§3 - Erfelijkheid - KGT

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

Thema 5: Erfelijkheid en Evolutie

Na deze paragraaf kun je uitleggen:

- Hoe wordt het genotype bepaald?

 - Wat is het fenotype?

 - Wat betekent erfelijk?

 - Kun je je fenotype aanpassen?

 - Wat het verschil is tussen een chromosoom en een gen.

 - Wat zijn chromosomenparen?

 - Wat het verschil is tussen geslachtscellen en lichaamscellen.

 - Wat er gebeurt bij bevruchting.

 - Wat voor soort tweelingen er zijn en hoe ze ontstaan.

- Wat een aangeboren ziekte is.

§3 - Erfelijkheid

Erfelijke eigenschappen

Uiterlijk = hoe je eruit ziet ( Fenotype)

Vele eigenschappen

--> Kleur haren, ogen etc.

--> Vorm haren, ogen etc.

Veel uiterlijke eigenschappen zijn erfelijk. Alle erfelijke eigenschappen horen bij je Genotype

Fenotype en Genotype

Fenoype

Fenotype wordt bepaald door:

- Genotype

- Invloeden uit het milieu

Chromosomen & genen & DNA

De informatie voor alle erfelijke eigenschappen noemen we genotype.

Cel - celkern - chromosomen - genen

In elke celkern zitten 46 chromosomen.

Elk chromosoom bestaat uit vele genen. 

Een gen bepaalt een erfelijke eigenschap (kleur ogen, haren etc.)

Chromosomen bestaan uit stof DNA, zitten genen in (zie afbeelding)

Huiswerk

Kader/mavo: 

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

Maak opdracht 1 t/m 9 op blz. 115-119

HUISWERK EN BOEKCONTROLE !!!!

Chromosomenparen

Lichaamscel:

46 Chromosomen / 23 chromosomenparen

Geslachtscel: eicel of zaadcel

23 chromosomen / geen chromosomenparen

Het ontstaan van een baby

Van eitje tot een baby

Wat is een verschil tussen genotype en fenotype?

1. Het genotype is het uiterlijk en het fenotype zijn de erfelijke eigenschappen
2. Het genotype zijn de erfelijke eigenschappen en het fenotype het uiterlijk
3. Het genotype en het fenotype zijn hetzelfde

Bij welke stap komt de genotype tot stand?

Bij stap 1, 2, 3, 4 of 5

Het genotype van een organisme komt tot stand op het moment van de bevruchting

Karyogram meisje

Karyogram jongen

Geslachtschromosoom

2 man (XY)

Geslachtschromosoom

 vrouw (XX)

Syndroom van down

Aangeboren ziektes

Tweelingen

Mutatie

Een plotselinge verandering van het genotype: 1 of meer genen zijn dan gemuteerd (veranderd). 

Mutanten

Organismen waarbij een mutatie zichtbaar is in het fenotype.

Albinisme

Albinisme

Ontstaan mutatie

Mutagene invloeden:

• Mutagene stoffen bv asbest en sigarettenrook
• straling: - Uv straling, rontgen en radioactieve straling

Variatie in genotypen

Geslachtelijke voortplanting

Twee geslachtscelen versmelten met elkaar.

Nakomelingen hebben altijd een andere geno en fenotype dan de ouders

Kruisingsschema

Hoeveel chromosomen zitten er in een celkern van een cel?

Wat is het verschil tussen geslachtscellen en lichaamscellen?

Bevruchting en erfelijke ziektes

Bevruchting

Geslacht

Je krijgt geslachtscel (X of Y) van vader en van moeder

XY = Jongen

XX = Meisje

Celdeling

Erfelijke ziektes

Ouders dragen genen die tot erfelijke ziekte kunnen leiden.

- Ouders weten dit niet altijd

- Soms wel, omdat ze zelf de ziekte al hebben

Oorzaken aangeboren ziektes

 - Gedrag ouder (drugs, roken, alcohol, vet eten)

 - Tekort aan vitamine, gebruik medicatie, zuurstofgebrek.

- Fout in deling van cellen, waarbij er chromosomen missen of extra aanwezig zijn.

Nakijken opdracht 7

A) Erfelijke ziekte is een ziekte die je krijg van je vader of moeder. Dat zit dus in het DNA. Een aangeboren ziekte heeft niets te maken met het DNA dat je van je ouders krijgt. Het ontstaat dus pas op het moment van bevruchting, tijdens de zwangerschap of bij de geboorte. 

B)  

 - Gedrag ouder (drugs, roken, alcohol, vet eten)

 - Tekort aan vitamine, gebruik medicatie, zuurstofgebrek.

- Fout in deling van cellen, waarbij er chromosomen missen of er extra zijn.