Les 9 - 4 vwo

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vandaag

Waarom willen we dit weten?

Het klimaat dat heerst in dunne laag (dampkring) bepaalt waar ijs ligt, hoe hoog zeespiegel staat, waar we voedsel kunnen verbouwen

Kortom: hoe bewoonbaar verschillende regio's op aarde zijn.

Wetenschappers: snelle klimaatverandering kan catastrofaal uitpakken voor moderne samenlevingen en het web van leven waarmee ze verweven zijn.

Programma:

2.7 Natuurlijke klimaatverandering: onderzoek

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

2.9 Hedendaagse klimaatverandering

2.10 Complexiteit van hedendaagse klimaatverandering

2.11 Gevolgen van hedendaagse klimaatverandering

H2. Aarde: klimaat

2.7 Natuurlijke klimaatverandering: onderzoek

Actualtiteitsprincipe

• Het heden is de sleutel voor het verleden
• Inzicht  platentektoniek, ontwikkeling leven en natuurlijke klimaatveranderingen in het verleden

Paleoklimaat

• Info tijdens laatste 2,6 miljoen jaar uit:
• Diepzeesedimenten
• Landijs
• Stijfmeelkorrels
• Koralen
• Jaarringen

3 manieren van klimaatonderzoek

1. Onderzoek naar jaarringen van bomen

2. Stuifmeelkorrels bekijken in oude veen- en kleilagen

3. Analyse van zuurstofisotopen in ijs of sedimenten

https:

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

Negatief terugkoppelingsmechanisme

• Kalksteen bevat koolstofdioxide
• Bij hogere temperaturen wordt er meer kalksteen gevormd
• Door de vorming van kalksteen is er minder CO2 in de lucht
• Hierdoor neemt het broeikaseffect af
• Dat leidt tot lagere temperaturen

Positief terugkoppelingsmechanisme

• Afkoeling van aarde kan versterkt worden door positieve terugkoppelingsmechanismen ; de verandering wordt versterkt
• Voorbeeld: een grotere ijskap leidit tot een hoger albedo
• 1. Er wordt meer zonlicht teruggekaatst
• 2. Het wordt kouder op aarde.
• 3. De ijslap wordt groter.

Aantekening §7

3 manieren paleoklimaatonderzoek

• Onderzoek jaarringen van bomen; brede ring warme, smalle koude.
  
• Stuifmeelkorrels oude veen- en kleilagen; info hoeveel planten er konden groeien en hoe warm en nat het is geweest.
• Analyse zuurstofitopen in polen en gletsjers; afwisseling koude en warme periode bepalen.  
  

Aantekening §8

Negatief terugkoppelingsmechanisme

• Kalksteen bevat koolstofdioxide
• Bij hogere temperaturen wordt er meer kalksteen gevormd
• Door de vorming van kalksteen is er minder CO2 in de lucht
• Hierdoor neemt het broeikaseffect af
• Dat leidt tot lagere temperaturen

Aantekening §8

Positief f terugkoppelingsmechanisme

• Afkoeling van aarde kan versterkt worden door positieve terugkoppelingsmechanismen ; de verandering wordt versterkt
• Voorbeeld: een grotere ijskap leidt tot een hoger albedo
• 1. Er wordt meer zonlicht teruggekaatst
• 2. Het wordt kouder op aarde.
• 3. De ijslap wordt groter.

Waarom willen we dit weten?

Het klimaat dat heerst in dunne laag (dampkring) bepaalt waar ijs ligt, hoe hoog zeespiegel staat, waar we voedsel kunnen verbouwen

Kortom: hoe bewoonbaar verschillende regio's op aarde zijn.

Wetenschappers: snelle klimaatverandering kan catastrofaal uitpakken voor moderne samenlevingen en het web van leven waarmee ze verweven zijn.

Programma:

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

2.9 Hedendaagse klimaatverandering: oorzaken

2.10 Complexiteit hedendaagse klimaatverandering

2.11 Gevolgen van hedendaagse klimaatverandering

2.12 Beleid en the big picture

H2. Aarde: klimaat

1

• Een negatief terugkoppelingsmechanisme is een reeks van processen die in gang gezet wordt door een verandering, maar uiteindelijk die verandering tegenwerkt.

Meer CO2 in de atmosfeer. 

Planten leven op CO2, en een hogere concentratie laat planten harder groeien, waardoor ze meer CO2 opnemen. Alleen groeien planten niet zo snel als dat wij CO2 uitstoten.

2

• Het gaat om een positief terugkoppelingsmechanisme, omdat de oorspronkelijke verandering wordt versterkt.

Tussenvraag: wie gaat er winnen? positief of negatief terugkoppelingsmechanisme?

Waarom?

Theorie §9 t/m §12

0

Opwarming aarde door de mens

• Bij het verbranden van regenwoud komt CO2 vrij
• Akkers, weilanden kaatsen meer zonlicht terug
• Meer aerosolen door verdroging

Aantekening §9

Interne variabiliteit

Externe variabiliteit

Het IPCC probeert verandering in het klimaat te voorspellen: klimaatmodellen.

• We begrijpen nog niet alle mechanisme
• Voorspellen daarom moeilijk
• 21e eeuw: tussen 0,3 en 4,3 graden celsius

Als gevolg van klimaatverandering wordt een zeespiegelstijging verwacht. Gevolg landijs of zeeijs?

Warmer klimaat: Nederland in de toekomst: welke andere gevolgen denkbaar?

Verwerken en verdiepen

Kennen:

- Aerosolen

- Klimaatmodellen

- Maatregelen om CO2 uitstoot te verminderen

- Interne & externe variabiliteit

Kunnen: 

- Aangeven waarom terugkoppelingsmechanismen onvoorspelbare gevolgen kunnen hebben voor het klimaat

- Analyse maken van mondiale klimaatvraagstuk