T1B2 - Hormonale regulatie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

T1B2: Hormonale regulatie

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven op welke manieren hormonen de cellen en weefsels van organismen kunnen beïnvloeden.
• Je kunt de werking van hormoonklieren en hun hormonen beschrijven. 
• Je kunt beredeneren hoe organen reageren op hormonen.

Begrippen BS2

• Signaalmoleculen
• receptoren
• doelwitcellen
• hormonen
• endocriene klieren
• exocriene klieren
• hormoonconcentratie
• hormoonstelsel
• hypofyse
• hypothalamus
• Groeihormoon (GR)
• antidiuretisch hormoon (ADH)

Begrippen bij BS2

• Schildklier
• thyroxine
• schildklierhormoon
• eilandjes van Langerhans
• Insuline
• Glucagon
• bloedsuikerspiegel
• glycogeen
• Erytropoëtine (epo)
• bijnieren
• adrenaline

Hormonale regulatie

• Langzaam
• Moleculen via bloedvaten
• Ongericht

Zenuwstelsel

• Snel
• Impulsen via zenuwen
• Zeer gericht

Communicatie tussen organen

Hormonen

Signaalstoffen/moleculen afgegeven door hormoonklieren

Endocriene klieren = produceert hormonen en geeft af aan het bloed (zoals hypothalamus).

Exocriene klieren = geeft stoffen af aan oppervlakten in het lichaam (zoals speekselklier, zweetklier). Produceert geen hormonen.

Doelwitorgaan

• Hormonen binden aan receptoren op de celmembraan van het doelwitorgaan 
• Hormoon past alleen op de receptor van het doelwitorgaan. 
• Na binding aan receptor vindt er een actie plaats. 
• Mate van reactie o.a. bepaald door hormoonconcentratie (Hormoonspiegel)

Type hormonen

Peptidehormonen

• Eiwit
  
• Receptoreiwit op celmembraan nodig
  

Steroïdenhormonen

• Vet (lipide)
  
• Kan direct door celmembraan
  
• Receptoreiwit op kernmembraan

Hormoon-receptorcomplex

Second messenger

Signaalcascade

BINAS 89

Hormoon-receptorcomplex

Second-messenger

De werking van hormonen

BINAS 89B: werking van hormonen

Hormoonklieren (binas 89A)

Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren.

• Hypofyse
• Hypothalamus
• Schildklier
• Bijnieren
• Eilandjes van Langerhans
• Testes/ovaria

Hypothalamus en hypofyse

Via de hypothalamus en de hypofyse 

zijn het hormoonstelsel en zenuwstelsel 

met elkaar verbonden

Neurosecretie; wanneer hormonen door 

neuronen worden gevormd.

Neurohormonen; hormonen gevormd 

door neuronen

Hypothalamus en achterkwab

1. Zenuwcellen produceren neurohormonen Oxytocine en ADH 

2. Zenuwcellen geven deze hormonen af aan bloedvat in achterkwab van hypofyse.

Hypothalamus

Releasing-Hormones (RH) en

Inhibiting-Hormonen (IH) zijn neurohormonen die de endocriene cellen in de hypofysevoorkwab beïnvloeden.

IH: voorkomt productie groeihormoon en prolactine

RH: stimuleert productie van TSH, FSH, LH, groeihormoon, prolactine en adrenocorticotroop hormoon

Hypofyse

 (BiNas 89C)

Ligging hypofyse

Hypofyse hormonen

Follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH)

• beïnvloeden ovaria en testes

Prolactine 

• melk productie 

Oxytocine 

• weeën, melkproductie
• knuffelhormoon: hechtingsband 

Hypofyse hormonen

Adrenocorticotroop hormoon (ACTH)

• geproduceerd bij stress
• bevordert de aanmaak van hormonen in de bijnierschors

Groeihormoon (GH)

• regelt de groei en ontwikkeling
• stimuleert in puberteit de groei van de beenderen
• te veel: reuzengroei, te weinig: dwerggroei

Schildklierhormonen

BiNas 89A

De schildklier zit

• in de hals, tegen je strottenhoofd aan
  
• maakt o.i.v. TSH uit de hypofyse verschillende schildklierhormonen, zoals thyroxine
• bevat jodium (krop bij tekort)
  
• jodiumpillen bij fall out 

functie is het stimuleren dissimilatie; invloed op metabolisme en groei

Spijsverteringsklieren

BINAS 89A

maag      gastrine => stimulatie maagsecretie 

versterking maagmotoriek

twaalfvingerige darm (alvleesklier)     secretine

=> stimulatie afgifte HCO3^- alvleesklier

remming maagmotoriek

Let op! dit zijn hormonen en zullen door de bloedbaan hun doel bereiken.

Wat doet HCO3^-?

eilandjes van Langerhans

alfa-cellen produceren glucagon en beta-cellen produceren insuline

* door insuline meer glucosetransporteiwitten in celmembraan

* insuline stimuleert omzetting glucose naar  glycogeen, vetten en eiwitten

* glucagon stimuleert afbraak glycogeen naar glucose

nieren en bijnieren

nieren

• erytropoëtine = epo: stimulatie erytrocyten (bloed dikker)

bijnieren

• kapjes boven de nieren bestaande uit schors en merg
• reageert op stress

    - adrenaline (merg) - toename glucose, hartslag en      

      ademhaling om te "vluchten of te vechten"

    - ACTH (schors) - stimuleert cortisol =stresshormoon

      verhoogt afweersysteem en de glucoseconcentratie

Zelfstandig

Lezen, bestuderen, leren: Thema 1 Basisstof 2

Bestuderen Binas tabel 89

Maken: opdr. 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 19, 20 

Lees het nieuws bericht hiernaast. 

Op een hoogte van 1000 meter bevat de lucht veel minder zuurstof dan op zeeniveau. Leg uit welk effect het niet kunnen doen van een hoogtestage heeft op de productie van EPO bij Tom Dumoulin.  (zie o.a. Binas 89A)

Licht toe waarom Tom zichzelf niet ziet als Tour winnaar. Schrijf je antwoord op de volgende dia.

Op een hoogte van 1000 meter bevat de lucht veel minder zuurstof dan op zeeniveau. Leg uit welk effect het niet kunnen doen van een hoogtestage heeft op de productie van EPO bij Tom Dumoulin.
Licht toe waarom Tom zichzelf niet ziet als Tour winnaar.

Maakt EPO gebruik van een second messenger of kan het direct door het celmembraan de cel in?