Ordening en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Ordening en evolutie

Klas 3 TL

Wat gaan we deze les doen?

Voorkennis activeren
Doelen
-Aan het einde van de les kun je organismen ordenen op basis van hun kenmerken

Uitleg

Leer je beter audiovisueel?

Bekijk de uitleg op de volgende sheet/dia

Indeling organismen

-Geordend op overeenkomstige kenmerken

Eerste deling: Domeinen
-Archaea (eencelligen: lijken op bacteriën maar is een aparte groep vanwege hun bijzondere eigenschappen)
-Eukaryoten (meercelligen: planten, dieren, schimmels en protisten)
- Prokaryoten

Verder verdelen

Rijken

Stam

Klasse

Orde

Familie
geslacht

Soort

Soorten en rassen

Dezelfde soort: kunnen onderling voortplanten en vruchtbare nakomelingen krijgen

Ras: een groep binnen een soort met bepaalde overeenkomstige kenmerken
Soort: Hond
Ras: labrador, herder, chow chow enz. 

De evolutietheorie

De evolutietheorie is vanaf de 18e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin. 

De theorie is niet te bewijzen. Er zijn wel veel feiten de de theorie ondersteunen. 

De feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen 

- natuurlijke selectie

- het ontstaan van nieuwe soorten

Argumenten voor evolutietheorie

• Fossielen
• Rudimentaire organen
• Overeenkomsten
  

-DNA, eiwitten en fenotypen

-Embryonale ontwikkeling
-Bouw

Geologische tijdschaal

Wetenschappers
hebben onderzoek
gedaan naar de
geschiedenis van het
leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven
op aarde is verdeeld in tijdperken.
 

Een tijdperk is een lange periode
waarin veel gebeurd is. 

Kenmerken bacterie en schimmel

Bacterie is eencellig, voortplanting door deling

Schimmel is een- of meercellig
(schimmeldraden en paddestoel)

voortplanting deling of sporen

Nuttig of schadelijk?

+ bacteriën en schimmels zijn reducenten dus ruimen op

+bacteriën zorgen voor een goede balans in je darmen
+bacterien en schimmels worden gebruikt in de biotechnologie, ze maken 
   yoghurt, alcohol (gist) en rijzen je brood
+sommige schimmels zijn eetbaar

-laten voedsel bederven
- kunnen een schimmelinfectie of bacteriele infectie veroorzaken (medicijn)

Bacteriën

• Yoghurt ontstaat door speciale melkzuurbacteriën.
• Bacteriën gebruiken de energierijke stoffen uit de melk

                        Voorbeeld melksuiker.

                        Melkzuur komt vrij als afvalstof

Conserveren

Manieren van  

Koel bewaren

Pasteuriseren

Het product wordt verhit tot 72 graden Celcius

- veel bacteriën en schimmels gaan dood, maar niet allemaal

- je vindt deze melk in de koeling van de supermarkt

Steriliseren

Het product wordt tussen de 130 en 140 graden celcius verhit

- Alle bacteriën en schimmels gaan dood

- De smaak verandert 

- Deze melk vind je in de supermarkt buiten de koeling

Drogen

Water wordt uit de producten gehaald. Bacteriën en schimmels hebben dit nodig om in leven te blijven. 

- gedroogd fruit

- soep (cup a soup)

- melkpoeder / chocopoeder

- gedroogde groenten 

Vacuum verpakken

Ook wel het luchtdicht verpakken. Alle lucht wordt uit de verpakking gezogen. Zo voorkomen ze de verdere groei van bacterien en schimmels

Planten bestaan uit 3 afdelingen.
- De wieren (algen)

- Sporenplanten

-Zaadplanten

Indeling planten

De vaatplanten zijn de paardenstaarten, varens en zaadplanten.

Zaadplanten

• Wortels, stengels, bladeren
• Wel bloemen
• Voortplanting door zaden

Zaadplanten

• Naaktzadigen

        - Zaden tussen de schubben (kegels)

        - Bladeren meestal naaldvormig

• Bedektzadigen

        - Zaden in vruchten

        - Bladeren niet naaldvormig

Sporenplanten

• Wortels
  
• stengels 
  
• Bladeren 
  
• voortplanting door sporen
  

Onderverdeeld in: 

 Mossen en Varens

symetrie en skelet

- symetrisch, veelzijdig symetrisch of niet symetrisch

-inwendig, uitwendig of geen skelet

Gewervelden

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- inwendig skelet

1:   vissen 

2:  reptielen

3:  amfibiën

4:  vogels

5:  zoogdieren

holtedieren

Kenmerken:

- veelzijdig symetrisch

- meestal geen skelet

- leven in water

- vangen hun prooi met 

   tentakels

Weekdieren

Kenmerken:

- Tweezijdig symetrisch

- Meestal een schelp of huisje

   als skelet

Inktvis

Naaktslak

Mossel

Geleedpotigen

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- het skelet is een pantser

1   insecten 

2  spinachtigen

3  kreeftachtigen (10 poten)

4  veelpotigen

Insect

6 poten

1

Spinachtigen

8 poten

2

Kreeftachtigen

10  poten

3

Veel potigen

veel poten (meer dan 10)

4

Sponzen

Kenmerken:

- niet symetrisch

- skelet van stevige hoornstof

   tussen de cellen

- zitten meestal vast op de 

   bodem van de zee

Stekelhuidigen

Kenmerken:

- veelzijdig symetrisch

- inwendig skelet (kalk)

- de huid is bedekt met stekels 

   of knobbels

- leeft op debodem van de zee

Zee-egel

Zeester

Zeekomkommer

Wormen

• tweezijdig symmetrisch
• geen skelet
• lichaam is lang en dun
  

Bacteriën en schimmels
Planten
Dieren

Determineren

Blz 187 TB

'wie ben ik'

Determineren:
Organismen die je niet kent, kun je in een domein, rijk, stam of klasse plaatsen door op de kenmerken te letten. Determineren is achter de naam van een organisme komen met behulp van een determineertabel of een zoekkaart.

Een voorbeeld

Kijk op blz 189 van je TB

Determineren met behulp van een determineertabel

Een voorbeeld met zoekkaart

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-2a-3b
2. 1b-2a-3a

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-4a
2. 1a-4b-5b
3. 1a-4b-5a