Week 2

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Module mediawijsheid

Klas 3

Week 2: les 3 + 4

Vorige les heb je geleerd...

...wat mediawijsheid is en waarom het belangrijk is om mediawijs te zijn.

...wat nepnieuws is.

...wat de impact van nepnieuws kan zijn.

Deze les ga je leren...

...hoe beeldbewerking en -manipulatie werkt (eerste lesuur)

... wat deep fakes zijn (tweede lesuur)

...hoe de journalistiek tegenwicht biedt aan nepnieuws (tweede lesuur)

Begrijpend kijken

Je ziet zometeen  een stukje van een foto

Opdracht: wat zie je?

Wat zie je?

Wat zie je?

1e deel foto

2e deel foto

Wat denk je nu?

 Klopt dit beeld met je eerste indruk/idee?

België geniet de twijfelachtige eer de allerlaatste 'mensentuin', de koloniale variant van de dierentuin, te hebben georganiseerd. Op de Wereldtentoonstelling in 1958 konden bezoekers zich niet alleen vergapen aan het Atomium, de stalen constructie met negen gigantische bollen in het Heizelpark in Brussel. Ze konden ook 'mensen kijken'. Die mensen kwamen uit Congo.

Achter een afzetting van bamboe leefden enkele honderden zwarte mannen, vrouwen en kinderen uit de kolonie in 'tableaux vivants'. In een Congo-in-het-klein, in een showroom met 'inheemse omstandigheden'. Naar het voorbeeld van andere, eerder gehouden mensentuinen, in bijvoorbeeld New York, Parijs, Oslo, Hamburg en Amsterdam.

https://www.bd.nl/home/aapjes-kijken-in-belgische-mensentuin~a974b67a/?referrer=https://www.google.com/

Hoe werd jouw kijken naar deze foto gemanipuleerd?

Wat zien we hier?

Belgische 'mensentuin'.

https://www.bd.nl/home/aapjes-kijken-in-belgische-mensentuin~a974b67a/

Wat zie je

En nu?

A photo of U.S. Marines giving water to a captured Iraqi soldier generated anger from readers who felt the picture made U.S. forces look bad. But editors felt the photo pointed to the truths of war.

http://the.honoluluadvertiser.com/article/2003/Mar/30/op/op12a.html

Wilders in Spijkenisse

We gaan nu een nieuwsfragment bekijken over een bezoek van Wilders aan Spijkenisse tijdens de verkiezingscampagne.

Wilders in Spijkenisse - NOS

- Waarom bezoekt Geert Wilders Spijkenisse? - Denk je dat hij tevreden is over het aantal mensen dat is gekomen om hem te zien?

Wilders in Spijkenisse - RTL Nieuws

- Wat is er anders dan het vorige fragment? - Hoe komt dat? - Wat vind je daarvan?

Fotograaf in Brussel, na de aanslag op Charlie Hebdo

Kijkvraag:

Welke trucs gebruikt deze fotograaf om het beeld te beïnvloeden?

Manipulatie

Je hebt nu gezien dat niet alles is wat het lijkt. Soms is het zelfs zo dat de werkelijkheid expres wordt verdraaien. Dit noemen we manipulatie. Trucs: Door in te zoomen laten ze expres elementen weg of benadrukken ze juist iets. Spelen met het perspectief van de kijker: als je een foto van iemand neemt van onderaf laat je de ander groter lijken, wat bijvoorbeeld een gevoel van autoriteit kan oproepen. Er zijn ook documentairemakers die zelf in beeld gaan staan, zodat je constant bewust bent van het feit dat de film zijn/haar perspectief laat zien. Maar zo zijn er ook reclamemakers die juist willen dat je nauwelijks door hebt dat de beelden jouw gevoel of mening beïnvloeden. Hier vind je nog enkele voorbeelden. De kunst is om je bewust te zijn van deze beïnvloeding.

Deze kindjes maken elke ramp mee

Opdracht:

Google de volgende afbeelding.

(Sla de afbeelding op en upload

deze bij Afbeeldingen)

Wat valt je op?

Nu is het aan jou!

• Tijd om zelf te manipuleren!
• Jullie gaan een fotoserie maken over de school.
• Jullie laten, net zoals de media dat soms doen, een beperkt beeld zien van de school.
• Je maakt een serie van 3-5 foto's
  

• Werk in tweetallen.
• Ieder duo krijgt van de docent een woord op een kaartje (bijvoorbeeld mooi, schoon, vies, lelijk of groot).
• Ga de school in en maak overtuigende foto's die met je woord te maken hebben.
• Daarna bekijken we gezamenlijk de foto's.
• Tijd: 15 minuten
  

Tweede deel van de les

Deep fake

Deze technologie kan ook gebruikt worden voor meer onschuldige toepassingen, zoals in het volgende fragment.

Filmfans gingen aan de slag door acteur Nicolas Cage allemaal rollen te geven in films waar hij nooit in speelde.

Deep fake

Deep fake kan ook gebruikt kan worden voor een goed doel.

In het volgende filmpje zien we David Beckham die aandacht vraagt voor de ziekte malaria. Dankzij de technologie deelt hij zijn boodschap in negen talen.

Wat zijn de gevaren van deep fake?

Wat zijn de gevaren van deep fake?

Hoe weet je nog wat echt of nep is?
We niet meer kunnen vertrouwen op feiten. Dat leidt tot ongeloofwaardigheid van media, politici en de democratie.

Deep fake kan mensen allerlei uitspraken in de mond leggen die ze nooit hebben gedaan.

‘Zien is geloven’ is niet meer vanzelfsprekend.

Deep fakes en nepnieuws zorgen ervoor dat je mensen kunt overtuigen van iets dat nooit heeft plaatsgevonden of iemand nooit heeft gezegd.

Media, politiek en democratie zijn in Nederland gebaseerd op hun geloofwaardigheid. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je deep fake en nepnieuws kunt herkennen.

Opdracht
1. Zoek van de begrippen in dit schema de betekenis op en noteer ze. Vermeld ook de bron waar je het gevonden hebt.
2. Zet in het schema achter minimaal drie van begrippen een mogelijke reden waarom het geproduceerd kan zijn en leg uit.

Uit: Nieuws in de klas

Waarom wordt desinformatie verspreid?

• Nepnieuws kan bedoeld zijn als grap, bijvoorbeeld om op een ludieke manier aandacht te vragen voor een onderwerp.
• Met spraakmakend nepnieuws kan geld worden verdiend door voor de advertenties veel clicks te genereren.
• Daarnaast kan desinformatie een bewuste leugen of verdraaiing van de feiten zijn om de publieke opinie te beïnvloeden.
• Ook kan het doel zijn om verwarring te zaaien zodat ook de echte bronnen ongeloofwaardig overkomen.

Echt nieuws of nepnieuws?

Amerikaanse onderzoekers wilden graag weten in hoeverre jongeren echt nieuws van nepnieuws kunnen onderscheiden.

Deel 1 van hun onderzoek: bekijk de afbeelding op de volgende slide en vul je antwoord in.

1. Dit is wel/geen advertentie, omdat...
2. Dit is wel/geen advertentie, omdat...
3. Dit is wel/geen advertentie, omdat...

Echt nieuws of nepnieuws?

De afbeelding op de vorige slide komt uit een Amerikaans onderzoek. De tieners moesten zeggen welke onderdelen van de site verwezen naar journalistieke artikelen en welke naar gesponsorde teksten (reclame).

Conclusie: acht op de tien proefpersonen zag het verschil niet.

Deel 2 van hun onderzoek: zijn dit echt misvormde bloemen in Fukushima?

1. Ja
2. Nee
3. Twijfel

Echt nieuws of nepnieuws?

De jongeren moesten uitleggen of de post krachtig bewijs bevat over de omstandigheden nabij de kerncentrale.

Conclusie: bijna veertig procent antwoordde positief. Slechts twintig procent van jongeren stelde vraagtekens bij de bron van de post en de foto.

Conclusie

Landelijke studies zien dat mensen moeite hebben bronnen op waarde te schatten, zegt communicatiewetenschapper Judith Möller van de UvA. ‘Uit onderzoek naar het onderscheid dat mensen maken tussen advertorials en krantenartikelen komt vrij consistent naar voren dat mensen van alle leeftijden dat niet erg goed kunnen. Uit onderzoek van Benjamin Johnson van de VU blijkt bijvoorbeeld dat ongeveer een kwart van de deelnemers in zijn experimenten sponsored content herkent.’

Bron: De Volkskrant, 2018

De journalistiek biedt een tegenwicht aan nepnieuws

Kijkvraag: op welke manieren controleert de journalist een nieuwsbericht?

De journalistiek biedt een tegenwicht

Journalisten werken volgens de journalistieke werkwijze en kunnen daarmee nepnieuws tegen gaan. Ze gebruiken meerdere bronnen en controleren die, benaderen een nieuwsfeit vanuit verschillende perspectieven en passen hoor en wederhoor toe. Maar zij kunnen ook fouten maken, bijvoorbeeld als iets verkeerd is begrepen of niet goed gecontroleerd.

                           De journalistieke werkwijze

Gebruik meerdere bronnen

Controleren

Scheiden van feiten en meningen

Zorg voor een zo volledig mogelijk verhaal

Hoor en wederhoor

Bronbescherming

Als twee mensen verschillend denken over één onderwerp, laat je ze allebei aan het woord.

Sommige bronnen vertellen in vertrouwen iets aan journalisten en willen anoniem blijven. Je mag ze dan niet bij naam noemen in je nieuwsitem.

Lees meerdere sites en/of spreek meerdere mensen om zo goed geïnformeerd mogelijk te zijn.

Feiten die je in je nieuwsitem opneemt, moeten kloppen. Check ze dus altijd.

Vertel wat er is gebeurd, wanneer, waarom, wie wat zegt en hoe het is gebeurd.

Vertel in je nieuwsitem duidelijk wat feiten en wat meningen zijn. Meningen mogen niet als feiten worden gepresenteerd.

Er valt een onderscheid te maken tussen bewust nepnieuws of nepnieuws dat per ongeluk is geproduceerd.

Expres geproduceerd nepnieuws wordt desinformatie genoemd.

Nieuws dat per ongeluk een fout bevat noemt men misinformatie. Misinformatie kan worden rechtgezet met een rectificatie (een bericht waarin verkeerde informatie gecorrigeerd wordt).

Vraag: Welke van de begrippen in het schema vallen onder de categorie misinformatie?

Afronding van deze les

Beantwoord de vragen op de volgende slides om te bepalen of je de lesdoelen van deze les hebt behaald.

Ik weet hoe beeldmanipulatie werkt.

1. Ja
2. Nee

Ik weet wat de gevaren kunnen zijn van deep fakes.

1. Ja
2. Nee

Ik weet hoe de journalistiek nepnieuws tegen probeert te gaan.

1. Ja
2. Nee

Einde van deze les