele uitbeelding van het alledaagse leven in zijn meest dramatische aspecten. Huizen en straten vormen het decor van de toneelstukken. Uit overgeleverde teksten blijkt dat er veel gebruikgemaakt werd van theatrale effecten om bijvoorbeeld aardbevingen en branden zo realistisch mogelijk weer te geven. Er zijn diverse Duitse, Franse en Engelse mirakelspelen bekend. In het Nederlands is Mariken van Nieumeghen (uit het begin van de 16e eeuw) het bekendste voorbeeld.

Voorkennis

Wat weet je nog over Middelnederlandse literatuur?

• theocentrisme
• standenmaatschappij
• feodaliteit
• mondelinge traditie
• rol van de vrouw
• hoofs 

Wat je moet onthouden over Mariken van Nieuweghem krijg je op een hand-out

Documenten - 5 - Les 3+8 -  Mariken van Nieuweghem

Fragment

pg.86

pg.86

Lees de scène uit het toneelstuk

Waar plaats je dit in het verhaal?  

pg.86

Per twee

pg.86

pg.86

Per twee

pg.86

een moderne verwerking van een vroegmodern mirakelspel

pg.86

Modern mirakelspel

Werk samen: Je kiest één scène uit het theaterstuk van Mariken van Nieumeghen. Neem dit door en voorzie regieaanwijzingen: hoe zouden jullie dit op de planken brengen?  Vul de voorbereiding in in Google Classroom. Kies één van de volgende scènes:

• Mariken wordt verstoten door haar tante
• Mariken ontmoet de duivel
• De duivel wil Mariken vermoorden wanneer ze hem wil verlaten. 

Google Classroom - Thema 6

• opdracht: Mariken Van Nieumeghen 

Criteria

Interpretatie (individueel)

Interactie (bijdrage groepswerk)

• Je beantwoordt de vijf vragen grondig en uitgebreid. Je begrijpt de literaire tekst en je verwoordt dit in een doordachte interpretatie. Je legt steeds verbanden met de tekst.

• Jullie gaan uitgebreid in interactie over het theaterfragment. Iedereen is aan het woord en jullie bespreken elke vraag tot in de puntjes. Jullie komen tot een gezamenlijk antwoord.

/ 4,5

/ 2,5

/ 10

Criteria

Uitwerking toneelstuk: brainstorm (groepswerk)

Uitvoering toneelstuk

• Jullie komen tot een originele en uitgebreide uitwerking van de toneeltekst.

• Je brengt de tekst expressief voor. Je doet dit met een gepaste expressie en intonatie.

/ 1,5

/ 1,5

/ 10

Diversiteit in de canon

eigen materiaal

platform.ididdit.be

literairecanon.be

Discussie

De canon is niet inclusief

Een revolverschot

eigen materiaal

Nederlands specifiek