6.3 Ecologie en duurzaamheid: Samenleven

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

thema 6 Ecologie en duurzaamheid

6.3 Samenleven

wat gaan we vandaag doen?

herhalen vorige les: 6.2 

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: 6.3 Samenleven

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

Een voedselketen is :

1. rij organismen die elkaar eten
2. aantal voedselketens die met elkaar verbonden zijn.
3. een rij organismen waarin je ziet wie door wie wordt opgegeten

Wat betekent een pijl in een voedselketen?

1. Eet
2. Leeft samen met
3. Wordt gegeten door
4. Jaagt samen met

Je ziet hier een voedselketen.
Is deze voedselketen juist weergegeven?

1. Ja
2. Nee

Wat zijn producenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat zijn consumenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat zijn reducenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat is de volgorde van de kringloop in de natuur.

1. Producenten- Reducenten- Consumenten
2. Producenten- Consumenten- Reducenten
3. Consumenten- Producenten- Reducenten
4. Reducenten= Consumenten- Producenten

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat een biologisch evenwicht is.

- kan je uitleggen hoe soorten afhankelijk kunnen zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting.

even herhalen

De niveaus van de ecologie, van klein naar groot:

1. individu

2. populatie

3. levensgemeenschap

4. ecosysteem

6.3 Samenleven

De populatiegrootte is het aantal organismen in een populatie.

De populatiegrootte hangt af van de invloeden uit de omgeving, dus van biotische en abiotische factoren.

6.3 Samenleven

Als er voldoende voedsel is en er maar weinig vijanden (roofdieren) zijn, kunnen de konijnen in een bos zich goed voortplanten.

De populatie konijnen wordt dan groter.

Maar de omstandigheden kunnen ook ongunstig zijn, bijvoorbeeld als er weinig te eten is. Er sterven dan meer individuen dan er geboren worden. Daardoor wordt een populatie kleiner.

6.3 Samenleven

In veel ecosystemen worden de populaties soms groter, dan weer kleiner.

Bij de meeste populaties schommelt de populatiegrootte door de jaren heen rondom een evenwichtswaarde.

Dat noem je een biologisch evenwicht.

6.3 Samenleven

Elk organisme heeft relaties met soortgenoten.

Konijnen leven samen in een hol en krijgen samen jongen.

Of ze vechten met elkaar om voedsel.

Ook dat is een relatie.

6.3 Samenleven

Er zijn 2 soorten relaties met organisme:

- concurrentie (of competitie)

- samenwerking

6.3 Samenleven

Bij concurrentie vechten 2 organismen om hetzelfde.

Bijvoorbeeld om voedsel of een veilige plek om te slapen.

De organismen hebben allebei hetzelfde nodig.

Maar er is niet genoeg voor twee (of meer).

Ze moeten dan concurreren (vechten, strijden).

De winnaar krijgt het voedsel, of de slaapplek, of de partner.

6.3 Samenleven

Bij samenwerking werken organismen samen.

Bijvoorbeeld door samen in een hol te leven.

Of door samen jongen te krijgen.

samenwerking bij mieren

Op de afbeelding links zie je nog een ander voorbeeld van samenwerking.

De leeuwen jagen samen op een prooi. Ze werken samen zodat ze allemaal voldoende voedsel krijgen.

6.3 Samenwerken

Dieren die in groepen leven, hebben vaak een rangorde.

Eén dier is dan de baas.

Bij olifanten is dat het oudste vrouwtje in de kudde.

Elke olifant weet zijn plek in de groep.

Daardoor zijn er minder gevechten.

6.3 Samenwerken

Er is nog een manier waarop dieren de kans op gevechten verkleinen. Dat is met een territorium.

Een territorium is een gebied waar één dier leeft, of een groep dieren van dezelfde soort. Andere soortgenoten mogen er niet in. De dieren blijven in hun eigen territorium.

Daardoor komen ze elkaar niet tegen en gaan ze ook niet vechten.

6.3 Samenwerken

Katten zijn dieren met een territorium.

Een kat plast bijvoorbeeld tegen een struik.

De kat laat zo een geurspoor achter.

Daardoor weten andere katten dat dit zijn territorium is.

6.3 Samenwerken

Bij veel vogels broedt het vrouwtje de eieren uit. Het mannetje vliegt op en neer om eten te zoeken. De vogels vormen samen een paar om hun jongen groot te brengen.

Bij paarvorming werken een mannetje en een vrouwtje samen om zich voort te planten.

Zwanen, bijvoorbeeld, blijven hun hele leven bij elkaar.

Er bestaan ook relaties tussen verschillende soorten.

Op de afbeelding links zie je bijvoorbeeld een korstmos. Een korstmos bestaat uit een schimmel en algen (eencellige planten).

De alg doet aan fotosynthese.

Zo maakt hij voedsel voor de schimmel.

De schimmel zorgt voor water. Ook maakt hij een beschutte plek voor de alg.

Twee organismen van verschillende soorten leven zo langdurig samen.

Deze relatie heet symbiose.

6.3 Samenleven

Bij een korstmos hebben beide organismen voordeel van de symbiose. Maar dat is niet altijd zo.

Bij parasitisme heeft een van de twee nadeel.

Het organisme dat nadeel heeft, noem je de gastheer.

Het organisme dat voordeel heeft, is een parasiet.

Parasieten kunnen dieren, planten of schimmels zijn.

VRAGEN??

zelf aan de slag

6.3 Samenleven: lees de tekst en maak de opdrachten:

Maken:

Opdr. 1 t/m 8

(Kader: blz. 200 t/m 206

Basis: blz. 165 t/m 170)

daarna test jezelf online 6.3

Maak de puzzel par. 6.1 en 6.2: 

Kader: gebruik blz. 266, basis: gebruik blz. 216 (basis 1+2) + 218 (extra 7)