5.1 Prikkels en signalen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Ander hoofdstuk

Volgorde veranderd

Gedrag

Basisstof 1

Prikkels en signalen

Na het maken van deze lessonup 

weet jij:

Wat gedrag is

Hoe gedrag ontstaat

Wat een prikkel is 

Wat een respons is

Wat een inwendige prikkel  is

Wat een uitwendige prikkel  is

Wat een adequate prikkel is

Wat drempelwaarde is

Wat motivatie is

En wat dit allemaal met elkaar te maken heeft

Gedrag

Gedrag = alles wat een mens of dier doet.

Gedrag = een reactie op prikkels.

Gedrag wordt veroorzaakt door:

• inwendige prikkels
  
• uitwendige prikkels
  

Gedrag

• Prikkel  verandering waarop je kunt reageren.
• Inwendige prikkel:  prikkel veroorzaakt door je eigen lichaam
• Uitwendige prikkel: prikkel uit je omgeving.

Prikkels komen binnen bij zintuigen.

Zintuigen geven een impuls aan het zenuwstelsel

Je hersenen reageren en zorgen dat je lichaam reageert.

Respons: = een reactie op een prikkel.

Prikkels

Inwendige prikkel  =  motivatie  =  prikkel uit je eigen lichaam

• honger
  
• dorst
  
• hormonen  (je zegt dus nooit: zin in seks)
  

Uitwendige prikkel = prikkel uit je omgeving

• geur
• kleur
• licht
• temperatuur

Motivatie

Respons is een reactie op een prikkel.

Dus, zoals bij het voorbeeld hiervoor:

Je ruikt de patat (uitwendige prikkel)

Je hebt geen honger (inwendige prikkel)

Je koopt geen patat = respons

Respons

Respons is een reactie op een prikkel.

Dus, zoals bij het voorbeeld hiervoor:

Je ruikt de patat (uitwendige prikkel)

Je hebt geen honger (inwendige prikkel)

Je koopt geen patat = respons

Drempelwaarde

Je kunt niet altijd iedere prikkel waarnemen.

Zo kan het geluid van je mobiel te zacht staan zodat je hem niet hoort: =>         de drempelwaarde is niet bereikt.

Drempelwaarde is de minimum sterkte van de prikkel waarbij je hem nog kunt waarnemen.

Is de drempelwaarde te laag, dan neem je het niet waar!

Drempelwaarde is niet altijd even hoog:

Als iemand ergens erg goed op let, dan zal hij iets sneller horen.

Op dat moment is de drempelwaarde lager.

Als je afgeleid bent, hoor je het juist niet...

De drempelwaarde is hoger

Verschil in drempelwaarde

Als een prikkel te klein is, dan kan het zintuig het niet waarnemen.

De prikkel is beneden de DREMPELWAARDE.

De drempelwaarde is bij verschillende organismen anders: een hond kan beter horen dan een mens.

Adequate prikkel

Een adequate prikkel is een prikkel die bij het goede zintuig terecht komt.

Je kunt niet waarnemen hoe iets proeft met je oor, 

je kunt niet zien hoe het eruitziet met je neus.

Adequate prikkels

De adequate prikkels zijn:

licht                          =>    oogzintuig (in oog)

geluid                      =>    gehoor

geur                          =>    reukzintuig in neus

smaakstoffen      =>    smaakzintuig op tong

warmte                   =>    warmtezintuig

koude                      =>    koudezintuig

druk                         =>    druk of tastzintuig

pijn                           =>    vrije zenuwuiteinden (=pijnzintuig)

Prikkels

Signaal ->  prikkel die mensen en dieren uitzenden

Respons -> reactie op een signaal

Sleutelprikkel -> uitwendige prikkel die altijd dezelfde reactie oproept

Supranormale prikkel -> overdreven sleutelprikkel

Communiceren

Verbaal gedrag

Non verbaal gedrag

Gedragsonderzoek huisdieren

Onderzoek doen naar je huisdier of een ander dier

Observeren

Verslag schrijven

Aan de slag

Maak opdrachten van 5.1

00:49

Je hangt op de bank?
Is dat gedrag?

1. ja
2. nee

01:39

Sleep naar het goede vakje

Signaal

respons

Je moeder zegt dat jij de afwas moet doen

Je wilt de afwas niet doen, dus je doet niets

Omdat jij de afwas niet wilt doen, wordt je moeder boos

De hond gromt tegen de postbode

De duif koert hart tegen de duivin

De kat draait zijn kop om als hij een andere kat ziet

04:07

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

De benen van een fotomodel worden met fotoshop verlengd

je reageert op het huilen van een baby

een merel voert het jong zodra het jong zijn bekje opendoet

het supergrote ei in het nest wordt beter bebroed

Babydieren zijn zooooo schattig

04:07

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

05:35

Wat voor soort gedrag is dit?

Wat is gedrag?

1. het maken van alle bewegingen van een mens of een dier.
2. alles wat een dier of mens doet, dus ook zweten en huilen.
3. alles wat een dier doet om zijn baasje het naar zijn zin te maken.
4. een respons

Prikkel/respons

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

respons

prikkel

Je ruikt een gaslucht

Je schrikt

Je loopt naar het gasfornuis

Je ziet dat de gasknop open staat

Je draait het gas uit

Een blauwe reiger staat op zijn lange poten aan de rand van een sloot langdurig onbeweeglijk naar het water te kijken. Plotseling flitst zijn kop in de richting van een rimpeling in het water. De kop komt weer uit het water tevoorschijn, waarna de reiger een kikker naar binnen schrokt.

Is de rimpeling in het water een prikkel of respons?

1. prikkel
2. respons

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Een blauwe reiger staat op zijn lange poten aan de rand van een sloot langdurig onbeweeglijk naar het water te kijken. Plotseling flitst zijn kop in de richting van een rimpeling in het water. De kop komt weer uit het water tevoorschijn, waarna de reiger een kikker naar binnen schrokt.

Is het met zijn kop naar de rimpeling in het water flitsen en de kikker ophappen een prikkel of respons?

1. prikkel
2. respons

In een dierentuin beginnen wolven vaak te janken als zij het geluid van een sirene horen. De oppassers zijn aan dit jankgedrag van de wolven gewend. Argeloze bezoekers schrikken er soms van.

Wordt in de tekst een respons van de wolven genoemd?

1. ja, de sirene
2. ja, het janken
3. nee

Een blauwe reiger staat op zijn lange poten aan de rand van een sloot langdurig onbeweeglijk naar het water te kijken. Plotseling flitst zijn kop in de richting van een rimpeling in het water. De kop komt weer uit het water tevoorschijn, waarna de reiger een kikker naar binnen schrokt.

Is de rimpeling in het water een prikkel of respons?

1. prikkel
2. respons

drempelwaarde

In de zintuigcellen ontstaan alleen impulsen als de prikkel sterk genoeg is.

de kleinste prikkel die een impuls veroorzaakt  = de drempelwaarde

wat bedoelt men met drempelwaarde?

juist of onjuist

De drempelwaarde voor een zintuig is altijd dezelfde.

1. juist
2. onjuist

Drempelwaarde van een zintuigcel is de kleinste prikkelsterkte die een impuls veroorzaakt

1. Juist
2. Onjuist

Je krijgt een impuls als de prikkel onder de drempelwaarde blijft.

1. Juist
2. Onjuist

Na verloop van tijd hoort iemand de klok niet meer tikken.
Wat is er met de drempelwaarde gebeurt?
Wat is de biologische term voor dit verschijnsel?

1. De drempelwaarde is lager komen te liggen. Dit heet een adequate prikkel.
2. De drempelwaarde is hoger komen te liggen. Dit heet een adequate prikkel.
3. De drempelwaarde is lager komen te liggen. Dit heet gewenning.
4. De drempelwaarde is hoger komen te liggen. Dit heet gewenning.

Wat gebeurt er met de drempelwaarde van je gehoor als je je concentreert om goed te luisteren?

1. De drempelwaarde wordt hoger.
2. De drempelwaarde wordt lager.

De drempelwaarde wordt gehaald als de ............ sterk genoeg is

1. Seintje
2. Prikkel
3. Impuls
4. Zintuig

De docent praat heel erg zacht waardoor je haar niet verstaat en niet reageert, hoe komt dit?

1. Je motivatie is te laag
2. Je discipline is te laat
3. Het geluid komt niet tot de drempelwaarde
4. Het geluid komt wel over de drempelwaarde

Je ziet de persoon op wie je verliefd ben en je krijgt vlinders in je buik en begint te blozen.
Wat is in deze zin het gedrag (1) en wat is de motivatie (2)?

1. 1. blozen 2. verliefdheid
2. 1. verliefdheid 2. blozen
3. 1. zien van persoon 2. vlinders in je buik
4. 1. vlinders in je buik 2. zien van persoon

Motivatie is een vorm van:

1. Externe prikkel
2. sleutelprikkel
3. supranormale prikkel
4. interne prikkel

Je maag geeft een signaal af dat deze vol is. Is dit een interne of externe prikkel? en is je motivatie om te eten op dat moment hoog of laag?

1. Interne prikkel; motivatie laag
2. Interne prikkel; motivatie hoog
3. Externe prikkel; motivatie laag
4. Externe prikkel; motivatie hoog

Hoe noem je het type prikkel waar een zintuig gevoelig voor is?

1. Drempelwaarde
2. Gewenning
3. Motivatie
4. Adequate prikkel

Wat wordt er bedoeld met de drempelwaarde?

Heeft de neus van een hond een hogere of een lagere drempelwaarde dan jouw neus?

1. Hij is gevoeliger dus een hogere drempelwaarde
2. Hij is minder gevoelig dus een hoger drempelwaarde
3. Hij is gevoeliger dus een lagere drempelwaarde
4. Hij is minder gevoelig dus een lagere drempelwaarde

De neus is het gevoeligst voor ........ Dit noemen we dan de ...........

1. Geur - drempelwaarde
2. Licht - drempelwaarde
3. Geur - adequate prikkel
4. Licht - adequate prikkel

Afsluitend nog een filmpje waarin wat herhaald wordt

01:59

Wat is er veranderd

02:13

Hoe ontstaat gedrag?
Gedrag ontstaat onder invloed van..... en ....

02:49

Hoe heet een kunstmatig vergrote sleutelprikkel?

04:39

Hoe staan de oren van de hond als hij bang is? (angstagressie)