Woordenschat - Begrijpen wat er staat

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Begrijpen wat er staat

Leerdoelen

Je leert begrijpen wat er in een tekst staat.

Moeilijke woorden in een tekst

1. Betekenis uit de tekst afleiden
   
2. Betekenis uit het woord afleiden
   
3. Taaltrucje
   
4. Woordenboek

Betekenis uit tekst afleiden

• Synoniem
• Omschrijving
• Voorbeeld
• Tegenstelling

Synoniem

Een synoniem is een woord dat wat betreft betekenis (ongeveer) gelijk is aan een of meer andere woorden.

Synoniemen zijn twee of meer verschillende woorden met (ongeveer) dezelfde betekenis.

Synoniem

Zoek naar een synoniem: een ander woord met dezelfde betekenis.

• exact - precies

Vaak vind je als je even verder leest in de tekst een synoniem voor een moeilijk woord dat je niet weet.

Synoniem

zelfstandig - op zichzelf

chaos - puinhoop

neertellen - betalen

uitgave - editie

Omschrijving

De schrijver geeft al een omschrijving van het woord.

• Mijn oma is geholpen aan staar, een aandoening waarbij de lens is vertroebeld.
• Misofonie: mensen die zich ergeren aan bepaalde, op zich onschuldige, geluiden, zoals luid ademen, kauwen en harde muziek uit oordopjes.

Omschrijving

journalist - iemand die informatie verzamelt en openbaar maakt op internet, tv of krant

actualiteit - alles wat op dit moment belangrijk is

Een voorbeeld zoeken

Soms staan er in een tekst voorbeelden om onbekende woorden uit te leggen. Je weet dan meteen wat de schrijver bedoelt.

• Bij een voorbeeld vind je vaak de volgende woorden: bijvoorbeeld, zo is er..., zoals, denk maar aan..., neem
• Ook een dubbele punt kan aangeven dat er voorbeelden volgen: 'zij houden van balsporten: voetbal, volleybal, korfbal.'
  

Voorbeeld

'We gingen naar de opticien om een nieuwe bril uit te zoeken. In de brillenwinkel was er veel keuze.'

Door de rest van de zin begrijp je dat je bij een opticien brillen kunt kopen. 

In de volgende zin staat een synoniem voor opticien: brillenwinkel. 

Tegenstelling

Tegenstelling zijn woorden die elkaars tegengestelde zijn. Soms kun je de betekenis van een onbekend woord raden, omdat de tegenstelling van dat woord in de tekst staat.

Woorden als maar, echter, toch en daarentegen geven aan dat er een tegenstelling wordt genoemd.

Welke strategie wordt hier gebruikt?
Als je op jezelf woont, krijg je te maken met allerlei instanties, zoals verzekeringsmaatschappijen, banken en scholen.

1. synoniem
2. tegenstelling
3. voorbeeld
4. omschrijving

Onbekend woord in de tekst

Je komt een onbekend woord tegen in de tekst.

Misschien ken je een deel van het woord al

woorden met een voorvoegsel

Bekend woorddeel

Soms kun je de betekenis van een onbekend woord begrijpen doordat je al een deel van het woord kent.

- samenstellingen

- woorden met voorvoegsel

- woorden met achtervoegsel

Bekend woorddeel

- samenstellingen: vleesvervanger. Je kent de woorden vlees en vervanger. Je kunt raden wat vleesvervanger betekent.

- woorden met voorvoegsel: ongezond. On betekent niet, dus ongezond betekent niet gezond.

- woorden met achtervoegsel: gevoelloos. -loos is hetzelfde als zonder. Gevoelloos betekent zonder gevoel.

Voorvoegsel

Er zijn woorden met een stukje ervóór, 

dat is een voorvoegsel.

Dus:

onaardig betekent niet aardig

Bijvoorbeeld: het stukje on- betekent niet.

Voorvoegsel

Veel voorkomende voorvoegsels

ex- 

her- 

wan-

her-

Achtervoegsels

Veelvoorkomende achtervoegsels:

-aard, -isch, -ing, -ig, -sel, -loos, -vol, -lijk, -aar, -lijk, -heid, -teit, -baar, -atie.

Betekenis

Door een achtervoegsel verandert de betekenis van een woord.

Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.

Het einde van de film is prachtig.

Mijn ouders kunnen eindeloos doorzeuren over mijn punt.

Achtervoegsel

Sommige woorden eindigen met een achtervoegsel. Je kunt de betekenis van een achtervoegsel vaak zelf raden.  

Mijn broer is een beoefenaar van taekwondo.

Beoefen+aar=iemand die taekwondo beoefent.

Achtervoegsel

Er zijn woorden met een stukje erachter,

dat is een achtervoegsel.

Bijvoorbeeld: het stukje -loos betekent zonder.

Dus:

geluidloos betekent zonder geluid

Betekenis achtervoegsels

-lijks: wekelijks = elke week

-vol: smaakvol = met veel smaak

-vol: waardevol = met veel waarde

-loos: waardeloos = zonder waarde

Taaltrucje

Letterlijk of figuurlijk

Overdrijving

Understatement

Grapje

Letterlijk of figuurlijk

Jacco gooit er met de pet naar.

Letterlijk = Jacco gooit met zijn pet naar iets.

Figuurlijk =  Jacco doet niet goed zijn best.

Overdrijving

Minke schreef met koeienletters.

Minke schreef heel groot.

Understatement

Je gebruikt mooie woorden om iets minder erg te maken. 

Je bent een paar pondjes aangekomen.

Understatement

Woordenboek

Huiswerk

Bladzijde 175-