Nepnieuws en commerciële invloeden van buitenaf ingekort

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Nepnieuws en 

commerciële invloeden van buitenaf

Lesdoelen

• begrijpen dat websites, e-mails of online postings niet altijd ‘waar’ hoeven te zijn;
  
• leren hoe (spear)phishing werkt en waarom het een bedreiging is; 
• online bedrog leren herkennen; 
• nepnieuws leren herkennen.

Nieuws en nepnieuws

Nieuws en nepnieuws

• Nieuws: berichten over belangrijke dingen die kortgeleden gebeurd zijn
  
• Nepnieuws of fake news zijn berichten die volledig en aantoonbaar verzonnen zijn, maar wel als echt gepresenteerd worden

Sluikreclame

Sluikreclame

Hoe werkt sluikreclame?

Soms worden er in filmpjes of op tv producten of merken aangeprezen, maar is het niet duidelijk dat het gaat om reclame. Dan spreken we van sluikreclame. Een voorbeeld daarvan is product placement: bepaalde producten komen duidelijk met merknaam in beeld.

Sluikreclame zie je ook terug op sociale media zoals Instagram en Snapchat. Invloedrijke mensen op sociale media (influencers) krijgen vaak betaald om merken of producten onder de aandacht te brengen, maar vertellen dat er niet altijd bij.

Daar komt wel verandering in. Dankzij nieuwe regels, gebaseerd op de per 1 november 2020 gewijzigde Mediawet, mogen populaire vloggers hun kijkers niet meer aansporen producten te kopen. Ook mogen ze niet langer producten ‘overmatige aandacht’ geven. Wanneer deze nieuwe regels precies ingaan is nog niet bekend. Ook moet nog op Europees niveau vastgelegd worden wie er precies onder vallen.

Is dit nieuws of nepnieuws?

1. Nieuws
2. Nepnieuws

Zijn jullie weleens ergens ingetrapt?

1. Ja
2. Nee

Deepfake

Deepfake is een verzamelnaam voor software waarmee je nepvideo’s kunt maken die bijna niet van echt te onderscheiden zijn. Met deze software kun je iemand dingen laten zeggen of doen die hij of zij in werkelijkheid nooit gezegd of gedaan heeft.

Deepfake kan het in de toekomst steeds moeilijker maken om te zien of een video echt of nep is. Wat is een deepfake precies en hoe herken je het? En wat zijn de mogelijke gevolgen voor onze samenleving?

Deep fake

Deepfake is een verzamelnaam voor software waarmee je nepvideo’s kunt maken die bijna niet van echt te onderscheiden zijn. Met deze software kun je iemand dingen laten zeggen of doen die hij of zij in werkelijkheid nooit gezegd of gedaan heeft

 

Deepfake kan het in de toekomst steeds moeilijker maken om te zien of een video echt of nep is. Wat is een deepfake precies en hoe herken je het? En wat zijn de mogelijke gevolgen voor onze samenleving?

Phishing

Woordenlijst

Phishing: iemand verleiden om zijn persoonsgegevens (zoals naam, adres,

telefoonnummer, wachtwoorden, bankgegevens, etc.) te delen. Meestal door middel van
een e-mail of via een nagebootste website (van bijvoorbeeld een bank).

Scam: een aanbieding die te mooi is om waar te zijn. Bijvoorbeeld: aanbiedingen om veelgeld te verdienen met weinig werk. Een 'scammer' is dus een oplichter;

Spearphishing: een speciale vorm van phishing waarbij iemand jou persoonlijk 

aanspreekt en dingen van je lijkt te weten, zoals de namen van je ouders, de naam van jehond of de namen van je broers en zusjes, wat een betrouwbare indruk maakt.

URL (uniform resource locator): in het dagelijks spraakgebruik betekent 'URL' meestal 'het
adres van een webpagina', zoals https://www.buienradar.nl (bovenaan in je browser, in de adresbalk). 

Whatsapp fraude

• Ziet de site er even professioneel uit als andere websites die je kent en vertrouwt, met het gebruikelijke logo van het product of het bedrijf, en met tekst zonder spelfouten? 

• Stemt de URL van de site overeen met de naam van het product of het bedrijf dat je zoekt?

• Staan er spelfouten in? Soms is er nét een lettertje verschil.

• Zijn er spamachtige pop-ups? 

• Begint de URL met ‘https’ en zie je een hangslotje? Zo ja, dan betekent dit dat de verbinding veilig is.

Checklist 1

Bespreek de technieken om te controleren of iets vals is of niet. Maak eventueel een hand-out van de checklist.

• Wat staat er in de kleine lettertjes? (Dat is waar het gevaar in schuilt.)

• Biedt de e-mail of de site iets aan dat te mooi is om waar te zijn, zoals de kans om veel geld te winnen? Zo ja, dan is dat altijd verdacht.

• Klinkt de boodschap een beetje vreemd? Alsof ze je kennen, maar je er bent toch niet helemaal zeker van? Bespreek het met je ouders, een docent, of een andere volwassene die je vertrouwt.

• Voor de meest recente waarschuwingen en tips: zie Fraudehelpdesk.nl en de pagina over phishing op Politie.nl.

Checklist 2

Bespreek de technieken om te controleren of iets vals is of niet. Maak eventueel een hand-out van de checklist.

NEP

ECHT

Mogelijk antwoord:

Waarschijnlijk echt. Er is een veilige verbinding (https) en er worden geen privézaken van je gevraagd. Wel kun je nog even checken of deze webwinkel echt bestaat. Zoek bijvoorbeeld reviews erover.

NEP

ECHT

Mogelijk antwoord:

Voorbeeld 4: Nep. Zielig gedoe over arme leraren, een aanbod dat ‘te mooi is om waar te zijn’ (1 miljoen euro beloning), en ‘speciaal voor jou’. Bovendien wordt gevraagd om je bankgegevens te mailen, wat je natuurlijk nooit moet doen.

NEP

ECHT

Mogelijk antwoord:

Geen veilige verbinding (http in plaats van https), wat zéker voor het opvragen van persoonlijke informatie beslist nodig zou zijn, en een rare URL met twee keer .com erin.

Samengevat

Samenvatting

• Nepnieuws is ‘nieuws’ dat lijkt op echt nieuws, maar niet waar is.
  
• Nepnieuws dat bedoeld is om te misleiden, is schadelijk. Bijvoorbeeld omdat het je stemgedrag kan
  beïnvloeden. Dat is slecht voor onze democratie. 
• Er zijn manieren om te controleren of iets nepnieuws is, maar we zullen ook steeds vaker specialisten
   nodig hebben (zoals journalisten, wetenschappers en andere organisaties) die voor ons de nieuws-checks doen. 
• Het is belangrijk om te weten welke nieuwe technieken er zijn, zoals deepfake, zodat je weet hoe je misleid kunt worden. 
• Blijf altijd je gezonde verstand gebruiken.
  
• Wees altijd op je hoede voor valse berichten (phishing) en identiteitsdiefstal, ook als het bericht lijkt te komen van een vriend of familielid, als je twijfelt vraag iemand om advies.

Bedankt!

De volgende les:

Online pesten

Voor vragen of informatie, mag je altijd een mailtje sturen naar:

[e-mail]

Denk jij dat de influencer waar jij graag naar kijkt, reclame maakt

1. Ja
2. Nee