3EO/ZW zinsontleden 22/23

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

 Zinsontleden tot BWB

Waarom leren ontleden?

Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.

Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. het eerste werkwoord van een zin.
2. alle werkwoorden samen in een zin.
3. het laatste werkwoord van een zin.

Het onderwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat?
2. wie/wat+persoonsvorm?
3. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
4. wie/wat + lijdend voorwerp?

In welke volgorde kun je het beste een zin ontleden?

1. ow - pv - zinsdelen - wwg
2. pv - wwg - zinsdelen - ow
3. zinsdelen - ow - pv - wwg
4. pv - zinsdelen - wwg - ow

Het lijdend voorwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat + wg + o?
2. wie/wat + wg?
3. wie/wat + mv?
4. wie/wat + lv?

Herhaling zinsdelen

Zinsdelen benoemen

1. Persoonsvorm                        (verander de tijd )
2. Onderwerp                               (wie + pv?  of wat + pv?)
   
3. Werkwoordelijk gezegde   (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp                  (wie + alle benoemde zinsdelen? of wat + alle                                                              benoemde zinsdelen?)
5. Meewerkend voorwerp      (aan wie + alle benoemde zinsdelen? of voor                                                                wie + alle benoemde zinsdelen?)

Alle kinderen vinden de persoonsvorm in deze zin.
De persoonsvorm is:

1. kinderen
2. vinden
3. persoonsvorm
4. deze

Wat is de persoonsvorm?
- Waarom wandelt Kees de avondvierdaagse?

1. Waarom
2. Er is geen persoonsvorm.
3. wandelt
4. Kees

Is de persoonsvorm altijd een werkwoord?

1. ja
2. nee

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?
mijn scooter =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp

Noem het onderwerp: De jongen heeft geen zin in school.

1. zin
2. De jongen
3. geen
4. heeft

Wat is het onderwerp in deze zin:
Ik loop naar beneden.

1. Ik
2. naar
3. loop
4. beneden

In elke zin staat een lijdend voorwerp.

1. juist
2. onjuist

Wat is in de volgende zin het lijdend voorwerp?
- De postbezorger overhandigde de klant de bestelling.

1. De postbezorger
2. de bestelling
3. de klant
4. Er is geen lijdend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

Bij het ontleden benoem je eerst:

• de persoonsvorm, 
• het gezegde, 
• het onderwerp, 
• lijdend voorwerp
• meewerkend voorwerp. 

De zinsdelen die je overhoudt na het benoemen, zijn de bijwoordelijke bepaling (bwb). Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als wanneer, waar, waarmee, hoe, hoeveel, hoe, waarom, waarheen, waardoor.

Niet elke zin bevat een bwb en sommige zinnen hebben meer dan één bwb.

Bijwoordelijke bepalingen geven antwoord op de vragen:

waar, wanneer, waarom, waarmee, waardoor, hoe en hoeveel.

Bijwoordelijke bepaling

VWO moet de verschillende soorten bwb's kunnen herkennen. 

bijwoordelijke bepaling

Hij fietste naar het sportveld.
De bijwoordelijke bepaling is:

Wat is de bijwoordelijke bepaling:
Met deze auto wil ik rijden.

1. ik
2. wil rijden
3. auto
4. met deze auto

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen die beginnen met:

1. wanneer, waar, hoe, hoeveel, waarheen, waarom, waardoor, waarmee
2. wie, wat, welke

Waarom wil mijn oma altijd [een zoen] hebben?
Welk zinsdeel is [een zoen]?

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

[Gisteren] werd de kampioen gehuldigd op het stadhuis.
Welk zinsdeel is [Gisteren]?

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

Ali loopt volgend jaar [de marathon van New York].
Welk zinsdeel staat tussen [ ] ?

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

Het onderwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat?
2. wie/wat+persoonsvorm?
3. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
4. wie/wat + lijdend voorwerp?

Wat is het lijdend voorwerp in de zin:

'Liza at vandaag twee stukken pizza.'

1. Liza
2. pizza
3. twee stukken pizza
4. Er is geen lijdend voorwerp.

Ober, breng [ mij ] eens een glas water, alsjeblieft.
Welk zinsdeel is [mij]?

1. een bijwoordelijke bepaling
2. een meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp
4. onderwerp

[Aan jou] kan ik geen geheim vertellen.
Welk zinsdeel is [Aan jou]?

1. een bijwoordelijke bepaling
2. een meewerkend voorwerp
3. onderwerp
4. lijdend voorwerp

Ik zal [de anderen] heus niets vertellen.
Welk zinsdeel is [de anderen]?

1. een bijwoordelijke bepaling
2. een meewerkend voorwerp
3. onderwerp
4. lijdend voorwerp

Bevat deze zin een bijwoordelijke bepaling?

1. Nee, de zin bevat geen bijwoordelijke bepaling.
2. Ja, de zin bevat één bijwoordelijke bepaling.
3. Ja, de zin bevat twee bijwoordelijke bepalingen.

Bevat deze zin één of meer bijwoordelijke bepaling(en)?

Over een jaar moeten we de auto opnieuw in de garage laten keuren.

1. Nee, de zin bevat geen bijwoordelijke bepaling.
2. Ja, de zin bevat één bijwoordelijke bepaling.
3. Ja, de zin bevat twee bijwoordelijke bepalingen.
4. Ja, de zin bevat drie bijwoordelijke bepalingen.

Over een jaar moeten we de auto opnieuw in de garage laten keuren.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De buurman 

wilde

gisteren

het vogelhuisje

in de boom

hangen.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend

voorwerp

meewerkend

voorwerp

bijwoordelijke

bepaling

Ze

heeft

 dit jaar

een mooi cadeau 

voor haar vader

gemaakt.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk

gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Ze

feliciteerde

hem

in de woonkamer. 

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De auto van mijn vader

is

afgelopen zomer

helaas

niet

goedgekeurd.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Morgen

gaat

het kleine meisje

bij haar oma

logeren.

Beantwoord de volgende twee vragen:
1. Welke onderdelen begrijp je goed?
2. Welk(e) onderdelen vind je nog lastig?

Oefenen

• PowerPoint doornemen
• https://jufmelis.nl/zinsontleding
• https://www.cambiumned.nl/oefenen/grammatica/zinsdelen/
• Talent online: versterk jezelf zinsdelen
• werkblad zinsdelen