Th 10 BS 2 - DNA-replicatie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

TH 10 BS 2 

Leerdoel

1. Je kunt het proces van DNA-replicatie toelichten en beschrijven hoe DNA-replicatie plaatsvindt. 

Begrippen BS2

S-fase

mitose

DNA-replicatie

helicase

replicatiebel

primer

DNA-polymerase

afleesrichting

leidende streng (leading strand)

Okazaki-fragmenten

DNA-ligase

volgende streng (lagging strand)

telomeer

primase

single strand binding proteins

basenvolgorde

vrije nucleotiden

Op internet staan veel plaatjes van DNA. Heeft de tekenaar van dit plaatje de basen goed getekend?

1. Ja
2. Nee

In welk deel van de celcyclus vind DNA replicatie plaats?

1. G1 fase
2. G2 fase
3. S fase
4. M fase

Wat is het doel van DNA replicatie?

1. Mitose
2. Celdeling
3. Een exacte kopie maken
4. Zowel A, B als C

Celdeling

Door middel van celdeling maak je van een cel een identieke dochter cel. Deze cel moet dus ook hetzelfde DNA hebben.

Celdeling start dus ook altijd met het kopieren van DNA, ook wel replicatie genoemd.

DNA-replicatie vindt plaats tijdens de S-fase

(binas tabel 71D)

 

DNA replicatie (S- fase van mitose): Welke cel kan dit niet?

1. Huidcel
2. Spiercel
3. Rode bloedcel
4. Levercel

Bouw van DNA

Nucleotide = suiker + fosfaat + base 

'5 uiteinde: een fosfaatgroep

'3 uiteinde: een OH-groep

Leesrichting: 3' naar 5'

(DNA polymerase van 5' naar 3')

Welke moleculen hebben we nodig voor DNA-replicatie?

Welke moleculen hebben we nodig voor DNA-replicatie?

Helicase

Dubbelstrengs DNA

Primase

Vrije nucleotiden

DNA polymerase 

SSBPs

Ligase

Beschrijf kort en krachtig de eerste stap van DNA replicatie

  stap 1            

1. Waterstofbruggen van de        basenparen worden vanaf        replicatiestartpunt in twee        richtingen verbroken door        enzym helicase.

2. Ds-DNA wordt ss-DNA.

3. Hierdoor ontstaat een              replicatiebel.                          

-> replicatiebel 

Beschrijf kort en krachtig de TWEEDE stap van DNA replicatie

stap 2

Single-strand DNA-binding proteins (SSBP's) binden aan het ssDNA, zodat de H-bruggen niet worden hersteld 

Beschrijf kort en krachtig de DERDE stap van DNA replicatie

stap 3

De primer hecht aan het ssDNA aan de 3' kant.

• primers worden door het enzym primase gemaakt 
• primer is complementair 

Beschrijf kort en krachtig de VIERDE stap van DNA replicatie

DNA-polymerase

• werkt vanaf de 3'-kant
• vanaf 3' kant primer worden dNTPs (deoxynucleotidetrifosfaat) toegevoegd. 
• Hiervoor wordt energie gebruikt door splitsen van 2 fosfaatgroepen.
• dAMP, dTMP, dGMP, dCMP

DNA replicatie

Afleesrichting DNA polymerase: 3' naar 5' uiteinde

Nieuwe streng wordt gemaakt in richting 5' naar 3' uiteinde.

Nucleotide bindt dus aan 3' uiteinde

Beschrijf kort en krachtig de VIJFDE stap van DNA replicatie

Lagging strand

in de andere richting wordt er gebruik gemaakt van Okazaki-fragmenten

• kleine stukjes DNA die worden ingebouwd 
• stukjes worden door        DNA ligase aan elkaar gemaakt

Primase

RNA Primer

SSBP's

DNA-polymerase

Helicase

Okazaki fragment

DNA-ligase

Zet de 7 stappen van replicatie in de juiste volgorde 

1

2

3

4

5

6

7

Primase maakt korte RNA primers die functioneren als startpunt van DNA polymerase

Ligase verbindt alle DNA fragmenten aan elkaar.

RNA primers worden vervangen door DNA nucleotiden

replicatie start bij een ori (replicatie startpunt)

single strand binding proteins voorkomen dat het dna weer dubbelstrengs wordt.

Helicase verbreekt de waterstofbruggen en maakt dsDNA ssDNA

DNA polymerase bindt een primer en verlengd deze aan de 3' uiteinde.

Zie plaatje: Hoe noemen we de met 'b' aangegeven lijn van het DNA?

1. Okazaki fragment
2. Volgende streng (LAGGING)
3. DNA polymerase
4. Leidende streng (LEADING)

Na replicatie bestaat een chromosoom uit 2 chromatiden (bevat een centromeer)

Tijdens mitose gaan chromatiden uit elkaar.

Waarom centromeer belangrijk? 

Telomeren en veroudering

RNA-primer uiteinde DNA-streng wordt verwijderd.

Hierdoor kan het uiteinde van een enkelvoudige DNA-keten niet worden gerepliceerd, en wordt verwijderd.

• Het DNA-molecuul wordt korter.

Om DNA-schade te voorkomen bezitten de uiteinde van chromosomen: telomeren.

Telomeer

• niet-coderend DNA
  
• beschermd de uiteinde 
  
• repeterend: 5' TTAGGG 3'
• na elke celdeling korter 
• na 50 delingen 1/5 over
• bepaald levensduur van organisme 

Eukaryoten hebben telomeren, maar prokaryoten niet. Leg uit waarom dat zo is.

vraag 8

Wat is niet waar over het telomeer?

1. Celdeling is beperkt door de lengte van telomeren
2. De telomeerlengte kan verlengen tijdens het leven.
3. Een telomeer bevat geen coderend DNA
4. Een telomeer is een deel waarin repetitief DNA ligt.

Doelstelling 10, vraag 1
-Bep zegt dat DNA-replicatie plaatsvindt tijdens de interfase.
-Pieter zegt dat na DNA-replicatie een chromosoom uit twee chromatiden bestaat.
Wie heeft (hebben) gelijk?

1. Geen van beiden
2. Alleen Bep
3. Alleen Pieter
4. Beiden

Welk kenmerk van ons erfelijk materiaal is niet universeel bij levende organismen?

1. De aaneenschakeling van desoxyribose en fosfaat
2. De aanwezigheid van 4 basen: A, C, T en G
3. De aanwezigheid van twee complementaire strengen
4. De sequentie van de nucleotiden

Hoe heet het enzym dat nodig is om nieuwe nucleotiden in te bouwen in een DNA molecuul?

1. DNA-synthase
2. DNA-polymerase
3. DNA-helicase
4. DNA-fantastase

DNA helicase is het enzym dat...

1. zal zorgen voor de ontwinding van DNA
2. breekt de DNA keten open
3. houdt de DNA keten open
4. het DNA verdubbelt

Wat doet DNA-ligase?

1. De DNA ketens uit elkaar halen
2. De Okazaki fragmenten aan elkaar koppelen
3. Nieuwe nucleotiden inbouwen
4. Startpunt van replicatie

Hoe wordt een DNA molecuul altijd afgelezen?

1. Van 5' uiteinde naar 3' uiteinde
2. Van 3' uiteinde naar 5' uiteinde

Wat is een primer?

1. Stukje DNA gemaakt door ligase
2. Stukje RNA gemaakt door primase
3. Stukje RNA gemaakt door polymerase
4. Stukje DNA gemaakt door helicase

Leerdoel

1. Je kunt het proces van DNA-replicatie toelichten en beschrijven hoe DNA-replicatie plaatsvindt. 

Heb je de leerdoelen onder de knie?

😒🙁😐🙂😃

Waren er lastige onderdelen?
Of heb je nog vragen over bepaalde onderdelen?