Regenten en Vorsten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Regenten en vorsten

1600-1700

Regenten en vorsten

1600-1700

KA: de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

KA: wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

KA: het streven van vorsten naar absolute macht

KA: de wetenschappelijke revolutie

Stapelmarkt

Moedernegotie

Stapelmarkt

Handelskapitalisme

Handelskapitalisme: 

Kapitalisme waarbij handelaren een leidende rol hebben.

Handelscompagnieën

• Winsten uit de moedernegotie werden geïnvesteerd in handelscompagnieën. 
• Handelscompagnieën voeren naar Azië 
• De eerste handelscompagnie leed verlies, maar er was wel bewezen dat Hollanders naar Azië konden varen.
• Met deze kennis vertrokken steeds meer schepen vanuit de Republiek naar Azië.
• Samenwerken in een compagnie verkleint de risico's!

• 1602 opgericht. 

• Doel: handelsmonopolie op de specerijenhandel, Azië 

De VOC had een handelsmonopolie in Azie

• Handelsmonopolie

1. alleenrecht om op Azie te varen (handelen) dus geen andere Nederlandse ondernemingen.
   
2. Schepelingen mochten zelf ook niet handelen in specerijen
3. VOC mocht verdragen sluiten, oorlog voeren en handelsposten stichten
   

De West-Indische Compagnie

1621 

Handelsmonopolie op 

West-Afrika en Amerika

- Kapersbrieven

 -Zilvervloot

- Plantagekoloniën 

WIC en de driehoekshandel

• Driehoekshandel
• Kleding, ijzer, goud naar Afrika
• Slaven naar Amerika
• Rietsuiker, tabak en koffie naar de Republiek

De wereldeconomie

De wereldeconomie

Door alle handel onstond een wereldeconomie en konden producten overal terecht komen.

Wie had de meeste macht en invloed in de Republiek?

Staten-Generaal of gewestelijke staten?

De raadspensionaris (woordvoerder Holland in SG; het rijkste gewest)? of de stadhouder?

regenten: mannen uit rijke handelsfamilies

Het bestuur van de republiek

• Republiek der zeven verenigde Nederlanden
• zeven staten (gewesten) met soevereiniteit, die met elkaar samenwerkten
• Hoogste bestuur in elk gewest waren de Staten
• In de staten zaten edelen en vertegenwoordigers van de stad
• De bestuurders = regenten

Staten-Generaal en Gewestelijke Staten

Raadspensionaris

Woordvoerder van Holland in  de SG; Holland was het rijkste gewest. Veel buitenlandse contacten door zijn positie.

Dit is Johan van Oldenbarnevelt.

Stadhouder

De stadhouder was de legeraanvoerder Staatse leger en de voorzitter gewestelijke staten; hij benoemde ook stadsbestuurders

Deze stadhouder heette Maurits van Oranje

Staten-Generaal

- Bepaalden het buitenlandse beleid.

- Bepaalden de verdediging van het land.

- In de Staten-Generaal zaten afgevaardigden van de gewestelijke Staten.
- Staten Generaal werd voorgezeten door de raadspensionaris

Waarom was Van Oldenbarnevelt belangrijk?

- voorkwam dat Republiek aan particularisme ten onder ging

- stond aan de wieg vd VOC

Particularisme

De wens van steden, streken en gewesten om vast te houden aan de eigen rechten (privileges) en alleen op te komen voor het eigen belang. 

Door particularisme religieuze tolerantie

- Wetenschap werd niet belemmerd door religieuze zaken 

- Uit heel Europa kwamen geleerde naar de Republiek om onderzoek te doen die 'thuis' niet waren toegestaan.

Wetenschappelijke Revolutie

systematisch kennis verwerven:

- rationalisme (verstand)

- empirisme (waarneming)

gevolgen:

- ontdekking van natuurwetten

- vooruitgangsgedachte

 Twaalfjarig Bestand

• Oorlog kost geld: De Republiek en Spanje sluiten een wapenstilstand:
• Twaalfjarig Bestand (1609-1621)
• goed voor de handel!
  

Machtstrijd

raadpensionaris <-> stadhouder

Staatsgezinden <-> prins- of oranjegezinden

Staatsgezinden 

Johan van Oldenbarnevelt

* vrede met Spanje

* beter voor de handel

1609 Twaalfjarig bestand

*gematigd calvinistisch 

* steden mochten zelf soldaten inhuren tegen boze Oranjegezinden

Oranjegezinden 

Maurits van Oranje

* oorlog tegen Spanje

* verdienen: oorlogsproducten

1609 Twaalfjarig Bestand

* orthodox calvinistisch 

 * opperbevelhebber dus ondermijning gezag:

Van Oldenbarnevelt wordt veroordeeld voor landverraad

Aan de slag:

Aan de slag: opdracht 1, blz. 114

a - Een eenheidsstaat is een staat met een sterke eenheid en een sterk centraal gezag. Een statenbond is een staat die bestaat uit deelstaten die een grote mate van zelfstandigheid hebben. Die deelstaten werken op hoger niveau samen, maar het centrale gezag is zwak.

- Duitsland is een staat die bestaat uit deelstaten (Länder). Deze deelstaten hebben een grote mate van zelfstandigheid. Er is een overkoepelend centraal gezag (Bundesregierung Berlijn). Ook de VS heeft zo’n constructie met staten en een overkoepelende regering in Washington. 

Nederland is een eenheidsstaat met een sterk centraal gezag in Den Haag en provincies met beperkte bevoegdheden.

Omdat de verschillende gewesten een grote zelfstandigheid hadden en een eigen statenvertegenwoordigingen omdat het centrale gezag zich bijna alleen met buitenlandse politiek en oorlogsvoering bezighield, kan de Republiek het best een statenbond worden genoemd.

b In een eenheidsstaat is er een snellere besluitvorming dan in een statenbond, waar elk gewest moest beslissen over voorstellen. In een oorlogssituatie moet er snel gereageerd kunnen worden op militaire ontwikkelingen, waardoor voor een legerleider de snelheid van besluitvorming van groot belang is.

1648 Vrede van Münster

Vrede van Münster

De Vrede van Münster (1648)

De Gouden Eeuw

* Regenten

*Stadhouder en Raadspensionaris

*Stadhouderloze periode (1650 - 1672)

Rampjaar 1672

KA: Absolutisme

Het Ancien Régime, de koning: 

- Ancien Régime (de Oude Orde).

- De maatschappijstructuur in West-Europa           voor de Franse Revolutie  

- standenmaatschappij

- Koning aan het hoofd 

- Koning neemt alle belangrijke beslissingen

- (oorlog of vrede tot hoe hoog de belastingen moeten zijn)

Franse koningen:

- Lodewijk(Louis) XIV(14e), XV(15e) en XVI(16e)        dachten dat zij het hoogste gezag over hun        onderdanen rechtstreeks van God hadden          ontvangen("Droit devin") 

Kaart uit 1708 van Europa 

absolutisme 

Act of Navigation 1651

Mercantilisme

Versailles buiten

Versailles binnen

Edict van Nantes (1598)

De Hugenoten kregen recht op het uitoefenen van hun geloof.

Herroeping d.m.v. het Edict van Fontainebleau (1685).

Zo'n 200.000 Hugenoten slaan op de vlucht.