Klaagliederen

• Theologie
• HBO
• Studiejaar 3

Klaagliederen

ETS mei 2021

Richard G. Hakvoort

In het Hebreeuws heet het boek Klaagliederen naar het eerste woord: Ekah. Wat bekent dit?

1. Klaagliederen
2. Ach, hoe
3. Hoe
4. Jammerklacht

Betekent 'hoe' of 'ach, hoe'

Wie is volgens de traditie de schrijver van Klaagliederen?

1. Jesaja
2. Jeremia
3. Daniël
4. Ezechiël

Jeremia

Ter gelegenheid waarvan schreef Jeremia de Klaagliederen?

1. Babylonische Ballingschap
2. Exodus uit Egypte
3. Verwoesting van de tempel door de Romeinen
4. Holocaust

Babylonische ballingschap

'En het geschiedde nadat Israël weggevoerd was in ballingschap en Jeruzalem verwoest was, dat Jeremia wenende neerzat en deze jammerklacht over Jeruzalem klaagde en zei, met een bittere geest zuchtend en jammerend'. Waar begint het boek Klaagliederen zo?

1. Hebreeuwse grondtekst
2. Statenvertaling
3. Septuaginta
4. Vulgaat

Vulgaat begint zo. LXX ook, behalve de laatste regel, 'met een bitter ... jammerend' ontbreekt in de LXX.

In de Hebreeuwse Bijbel staat Klaagliederen in de (feest)rollen (Megilloth), samen met?

1. Hooglied
2. Ruth
3. Prediker
4. Esther

Alle vier

Koppel de feestrol aan het Joodse feest

Pascha

Pinksteren

Herdenking verwoesting van de tempel

Loofhutten

Purimfeest

Klaagliederen

Esther

Ruth

Hooglied

Prediker

Hooglied - Pascha

Ruth - Pinksteren

Prediker - Loofhutten

Esther - Purim

Klaagliederen - Herdenking verwoesting van de tempel

Klaagliederen is een acrostichon. Wat is dit?

1. Een dichtvorm waarbij elke regel begint met een specifieke letter
2. Een dichtvorm met als rijmschema a-b-a-b
3. Een dichtvorm met veel moeilijke woorden
4. Een dichtvorm waarin verdriet centraal staat

De stanza's beginnen met de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet in volgorde. De eerste 3 gedichten hebben 3 regels per stanza (behalve 1:7; 2:19), het 4e gedicht heeft 2 regels per stanza. In h. 3, het centrale gedicht, begint iedere regel met de betreffende letter. Het 5e gedicht is niet acrostisch, maar heeft wel 22 regels.

'Als een grootse kathedraal, de eenheid wordt op talloze prettige manieren verbroken, nooit afleidend maar altijd bijdragend aan de algehele impressie.'

Net als Job is Klaagliederen een jammerklacht over lijden. Is er verschil met het boek Job?

1. Job gaat over het lijden van een individu, Klaagliederen over dat van een heel volk
2. Job lijdt onschuldig, het volk in Klaagliederen is schuldig
3. Job is niet echt gebeurd, Klaagliederen wel
4. Klaagliederen is een gedicht, Job niet.

Job is niet zondeloos wel schuldeloos; idem gelovig overblijfsel.

A en B zijn goed.

Koppel elk hoofdstuk aan de inhoud.

Sions vroegere heerlijkheid vergeleken met haar huidige ellende.

De klacht van het rechtvaardige deel van het volk.

Jeruzalem is verwoest en verlaten.

Berouwvolle volk smeekt Jahwe zijn ellende te gedenken.

De redenen voor Gods toorn over de stad. Berouw en bekering als enige hoop.

Derde gedicht (Kl. 3)

Vijfde gedicht (Kl. 5)

Tweede gedicht (Kl. 2)

Eerste gedicht (Kl. 1)

Vierde gedicht (Kl. 4)

1. Eerste gedicht: Jeruzalem is verwoest en verlaten. De profeet beschrijft levendig haar ellendige toestand. Jeruzalem weent bitter als een beroofde weduwe, herinnert zich haar vroegere heerlijkheden en beklaagt haar ondergang. In vs. 11b-22 (behalve vs. 17) is de ik-figuur de stad zelf. Zij roept allen op tot medelijden met haar (vs. 12) en smeekt God om wraak over haar vijanden (vs. 22).
2. Tweede gedicht: Dit beschrijft de redenen voor Gods toorn over de stad en de ondergang die er het gevolg van is (vs. 1-12). De profeet betoogt dat berouw en bekering haar enige hoop zijn (vs. 13-19). De stad antwoordt daarop in vs. 20-22.
3. Derde gedicht: Hier horen we de klacht van het volk als geheel óf (wat m.i. waarschijnlijker is) van de rechtvaardige in dat volk - in dit geval Jeremia zelf (zie onder) - over de tragedie die hem getroffen heeft (vs. 1-20); zijn vertrouwen op God wanneer hij zich Diens vroegere barmhartigheden herinnert (vs. 21-39); en een oproep tot het volk om zichzelf te beproeven en zich tot de Here te bekeren (vs. 40-54). Na de erkenning dat God haar geroep heeft gehoord, smeekt de natie Hem wraak te oefenen over haar vijanden (vs. 55-66).
4. Vierde gedicht: Hier wordt Sions vroegere heerlijkheid vergeleken met haar tegenwoordige ellende. De verschrikkingen van de belegering worden beschreven (vs. 1 - 11), maar ook de zonden van het volk, met name die van zijn priesters en profeten (vs. 12-16). Al hun hoop is ijdel geworden (vs. 17-20). Maar ook wordt aangekondigd dat de zonde van Sion hiermee is uitgedelgd en dat het leedvermaak van Edom op diens eigen hoofd zal neerdalen (vs. 21v.).
5. Vijfde gedicht: Het berouwvolle volk smeekt Jahweh zijn ellende te gedenken (vs. 1-18) en geeft zich over aan zijn barmhartigheid om hersteld te worden (vs. 19-22).

Wie is aan het woord?

De profeet aan het woord als representant van de onschuldigen die ook moeten lijden.

De stad Jeruzalem aan het woord.

De profeet aan het woord.

3:1-66 (bijv. v. 14)

1:11b-16,18-22

1:1-11a, 17

Klaagliederen alleen te begrijpen als je steeds uitzoekt wie er aan het woord is van de drie partijen.

Lees bijvoorbeeld 1:1-3; 11-12; 17-22

1) 1:1-11a,17 De profeet aan het woord

2) 1:11b-22 (behalve v. 17) De stad aan het woord

3) Met name h. 3 De onschuldige aan het woord (profeet, gelovig overblijfsel, Messias), zie bijvoorbeeld 3:14 waar 'ik' is te onderscheiden van 'het volk'.

Wat is de betekenis van Klaagliederen voor ons?

1. een plek voor intense menselijke smart, te doorleven van A-Z
2. leert ons hoe de goeden hebben te lijden met de kwaden
3. de gelovige ervaart dat God de smarten ziet, vgl. Psalm 56:9
4. profetisch wijst het op Christus die onschuldig leed (bijv. 3:52; vgl. Psalm 69:5 en Joh. 15:25)

Alle vier de antwoorden zijn goed.

Praktisch: God neemt nota van de smarten van de zijnen, ja Hij registreert hun tranen in zijn boek (Psalm 56:9)

Klaagliederen is ook Messiaans:

- 1:12 (vgl. Psalm 22:8v en Mt. 27:39-43); 

- 1:16 (vgl. Psalm 69:21)

- 3:14 (vgl. Psalm 69:13)

- 3:46 (vgl. Psalm 22:14)

- 3:52 (vgl. Psalm 69:5 en Joh. 15:25)

- 3:55 (vgl. Psalm 69:3,15)

Welke Godsnaam wordt terughoudend gebruikt in Klaagliederen en waarom?

1. 'Adonai' want die naam was nog niet bekend
2. 'Jahwe' want die naam was nog niet bekend
3. 'Adonai' want die spreekt van Gods verbondstrouw
4. 'Jahwe' want die spreekt van Gods verbondstrouw

Antwoord D is goed. Daarom wordt meestal de naam Adonai gebruikt in Klaagliederen, niet Jahwe.

Wie zijn volgens Klaagliederen de dupe?

1. Feestgangers (1:4)
2. Koningen (4:12)
3. Kinderen (1:5b; 5:7)
4. Dieren (4:3)

Antwoord C is goed (de kinderen)

In 2:1 wordt gesproken over Gods 'voetbank'. Wat is dit?

1. De hemel, de woning van God (Psalm 132:7)
2. De vijanden van God (Psalm 110:1; Heb. 1:13)
3. De ark van het verbond (1 Kron. 28:2; Psalm 132:7,8)
4. De aarde (Jesaja 66:1; Mt. 5:35; Hd. 7:49)

In de context van Kl. 2:1 ('ter aarde geworpen') is voetbank niet de aarde, maar wel de ark van het verbond.

De voetbank spreekt van kracht en macht, maar ook van 'rust'. God vindt rust in Jezus Christus, symbolisch voorgesteld als de 'ark', de grondslag van de verzoening, die 'tot rust komt' in de tempel (1 Kron. 28:2).

Vgl. het werk van God dat niet is opgehouden sinds de zondeval (geen sabbatsrust voor God meer na de eerste keer bij de schepping), Joh. 5:17; Heb. 4:8-10.

Koppel de onderdelen met elkaar.

Ezechiël 10:4,18,19; 11:23

De Messias zal gaan zitten op de troon des HEEREN (Jer. 3:16-18; Zach. 6:13)

Zat op de troon des HEEREN (1 Kron. 29:23)

Ezechiël 43:1-5

Nieuwe naam voor God na de ballingschap (Ezra 1:2; 5:11; Neh. 1:4,5)

Vrederijk

Gods heerlijkheid komt terug in de tempel

God des hemels

Salomo

Gods heerlijkheid verlaat de tempel

1. Salomo zat op de troon des HEEREN, oftewel: Gods representant op aarde. Ook was de heerlijkheid van de HEERE in de tempel van Salomo gekomen.
2. In Ezechiël 10 vertrekt de heerlijkheid des Heeren naar het oosten. De oostpoort omdat dat de plek is waar de 25 Judeeërs zondigen door de zonnegod te aanbidden (8:16; 11:1). Dit is voor de ballingschap. God trekt zich als het ware terug in de hemel omdat hij vanwege de zonde van het volk geen rust vindt op aarde temidden van zijn volk.
3. Daarna noemen Ezra en Nehemia God bij een nieuwe naam: God van de hemel.
4. Ezechiël 43 profeteert dat de heerlijkheid des HEEREN weer terugkomt in de tempel, ook weer uit het oosten. Zie ook 44:1-2: de oostpoort blijft gesloten want Gods heerlijkheid is daardoor heen gegaan.
5. Daarna zal de Messias op de troon des HEEREN zitten, in het Vrederijk, zoals eens Salomo.

Wat zijn in de Bijbel redenen om te rouwen?

1. Dood (Gen. 23:2)
2. Persoonlijke ramp (Job 1:20-21; 2:8)
3. Nationale ramp (Jer. 6:26; 9:1; Joël 1:13)
4. Voorafgaand aan een ramp (Neh. 1:4; Est. 4:3)

Alle vier de antwoorden zijn goed.

Wie poogde God te beïnvloeden door te rouwen?

1. Abraham
2. David
3. Salomo
4. Jozef

David bij het kind van Bathseba (2 Sam. 12:15-23)

Wat hoort bij het rouwen in de Bijbel?

1. Huilen (Psalm 6:7) en luid roepen (Ruth 1:9; 2 Sam. 13:36)
2. Op de borst slaan (Jes. 32:12) en handen opheffen (Ezra 9:5; Psalm 141:2)
3. In stilte zitten (Richt. 20:26) en het hoofd buigen (Kl. 2:10)
4. Kleren scheuren en as of aarde op het hoofd strooien (2 Sam. 1:2; 13:19)

Alle vier de antwoorden zijn goed.

Op de borst slaan of handen opheffen ook bij berouw van zonden.

Rouw en berouw zitten dicht tegen elkaar aan.

Welke heidense praktijk was verboden bij rouw?

1. In het vlees snijden (Lev. 19:28)
2. Hoofdhaar of baard scheren (Deut. 14:1)
3. vasten (Jes. 58:5,6)
4. Een rouwgewaad aandoen (Jona 3:5)

De eerste twee praktijken waren verboden. De laatste twee juist niet.

Vergelijk ook Jeremia 16:6 waar juist wel insnijdingen en haar scheren worden genoemd: het volk paste kennelijk heidense gebruiken toe bij rouw.

Koppel de onderdelen met elkaar.

Wat Jezus hoorde toen Hij Jaïrus' huis binnenkwam (Mt. 9:23)

Over hem schreef Jeremia een klaaglied (2 Kron. 35:25)

Betaalde professionele klager (Jer. 9:17,20; Amos 5:16)

Over hem maakte David een klaaglied (2 Sam. 3:33,34)

Uitvinder van de formele klaagzang (2 Sam. 1:17-27)

Josia

Abner

David

Klaagvrouw

Fluitspel

David zong als eerste een klaaglied, voor Jonathan en Saul.

Daarna ook nog voor Abner.

Jeremia schreef een klaaglied voor Josia.

Beroep van klaagvrouw ging van moeder op dochter (Jer. 9:20)

Jezus hoorde fluitspel bij Jaïrus.

Wat leert het NT over rouw?

1 Thess. 4:13

Mt. 5:4; Op. 21:4

Rom. 12:15

Joh. 16:20-22

Joh. 11:35

We zullen getroost worden

Ook wij kennen rouw maar blijdschap overwint

Ook Jezus huilde

Deel elkaars smart

Altijd gepaard met hoop

Deelt elkaars smart (Rom. 12)

Jezus huilde (Joh. 11)

Altijd gepaard met hoop (1 Thess. 4)

Ook wij kennen rouw maar blijdschap overwint (Joh. 16)

Wij zullen getroost worden (Mt. 5 en Op 21)