H1 1E Jagers en verzamelaars HSX

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Tijdvak 1 Jagers en boeren  

TV1.2 Jagers en verzamelaars   | Klas 1

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo

De prehistorie

• Prehistorie: de tijd zonder geschreven bronnen.
  - Men kan niet nagaan wat mensen voelden en dachten in de prehistorie. 
  
  
• Historie: de tijd vanaf dat er geschreven bronnen zijn. (3000 v. Chr. wordt schrift uitgevonden).
  
  
• De overgang van prehistorie naar historie is niet overal gelijk. Waarom? 

Wat weet je eigenlijk
van de steentijd?

Leerdoel

Na het bestuderen van de paragraaf kun je:

1. De steentijd ordenen in tijd.

2. Omschrijven op welke wijze de jager-verzamelaar aan zijn voedsel kwam. 

3. Omschrijven hoe bij de jager-verzamelaars de taakverdeling tussen vrouwen en mannen was. 

4. Omschrijven wat migratie is en wat nomaden zijn 

5. Verklaren waarom de jagers-verzamelaars zich regelmatig verplaatsen.

6. Uitleggen welke rol de migratie van kuddedieren en seizoenen hierbij speelde.

7. Omschrijven wat wordt bedoeld met de steentijd.

8. Benoemen welke voorwerpen van steen werden gemaakt.

9. Omschrijven wat een stam is.

10. Verklaren waarom er weinig verschil in aanzien was tussen leden van een stam. 

Indeling

Steentijd                           tot 2100 v. Chr.

Bronstijd                           2100 v. Chr. tot 800 v. Chr. 

Ijzertijd                               800 v. Chr. tot 40 v. Chr. 

Leven op aarde

Het heelal is 14 miljard jaar oud.

Het eerste leven ontstond 3.5 miljard jaar geleden.

De eerste mensachtige wezens ontstonden 4 miljoen jaar geleden. (Aapmensen)

De mens zoals we die nu kennen ontstond ongeveer 2 miljoen jaar geleden.

De eerste mensen

• De eerste mensensoort ontstonden 4 miljoen jaar terug in Afrika.
• - een evolutionaire aftakking van een vroeger apengeslacht (evolutie!)
  
  
• Onze mensensoort ontstaat 200.000 jaar terug in Oost-Afrika. 
  - De mensensoort heeft zich vanuit Afrika over de wereld verspreid. 
  
• Deze mens wordt homo sapiens genoemd: verstandige mens.
  
  
  
• Verschillende mensensoorten bestonden naast elkaar: evolutie. 
  - Kruisingstheorie : sapiens en neanderthalers hebben zich met elkaar vermengd. 
  - Vervangingstheorie: andere gewoonten, genetische kloof: sapiens moorden neanderthalers uit. 

De eerste mens (1) 

De eerste mensen

• Onderzoek uit 2010: 4% van DNA moderne mens is Neanderthaler DNA
  - Beide theorieën hebben dus plaatsgevonden. 
  
  
• Uitsterven van andere mensensoorten door Homo Sapiens:
  - Uitsterven van voedselbronnen? 
  - Moord?
  
  
• Homo Sapiens ontwikkelden een grotere hersencapaciteit en de taal.
  - De pas-op-daar-loopt-een-leeuw-theorie
  - De roddeltheorie

De eerste mens (2) 

Sapiens:
Pagina 23, 24, 25

De eerste mensen

• Homo betekent mens

• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)

• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)

• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

Ötzi als ijsmummie

5000 jaar onder het ijs

Reconstructie van Ötzi

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

De eerste mens 

De verspreiding van de mens

Een zwervend bestaan (1)

• Leven van jagen en verzamelen  (man jaagt, vrouw verzamelt). 
  - Verzamelen werd ook wel door mannen gedaan. 
  - Leven van jagen, vissen en verzamelen, ook wel bestaansmiddelen. 

•  Leven in groepen, zonder privé-bezit of privacy.
  - 25 tot 40 man, zo klein mogelijke groepen 

• Basiskampen waaruit expedities werden ondernomen, jagen in groepen.
  - Mensen trokken naar plekken waar voedsel was. (nomaden)

Een zwervend bestaan (2)

• Men had kennis van het gebied (plant&dier).
  - Kennis over dodelijke planten, groeipatronen, kennis van seizoenen, kennis over (dodelijke) dieren. 
  
  
• Basiskampen waaruit expedities werden ondernomen, jagen in groepen.
  - Mensen trokken naar plekken waar voedsel was. (Volgden de dieren)
  
  
• Grootste aantal calorieën uit verzamelen van voedsel. 

Taakverdeling jagers-verzamelaars

• Biologische redenen voor de taakverdeling 
  - Mannen jaagden (meer spierkracht)
  - Vrouwen verzamelden (zwangerschap) en zorgden voor kinderen. (vrouwen kregen om de vier jaar kinderen)
  
  
•  Theorie 1: Geen monogame relaties, geen gezinnen, Alle volwassenen brachten samen de kinderen groot.
  
•  Theorie 2: wel degelijk aparte stellen en jaloezie, daarom vandaag de dag nog steeds monogamie. 
  
  
• Gelijkwaardige samenleving: mensen hadden elkaar nodig om in leven te blijven. 

Seksuele onthouding
Abortussen
Zo lang mogelijk borstvoeding geven

Grotten van Lascaux

Waarom zouden er rotstekingen
in grotten zijn gemaakt?

Begrippen uit deze les

• steentijd
• prehistorie
• jager-verzamelaars
• ijstijd
• aanzien
• stam
• nomaden 
• homo sapiens
• neanderthaler 

Jaartallen uit deze les

• Migratie Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)
  
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

• 15.000 v. Chr.: einde van de laatste ijstijd
• 120.000 jaar geleden gebruik van stenen in Oost-Afrika 
• 40.000 jaar geleden gebruik van stenen werktuigen in Europa

Noem 3 dingen die
je deze les hebt geleerd