Lezen: Hoofd- en bijzaken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom!

1. Leg je telefoon in de telefoontas.
2. Ga rustig zitten en pak je spullen erbij. 
3. Begin alvast met lezen.

Lesdoelen

Aan het eind van deze les..

.. kun je hoofd- en bijzaken onderscheiden in een tekst.

Hoofd- en bijzaken

De belangrijkste informatie in een tekst noemen we de hoofdzaken. Wat niet zo belangrijk is, zijn de bijzaken. De hoofdzaken van een tekst vind je vaak op voorkeursplaatsen, zoals de inleiding en het slot van een tekst.

Kernzin

De hoofdzaak van een alinea staat vaak in de kernzin. Dat is meestal de eerste zin van de alinea en soms de laatste. In de zinnen voor of na de kernzin staat dan een nadere uitleg of een voorbeeld.

Waar staat de kernzin?

De kernzin is ook weleens de tweede zin. De eerste zin kan dan het verband met vorige alinea’s aangeven, zoals: 

Er is nog een manier om mensen te leren kennen.

Soms heeft een alinea geen kernzin. Dan moet je zelf de hoofdzaak bepalen.

Een overzicht..

Hoofdzaken	Bijzaken
- belangrijk - inleiding en slot - kernzin (vaak 1e zin alinea of laatste)	- minder belangrijk - voorbeelden, getallen

Tekst 1: Loflied op de oude liefdesbrief

In een van de oudste Nederlandse liefdesbrieven schrijft ene Maarten aan zijn geliefde: ‘Ic scijnke hu mijn herte, ziel ende lijf.’ In modern Nederlands: Ik geef me helemaal aan je over. Maarten bedacht zijn woorden waarschijnlijk zelf, wat in die tijd erg bijzonder was. Vroeger was het namelijk de gewoonte om het schrijven van liefdesbrieven aan een beroepsschrijver over te laten of iets te kopiëren uit een boek met voorbeeldbrieven.

Je krijgt de opdracht om aan iemand het belangrijkste uit de tekst te vertellen. Daarvoor moet je één zin uit de tekst gebruiken. Welke zin kies je en waarom?

Tekst 1: Loflied op de oude liefdesbrief

In een van de oudste Nederlandse liefdesbrieven schrijft ene Maarten aan zijn geliefde: ‘Ic scijnke hu mijn herte, ziel ende lijf.’ In modern Nederlands: Ik geef me helemaal aan je over. Maarten bedacht zijn woorden waarschijnlijk zelf, wat in die tijd erg bijzonder was. Vroeger was het namelijk de gewoonte om het schrijven van liefdesbrieven aan een beroepsschrijver over te laten of iets te kopiëren uit een boek met voorbeeldbrieven.

Je krijgt de opdracht om aan iemand het belangrijkste uit de tekst te vertellen. Daarvoor moet je één zin uit de tekst gebruiken. Welke zin kies je en waarom?

De zin die je moet kiezen, is de laatste: Vroeger was … met voorbeeldbrieven.

Daarvóór wordt een voorbeeld gegeven (de liefdesbrief van ene Maarten) en voorbeelden zijn niet het belangrijkste van een tekst.

Tekst 2: Hoi, met Zweden

Normaal gesproken bel je alleen met mensen en bedrijven, maar nu kun je dat ook met een land doen. Zweden heeft namelijk een telefoonnummer gekregen en als je dat belt, krijg je een willekeurige inwoner van het land aan de lijn. Wat moet het interessant zijn om eens niet gebeld te worden door familie, vrienden of zakelijke contacten, maar door een volslagen vreemde. Dit lijkt me een leuke verrassing tussendoor. Misschien worden mensen hierdoor ook wel minder eenzaam.

Naar: Lotte, www.sevendays.nl, op 15 april 2016

Wat is van deze tekst de kernzin? Schrijf de eerste twee en laatste twee woorden op.

Tekst 2: Hoi, met Zweden

Normaal gesproken bel je alleen met mensen en bedrijven, maar nu kun je dat ook met een land doen. Zweden heeft namelijk een telefoonnummer gekregen en als je dat belt, krijg je een willekeurige inwoner van het land aan de lijn. Wat moet het interessant zijn om eens niet gebeld te worden door familie, vrienden of zakelijke contacten, maar door een volslagen vreemde. Dit lijkt me een leuke verrassing tussendoor. Misschien worden mensen hierdoor ook wel minder eenzaam.

Naar: Lotte, www.sevendays.nl, op 15 april 2016

Wat is van deze tekst de kernzin? 

Tekst 2 – De kernzin is de tweede zin: Zweden heeft … de lijn.

Tekst 3: Flirten vanuit de ja-stand

Als het op flirten aankomt, zijn de Nederlanders het meest bescheiden volk in Europa. Zomaar oogcontact maken, op straat of in de trein – ze durven het niet. Als je gewoon met de trein van A naar B wilt, zit je toch niet te wachten op een knipoog van een medepassagier? Laat staan dat je reageert op een vraag of opmerking. Liever duik je in je mobiel of ga je uitgebreid het voorbijrazende landschap bestuderen, ook al heb je dat al duizend keer gezien.

Naar: Wilfred Simons, Noordhollands Dagblad, 13 februari 2014

Wat is van deze tekst de kernzin? Schrijf de eerste twee en laatste twee woorden op.

Tekst 3: Flirten vanuit de ja-stand

Als het op flirten aankomt, zijn de Nederlanders het meest bescheiden volk in Europa. Zomaar oogcontact maken, op straat of in de trein – ze durven het niet. Als je gewoon met de trein van A naar B wilt, zit je toch niet te wachten op een knipoog van een medepassagier? Laat staan dat je reageert op een vraag of opmerking. Liever duik je in je mobiel of ga je uitgebreid het voorbijrazende landschap bestuderen, ook al heb je dat al duizend keer gezien.

Naar: Wilfred Simons, Noordhollands Dagblad, 13 februari 2014

Wat is van deze tekst de kernzin? Schrijf de eerste twee en laatste twee woorden op.

Tekst 3 – De kernzin is de eerste zin: Als het … in Europa.

Welk verband staat in deze zin?
Zijn vriendin staat altijd voor hem klaar: ze is dus erg aardig.

1. Opsomming
2. Oorzaak-gevolg
3. Conclusie
4. Tegenstelling

Welk verband staat in deze zin?
In deze winkel haal ik lekkere dingen, zoals taart en chocola.

1. Concluderend
2. Oorzakelijk
3. Redengevend
4. Vergelijkend

Welk signaalwoord geeft een redengevend verband aan?

1. Dat houdt in
2. In vergelijking met
3. Want
4. Het gevolg is dus

"Verwijder eerst het stickertje, druk daarna op de startknop."
Wat zijn de signaalwoorden voor de volgorde van tijd?

1. druk, eerst
2. startknop, daarna
3. verwijder, eerst
4. eerst, daarna

Zelf aan de slag

Maken: Cursus 1, §5 Hoofd- en bijzaken, opdr. 2 en 7

Alles af?

1. Kijk je werk zorgvuldig na + verbeter waar nodig.

2. Huiswerk ander vak afmaken.

3. Leren toets / lezen.