3.1B: Het Domein en het Hofstelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

3.1 leven op het platteland 

De Middeleeuwen en een andere manier van leven.

Leerdoelen

• Je kunt drie redenen noemen waardoor het Romeinse Rijk uiteenviel en nieuwe koninkrijken ontstonden.
  
• Je kunt uitleggen waarom mensen rond 500 op een domein gingen wonen.
  
• Je kunt uitleggen hoe een domein eruitzag en wie er woonden.
  

Lesdoel: Je kunt drie redenen noemen waardoor het Romeinse Rijk uiteenviel en nieuwe koninkrijken ontstonden.

Uiteenvallen Romeinse Rijk

• In de 4de eeuw ontstaan er grote problemen:
• 1: Leger te klein om de hele grens van het Romeinse Rijk te verdedigen.
• 2: Romeinse keizers eisen hoge belastingen om het alsmaar groter wordende leger en bestuur te bekostigen --> Boeren niet genoeg geld over om zelf te eten --> verlaten platteland --> er wordt niet genoeg eten verbouwt --> minder inkomsten --> minder belasting kunnen vragen --> minder geld voor leger en bestuur 

Uiteenvallen Romeinse Rijk

• 3: Opvolging keizer --> vaak machtsstrijd over opvolging, tijdens deze strijd werd het rijk slecht bestuurd.

• Gevolg: Romeinse Rijk in 395 n.C. in tweeën gesplitst 
• West-Romeinse Rijk & Oost-Romeinse Rijk 

Uiteenvallen Romeinse Rijk

• Oost-Romeinse Rijk viel pas uiteen in 1453 n.C.
• West-Romeinse Rijk al veel eerder --> 476 n.C. 

• Hoe komt dit? Door de drie benoemde problemen en... 
• De volksverhuizing: Grote verplaatsing van Germaanse volkeren in de 4de en 5de eeuw (veroorzaakt door het volk de Hunnen, uit Azië) 

Koninkrijken 

• Door deze Germaanse stammen werden overal in West-Europa koninkrijken gesticht 
• Koninkrijk = Gebied dat een koning bestuurt.

• In deze periode begint de middeleeuwen: 500 - 1500 n.C.  

Leerdoel: Je kunt uitleggen waarom mensen rond 500 op een domein gingen wonen.

Veilig op een domein

• Door de volksverhuizingen was het in West-Europa onveilig geworden: Steden werden geplunderd, reizigers overvallen

Gevolgen:

• Romeinse wegen werden niet of slecht onderhouden -->
• Voedsel en andere producten niet naar de steden gebracht.
• Ambachtslieden konden zo moeilijk hun producten verkopen.
• Hierdoor weinig handel en muntgeld niet meer gebruikt.

Veilig op een domein

• Daarom trokken mensen naar het platteland.
• Op het platteland bescherming zoeken bij een machtige boer.
• Machtige boer: versterkte boerderij + gewapende knechten 
• In ruil voor bescherming moesten kleine boeren land afstaan

Veilig op een domein

• De machtige boeren kregen steeds meer grond
• Ze werden heer van een domein: 
• Een gebied waar één heer de baas was. Het bestond uit de versterkte boerderij en de grond van de heer, de woningen en grond van horigen en de woeste gronden. (!)

Leerdoel: je kunt uitleggen hoe een domein eruitzag en wie er woonden.

Domein

• 3 delen:
• 1: Woeste grond --> bossen, rivieren --> leverde hout en vis
• 2: Land gebruikt door heer --> Boerderij + opbrengsten voor de heer = vroonland of saalland
• 3: Woon en werkplaats horigen: Boer die geen eigen grond had = hoevenland

Afspraken tussen heer en horigen

• Horigen bewerken stukje land van de heer, leven van de opbrengsten... maar: 
• Deel van de oogst afstaan aan heer --> graan, eieren, boter
• Herendiensten verrichten: Werkzaamheden die horigen voor de heer moesten doen.
• Domein niet verlaten zonder toestemming heer
• Horigen waren dus niet vrij, maar werden wel beschermd 

Dit noemen we

Het hofstelsel:

Systeem waarbij een heer de horigen in zijn gebied beschermde. Hij deed dit in ruil voor herendiensten en een deel van de opbrengst van het land.

Er waren ook vrije boeren

• Vrije boeren woonde niet op het land van een heer
• Ze werden dus ook niet beschermd door een heer
• In tijden van oorlog moesten ze mee vechten in leger koning  
• Wapens zelf betalen

• Maar geen herendiensten hoeven doen + hele opbrengst land van de boer zelf

Huiswerk: 

Maken Opdracht 3 t/m 7 van pagina 130 t/m 135.

Ga nu al aan de slag.